Hoe maakt u de huishoudelijke hulp toelage staatssteunproof?
Hoe kun je er als gemeente voor zorgen dat een steunmaatregel binnen de huishoudelijke hulp toelage geen (verboden) staatssteun oplevert? Europa decentraal krijgt regelmatig vragen over deze nieuwe tijdelijke maatregel van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) in relatie tot de staatssteunregels. Een praktische uitleg over hoe deze maatregel ‘staatssteunproof’ te maken.
Toelage
Op 23 maart jl. heeft de minister van VWS een brief gestuurd naar de Tweede Kamer waarin de inzet van de huishoudelijke hulptoelage (HHT) nader wordt toegelicht Deze tijdelijke maatregel is door het ministerie van VWS vorig jaar geïntroduceerd met als doel het bevorderen van de werkgelegenheid door de vraag naar huishoudelijke hulp te stimuleren. Uit de brief aan de Tweede Kamer is op te maken dat het aantal gemeenten waar de HHT verkrijgbaar is, wekelijks toeneemt. Deze voortgang van de HHT wordt door de ministeries van VWS en Sociale zaken en Werkgelegenheid (SZW) nauwlettend gevolgd en in overleg met gemeenten en aanbieders wordt beoogd belemmeringen in de uitvoering weg te nemen. Voor gemeenten is het ook belangrijk –zoals het ministerie ook in zijn factsheet over de HHT aangeeft- projecten binnen de Europese staatssteunkaders uit te voeren.
Wat is staatssteun?
De Europese Unie wil gelijke concurrentievoorwaarden scheppen voor alle ondernemingen op de interne markt. Controle op overheids- of staatssteun aan ondernemingen is dan ook één van de belangrijkste onderdelen van het Europese mededingingsbeleid. Kort gezegd kan er sprake zijn van staatssteun als de gemeente een financiële bijdrage aan een onderneming geeft, waarmee die een voordeel krijgt ten opzichte van andere ondernemingen. Dat kan een subsidie zijn, maar ook een lening tegen een niet-marktconforme rente. Met dat voordeel krijgt de onderneming een voorsprong op andere ondernemingen, waardoor de concurrentie en het handelsverkeer op de Europese markt kan worden verstoord. Voor een uitgebreide uitleg zie onze website.
Staatssteunproof
Maar hoe zorg je als gemeente nu dat een steunmaatregel staatssteunproof is en dus voldoet aan de regelgeving en tegelijkertijd mogelijke kansen benut? Eerste optie is om te zorgen dat een maatregel überhaupt geen staatssteun inhoudt. Lukt dat niet? Zorg er dan voor dat de staatsteun als geoorloofd wordt aangemerkt. Beide opties lichten we hieronder nader toe.
Optie 1: zorg dat er überhaupt geen sprake is van staatssteun
Een steunmaatregel is alleen staatssteun als deze aan vijf criteria voldoet (artikel 107 VwEU). Voldoet een maatregel niet aan alle criteria, dan is er überhaupt geen sprake van staatssteun.
Steun direct aan mantelzorgers of hulpbehoevenden
Een van die criteria is dat de steun een onderneming een economisch voordeel oplevert dat deze niet op marktconforme wijze zou hebben kunnen verkrijgen. Als de steun niet aan een onderneming wordt verleend, is er dus geen sprake van staatssteun. Hoe kan de gemeente daarvoor zorgen? Door de toelage direct te verlenen aan mantelzorgers of hulpbehoevenden.
Via de achterdeur
Een belangrijk aandachtspunt bij steun direct aan betrokkenen is wel te controleren of er niet indirect toch staatssteun bij ondernemingen terechtkomt. Wanneer de gemeente contracten heeft afgesloten met bepaalde aanbieders, heeft zij vooraf bepaald waar de mantelzorgers diensten mogen afnemen. Mantelzorgers kunnen dan niet meer vrij kiezen bij wie ze diensten afnemen. Hierdoor komt het voordeel uiteindelijk bij enkele bedrijven terecht waardoor er toch mogelijk ‘via de achterdeur’ sprake kan zijn van staatssteun.
Openbare aanbesteding
Als de bedrijven waarmee de gemeente contracten heeft afgesloten zijn geselecteerd middels een openbare aanbestedingsprocedure, dan kan het vermoeden van staatssteun worden uitgesloten. Gebeurt dat niet, dan rest de tweede optie (zie hieronder) de vrijstellingen op het staatssteunverbod te bekijken. De gemeente dient dan te onderzoeken hoeveel steun in totaal via de mantelzorgers bij de gecontracteerde bedrijven terechtkomt. En voor dat bedrag een staatssteunoplossing te zoeken.
Optie 2: Zorg dat de staatssteunmaatregel geoorloofd is
Voldoet een steunmaatregel aan alle vijf staatssteuncriteria? Ook dan is er niet direct een man over boord. Want in verschillende gevallen is staatssteun toch geoorloofd. Voor de HHT toelage zijn de de-minimis regeling en de vrijstelling voor Diensten van Algemeen Economisch Belang (DAEB) het meest relevant.
De-minimisverordening
Decentrale overheden kunnen over een periode van drie jaar tot € 200.000 aan steun verstrekken zonder dat er sprake is van staatssteun. Dit kan op basis van de de-minimisverordening. Er moet wel aan alle voorwaarden van de verordening worden voldaan. Het de-minimisplafond van € 200.000 geldt per zelfstandige onderneming. Dat betekent onder andere dat bij de berekening ervan alle de-minimisssteun die een onderneming van overheden ontvangt bij elkaar moet worden opgeteld.
DAEB
Past de steunmaatregel niet onder de de-minimisverordening? Dan kan deze mogelijk worden aangemerkt als compensatie voor de verrichting van een zogenoemde Dienst van Algemeen Economisch Belang (DAEB). DAEB zijn diensten die een publiek belang dienen. Overheidsoptreden bij de uitvoering van deze diensten is noodzakelijk, omdat deze diensten anders niet (vanzelf) door de markt naar maatschappelijk aanvaardbare voorwaarden worden verricht of door de markt zelf worden opgepakt. Er is in die zin sprake van enige vorm van marktfalen.
Altmark
Compensatie aan ondernemingen om een DAEB uit te voeren is zijn onder voorwaarden verenigbaar met de interne markt. Deze voorwaarden staan vermeld in het zogenoemde Altmark-arrest.
DAEB pakket
Wordt niet aan alle Altmarkcriteria voldaan, dan kan het zogenoemde DAEB pakket mogelijk soelaas bieden. Voor de HHT zijn met name de DAEB de-mimimisverordening en het DAEB Vrijstellingsbesluit relevant. Onder de DAEB de-minimisverordening geldt namelijk een plafond van € 500.000 voor compensaties in plaats van € 200.000. Indien de DAEB de-minimisverordening geen uitkomst biedt, kan mogelijk van het DAEB Vrijstellingsbesluit gebruik worden gemaakt. Ook daarbij geldt een aantal voorwaarden.
Helpdesk
Hebt u nog vragen? Aarzel dan niet contact op te nemen met de helpdesk van Europa decentraal.
Door:
Emile Perton, Europa decentraal
Meer informatie:
Staatssteun, Europa decentraal
De-minimis, staatssteun, Europa decentraal
DAEB, Europa decentraal
Handreiking DAEB, Europa decentraal
Factsheet van het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport