De invloeden op het klimaat en het milieu zijn steeds merkbaarder. Bouwen aan een klimaatneutraal en groen Europa behoort dan ook niet voor niets tot de prioriteiten van de Europese Unie. Op Europees niveau wordt verschillende wetgeving op het gebied van milieu en klimaat vastgesteld. Zo beschermt het EU-milieubeleid de lucht, het water en de bodem in Europa. Het EU-klimaatbeleid en de klimaatactie op EU-niveau kregen een nieuwe impuls door de Green Deal. Deze klimaatdoelstellingen zijn vervolgens bindend geworden door de Europese klimaatwet en nader uitgewerkt met het ‘Fit-for-55’-pakket. Deze EU-wetgeving heeft ook zijn doorwerking op decentraal niveau. Bijzondere aandacht is er voor de onderwerpen afval, chemische stoffen, CO2 en luchtkwaliteit, energie, landbouw, natuur en biodiversiteit en waterbeheer naast de onderwerpen klimaat en milieubeleid.
Afval
Een verantwoord beheer van afval en hergebruik van materialen vormen essentiële elementen van het EU-milieubeleid. Met een gestructureerd afvalbeleid probeert de EU bij te dragen aan de circulaire economie. De Kaderrichtlijn afvalstoffen (KRA) (2008/98/EG) vormt de basis van de EU-wetgeving op het gebied van afvalstoffen. Meer informatie is te vinden op de webpagina over afval. Specifiek wordt er binnen dit onderwerp ingegaan op bioafval, huishoudelijk afval, elektronisch afval, kunststofafval, radioactief afval en verpakkingsafval.
Chemische stoffen
Om mens en milieu te beschermen tegen schadelijke chemische stoffen is er uitgebreide regelgeving op EU-niveau. De belangrijkste wetgeving op het gebied van chemische stoffen is de REACH verordening (Verordening 1907/2006). Daarnaast is ook de Seveso III-Richtlijn (2012/18/EU) van belang: deze richtlijn legt regels vast om ongevallen met gevaarlijke stoffen te voorkomen en de gevolgen voor mens en milieu te beperken. Lees meer over wetgeving omtrent chemische stoffen op de betreffende webpagina. Daar leest u ook meer over het gebruik van pesticiden en zeer zorgwekkende stoffen en rampenpreventie.
CO2 en luchtkwaliteit
Eén van de noodzakelijkheden om klimaatverandering tegen te gaan is de uitstoot van broeikasgassen, zoals CO2, sterk te verminderen. Emissiereductie is daarom een essentieel onderdeel van het Europese klimaatbeleid en verder uitgewerkt in Europese regelgeving. U leest meer over CO2 en luchtkwaliteit op deze pagina. Het belangrijkste instrument van de EU op het gebied van CO2-reductie is het emissiehandelssysteem (Emission Trading System, ETS; Richtlijn 2003/87/EG). In het kader van het ‘Fit-for-55’-pakket is een herziening van het ETS voorgesteld. Meer over het emissiehandelssysteem leest u hier. Andere specifieke onderwerpen zijn industriële emissies, luchtkwaliteit en CO2 opslag.
Energie
Het Europees energiebeleid is veelomvattend: het betreft thema’s zoals duurzame energieopwekking, maar ook de introductie van energielabels voor producten en gebouwen. Lees meer over het Europees beleid inzake energie en de energiedoelstellingen op deze pagina. In het kader van het ‘Fit-for-55’-pakket zijn op het gebied van energie verschillende voorstellen gepresenteerd om aan de Europese klimaatdoelstellingen te voldoen. Denk bijvoorbeeld aan een herziening van de wetgeving op het gebied van hernieuwbare energie en energie-efficiëntie. Meer informatie over het realiseren van de Europese energiemarkt leest u hier. Daarnaast is er aandacht voor energiegemeenschappen, die op lokaal niveau een rol spelen in het stimuleren van energieprojecten.
Green Deal
De Green Deal heeft het doel om een transitie naar een klimaatneutrale, hulpbronnenefficiënte, schone en circulaire economie te bewerkstelligen. Specifiek moet de Green Deal leiden tot een klimaatneutraal Europa in 2050, wat inhoudt dat er netto geen broeikasgassen uitgestoten worden. Dit doel geldt voor de Europese Unie als geheel, wat betekent dat emissies in één lidstaat nog gecompenseerd kunnen worden als een andere lidstaat voldoende broeikasgassen uit de atmosfeer haalt. Deze doelstelling is vastgelegd in de Europese klimaatwet. Het ‘Fit-for-55’-pakket dient ter uitvoering van de Green Deal. Dit pakket stelt het tussendoel van 55% emissiereductie in 2030 ten opzichte van 1990. Ook moet in dat jaar 42,5% van de energie uit hernieuwbare bronnen komen.
