Ontroerd en blij was wethouder Bert Frings toen Winterswijk in Finland de winnaar bleek van de European Green Leaf Award 2022. De gemeente kreeg de Europese onderscheiding in september voor haar aanpak van milieu- en klimaatmaatregelen, speciaal omdat de inwoners er zo actief aan meedoen.
De Green Leaf Award is een prijs van € 200.000 voor kleine en middelgrote gemeenten tot 100 duizend inwoners. Wat doen ze in Winterswijk zo goed? Wat kunnen andere gemeenten ervan leren? Europa decentraal sprak erover met Frings en met Arjan Klein Nibbelink, opgaveregisseur Duurzaamheid.
Waarom dong u mee naar de onderscheiding? Hoe ging het in zijn werk?
Mijn voorganger Tineke Zomer nam het initiatief voor de aanmelding. Voor de zomer kregen we een uitnodiging om onze aanpak te presenteren op het congres in Finland. We wilden daarin laten zien dat we intensief samenwerken met inwoners en organisaties uit Winterswijk. Zo gingen we met een delegatie van veertien mensen naar Finland. Onder hen de voorzitter van de Energietafel, een groep geïnteresseerde inwoners die meedenken over het beleid. Net als een ondernemer die met 999 zonnepanelen op zijn grond de energie opwekt voor het hele buurtschap. Zijn zoon was er ook; die had met ‘Swipocratie’ – een Tinderachtige app – onder duizend jongeren gepeild hoe ze denken over de energietransitie. Ook waren er drie kinderen van de scholen die op hun schoolpleinen ‘tiny forests’ hebben gemaakt. Allemaal voorbeelden van initiatieven die we in een grappig filmpje hebben gepresenteerd.
‘We waren helemaal ‘gek’ van blijdschap.’
Hoe was het toen bleek dat u gewonnen had?
We waren helemaal ‘gek’ van blijdschap. Het was ontroerend hoe de basisschoolleerlingen op het podium stonden met het schild dat ze hadden gewonnen. ‘We willen dat alle schoolpleinen net zo groen worden als de onze’, zeiden ze tegen de presentator. Bij de andere deelnemers hoorde je dat ze het voor de kinderen deden; wij doen het mét de kinderen.
Hoe komt het dat Winterswijk zo sterk inzet op duurzaamheid?
Ruim voor het Verdrag van Parijs sloten de gemeenten in de Achterhoek al het Akkoord van Groenlo om een energie-neutrale regio te worden. De eigen Uitvoeringsagenda Duurzaamheid van
Winterswijk sluit daarop aan. Het gaat over klimaatdoelen, het landschap, biodiversiteit en circulaire energie. De constante is dat we altijd zoeken naar wat inwoners drijft. Het Nationaal Landschap Winterswijk heeft ambassadeurs, kinderen zijn betrokken bij zwerfafval en inwoners slaan de handen ineen om gezamenlijk zonnepanelen te kopen en hun woningen te verduurzamen.
Is de inzet op participatie zo bijzonder in Europa?
Ik denk dat er wel meer gemeenten zijn die dit doen, maar in Europa waren wij de enige inzending speciaal daarop gericht. We zijn trouwens de kleinste gemeente die ooit de European Green Leaf Award heeft gewonnen.
Wat gaat u doen met de prijs?
Samen met inwoners gaan we kijken hoe we het geld besteden. Een deel zal op gaan aan verplichtingen, want je moet rapporteren en je actief opstellen in de eigen regio en in Europa. Daarin past bijvoorbeeld een project om duurzame energie te kunnen uitwisselen over grenzen heen. Dit stuit nu nog op juridische barrières.
‘Volgend jaar hebben we al 66% van de doelstelling in onze Regionale Energiestrategie gehaald.’
Wat zijn in Winterswijk de problemen op het terrein van duurzaamheid?
De uitstoot van stikstof door de landbouw is een bedreiging voor het Nationaal Landschap Winterswijk. We hebben daarover als gemeente geen zeggenschap, maar we zijn wel in gesprek met boeren over hun toekomst. We vragen boeren ook een rol te nemen in duurzaam bermbeheer in het buitengebied. Landbouwgrond is hier goedkoper dan in Duitsland; veel gronden worden verkocht aan Duitse boeren. We zien de maisteelt toenemen; dat is niet goed voor de kwaliteit van het landschap. Een groot knelpunt is de geringe capaciteit van het elektriciteitsnetwerk. Dit is in Oost-Gelderland zo overbelast dat dit vertraging oplevert voor grote zonnedaken. Er zijn flinke investeringen in het net nodig. De gemeente moet ook de woningen van het aardgas af zien te krijgen, maar we hebben daarvoor geen juridische middelen. In Winterswijk is het helemaal lastig omdat we geen bron hebben om een warmtenet aan te leggen.
Waar bent u trots op?
Volgend jaar hebben we al 66% van de doelstelling in onze Regionale Energiestrategie gehaald. Met de afvalscheiding zitten we op 87%. We hebben ook allerlei kleine knelpunten aangepakt. Zo zijn de leges voor zonneparken verlaagd. Ook stimuleren we mensen met lage inkomens om te verduurzamen zodat de energierekening omlaag gaat. Ik heb het geluk gehad dat ik wethouder was in Nijmegen toen de stad Green Capital werd; het maakt me trots dat ik er nu bij ben in Winterswijk.
Hebt u tips voor andere gemeenten?
Het samenwerken in regio’s en ook het samenwerken binnen Europa kan nog wel een tandje meer. Op het driedaagse congres bij de finale van de Green Leaf Award werden interessante projecten gepresenteerd op het terrein van biodiversiteit en natuur & gezondheid. Samenwerking levert nieuwe inzichten en thema’s op voor de toekomst.
Met dank aan
Arjan Klein Nibbelink
Bert Frings
