Een beoogde steunverlening van een (decentrale) overheid kwalificeert pas als staatssteun wanneer wordt voldaan aan de staatssteuncriteria van artikel 107, lid 1 VWEU. De criteria zijn cumulatief, dat betekent dat er pas sprake is van staatssteun als aan alle criteria is voldaan. De steunverlenende autoriteit is zelf verantwoordelijk voor het toetsen aan deze criteria.
Steunmaatregelen van decentrale overheden leveren alleen verboden staatssteun op, indien er sprake is van grensoverschrijdend effect. Hiermee wordt bedoeld, dat de betreffende maatregel de mededinging binnen de Europese Unie (in potentie) vervalst en de steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig kan beïnvloeden.
Om van staatssteun te kunnen spreken, moet een maatregel toerekenbaar zijn aan de staat en (zijdelings) worden bekostigd met staatsmiddelen. Steunmaatregelen die decentrale overheden financieren, omvatten staatsmiddelen en kunnen in de meeste gevallen worden toegerekend aan de staat.
Het vierde criterium waar aan moet worden voldaan om van ‘staatssteun’ te spreken, is selectiviteit. Om aan dit criterium te voldoen, moet een overheidsmaatregel ‘bepaalde ondernemingen of bepaalde producties’ begunstigen. Wanneer is er sprake van selectiviteit?
De vraag of er sprake is van staatssteun is afhankelijk van vijf cumulatieve criteria zoals benoemd in artikel 107 lid 1 VWEU. Dat wil zeggen dat aan alle voorwaarden moet worden voldaan alvorens er sprake is van staatssteun. Decentrale overheden dienen elke steunverlening te toetsen aan deze criteria.
De vraag in hoeverre natuurbeheer onder de staatssteunregels valt, blijft tot op heden een punt van discussie. De vraag is of natuur- en landschapbeheerorganisaties wel als onderneming kwalificeren, omdat zij mogelijk geen economische activiteiten verrichten. Een recente uitspraak van het Gerecht bevestigt dat bij steunverlening aan organisaties die zich inspannen voor het behoud van natuur en landschappen rekening moet worden gehouden met de staatssteunregels.
De Europese staatssteunregelgeving biedt verschillende mogelijkheden voor decentrale overheden om kleine en middelgrote ondernemingen (kmo’s) te steunen.
Levert de steunmaatregel een economisch voordeel op voor een onderneming? Alleen dan zijn de staatsteunregels van toepassing. Gaat een decentrale overheid op marktconforme wijze een transactie aan met een onderneming? Dan is staatssteun uitgesloten.
Decentrale overheden moeten op tal van terreinen rekening houden met het Europees staatssteunverbod. Op terreinen die aanvankelijk een niet-economisch karakter lijken te hebben, kan er toch sprake zijn van een economische activiteit. In de uitspraak C‑74/16 oordeelde het Hof van Justitie dat religieuze instellingen ook economische activiteiten kunnen ontplooien.
Het begrip ‘onderneming’ staat centraal in het staatssteunrecht. De staatssteunregels zijn alleen van toepassing als er sprake is van steun aan een onderneming die een economische activiteit verricht.