Green Deal Going Local
Om lokale en regionale autoriteiten te ondersteunen in de implementatie van de Europese Green Deal, is in het kader van het ‘Green Deal Going Local’-initiatief per lidstaat een handboek opgesteld. Lees hier meer over dit ‘Green Deal Going Local’-initiatief van het Europees Comité van de Regio’s.
Het handboek geeft aandacht aan verschillende onderwerpen op verschillende niveaus die onder de EU Green Deal vallen. Dit handboek ziet specifiek op de maatregelen die in Nederland genomen kunnen worden. In het handboek is er onderscheid gemaakt tussen continentale- en kustzones. De maatregelen voor de continentale zones betreffen het vasteland en zien op het meten van temperatuurverschillen, het behoud van de bossen, het managen van waterstanden in wateren en rivieren en het beheer van de watervoorzieningen. De maatregelen in de kustzones richten zich op het beschermen van kusten, het tegengaan van ziekten die door water overgebracht kunnen worden en het beheren van de visserij.
In het handboek zijn ook Europese fondsen genoemd ter ondersteuning van klimaatadaptatiemaatregelen. In onze fondsenwijzer kunt u ook een uitgebreid overzicht vinden van financiële mogelijkheden
Landbouw
De landbouwsector is een belangrijke economische sector in de EU. Daarnaast betreft het een sector waar het Europese klimaat- en milieubeleid een grote invloed op uitoefent. Denk bijvoorbeeld aan de regulering omtrent meststoffen, bijvoorbeeld de doelstellingen om de uitstoot van stikstof te verminderen. Meer algemene informatie over landbouw leest u hier. De kern van het Europese landbouwbeleid is het Gemeenschappelijk Europees Landbouwbeleid (GLB).
Klimaat
Om de gevolgen van klimaatverandering te beperken zijn er op verschillende niveaus afspraken gemaakt over klimaatdoelen, klimaatmitigatie en -adaptatie. Het (toekomstige) Europese klimaatbeleid wordt vastgesteld in het kader van de Green Deal. Om vanaf 2050 volledig in staat te zijn aan te passen aan de effecten van klimaatverandering is er een klimaatadaptatiestrategie ontwikkeld. Lees meer over klimaatadaptatie op deze pagina.
Milieubeleid
Het milieubeleid van de Europese Unie is er op gericht om het milieu te beschermen, te herstellen en te verbeteren. Het milieubeleid raakt dan ook aan diverse thema’s zoals vogelbescherming, schoon drinkwater, het verminderen van afval en geluidhinder. Het realiseren van een circulaire economie draagt bij aan de Europese milieudoelstellingen. Het Europees milieubeleid vindt zijn doorwerking in de principes van milieubeheer. Decentrale overheden spelen een grote rol in milieubeheer, bijvoorbeeld door het verstrekken van milieu-informatie of het uitvoeren van een milieueffectrapportage.
Natuur en biodiversiteit
Behoud van natuur en biodiversiteit spelen een belangrijke rol in het Europees milieubeleid, waarbij de Green Deal de leidraad vormt in het Europese natuurbeleid. De verschillende strategieën van de Green Deal stellen doelstellingen en maatregelen voor om de natuur verdergaand te beschermen en herstellen. Belangrijke strategieën zijn de biodiversiteitsstrategie en de bossenstrategie. Om natuurgebieden te beschermen is er vanuit de EU het Natura 2000-netwerk opgezet. Daarnaast kent de EU een Europees exotenbeleid: invasieve uitheemse soorten zijn schadelijk voor de natuur en moeten bestrijd worden. Dit om schade door deze soorten zo veel mogelijk te voorkomen.
Waterbeheer
De bescherming en het beheer van water overstijgt nationale grenzen. Daarom is er op Europees niveau regelgeving vastgesteld voor het waterbeheer en de bescherming van de kwaliteit van water: de Kaderrichtlijn water en de Kaderrichtlijn mariene strategie. De Kaderrichtlijn water bevat regelgeving voor verschillende vormen van water: denk aan grondwater of drinkwater. Regels omtrent zwemwater zijn te vinden in de Zwemwaterrichtlijn, die de Kaderrichtlijn water op dit onderwerp aanvult. Het zuiveren van afvalwater speelt daarnaast ook een rol in het waterbeheer. Klimaatverandering heeft daarnaast ook een invloed op de wateren in Europa: de overstromingsrisico’s worden steeds groter door de stijging van het waterpeil. Ook voor het beperken van de negatieve gevolgen van overstromingen is op Europees niveau regelgeving voor vastgesteld.