Decentrale overheden besteden binnen het inkoop- en aanbestedingsbeleid steeds meer aandacht aan duurzaamheid. Ook in Europa staat duurzaam inkopen sinds enkele jaren hoog op de agenda. De Europese Commissie ziet duurzaam inkopen als een instrument om duurzame economische groei te bevorderen. Naast het milieuaspect (green public procurement) krijgt het sociale aspect de laatste jaren ook steeds meer aandacht.
Meer informatie over het beleid van de Commissie op het gebied van duurzaam aanbesteden vindt u onder beleid.
Inhoudsopgave
De aanbestedingsrichtlijnen bieden aanbestedende diensten mogelijkheden en instrumenten om bij te dragen aan de doelstellingen van de EU2020-strategie. In de volgende artikelen wordt aandacht besteed aan meenemen van milieuoverwegingen in het gunningsproces, ook wel duurzaam aanbesteden:
Meer informatie leest u in onze notitie Nieuwe Europese Aanbestedingsrichtlijnen.
De Commissie vindt het niet raadzaam om algemene verplichtingen voor milieubewuste, sociaal verantwoorde en innovatieve overheidsaankopen vast te stellen. Daarvoor zijn er te grote verschillen tussen individuele sectoren en markten.
De Commissie gebruikt steeds vaker sectorspecifieke regelgeving waarin duurzaam aanbesteden verplicht wordt gesteld. In de volgende regelgeving zijn milieucriteria verwerkt:
Duurzaam inkopen wordt ook wel maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI) genoemd. MVI is een overkoepelende term voor het hanteren van milieu- en sociale criteria in alle fasen van het inkoopproces zodat daadwerkelijk producten, diensten of werken geleverd worden die aan deze criteria voldoend.
In het Manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen hebben gemeenten, provincies, waterschappen en het Rijk afspraken over duurzaam inkopen vastgelegd.
Voor een groot deel van de producten, diensten en werken die overheden inkopen zijn duurzaamheidscriteria ontwikkeld als handvat om duurzaam aan te besteden. Op Europees niveau worden ook criteria ontwikkeld om duurzaam aanbesteden te stimuleren. Op de EU-website over green public procurement vindt u meer achtergrond en de meest actuele stand van zaken. Ook vindt u er criteria documenten voor verschillende productgroepen.
De Nederlandse leidraden Innovatief Energie Aanbesteden en De kunst van duurzame energietransitie geven verder een aantal concrete voorbeelden voor milieuvriendelijk inkopen. De Rijksoverheid wil op de langere termijn alleen elektriciteit kopen die in Nederland duurzaam is opgewekt. Voor de overgangsperiode 2018-2022 is een mix van groene bronnen toegestaan waarvan minimaal 30% uit Nederland moet komen. Daarnaast wil de Rijksoverheid 100% van het gasverbruik vergroenen door middel van het compenseren van de CO2-uitstoot met behulp van emissiereductiecertificaten.
Steeds meer (decentrale) overheden maken gebruik van circulair inkopen. De Green Deal Circulair Inkopen definieert dit begrip als volgt: “de inzet van het inkoopinstrument om productie en (her)gebruik van circulaire producten en diensten te stimuleren en daarmee het aanjagen van de circulaire economie”. Door efficiënt gebruik te maken van materialen en grondstoffen, kunnen milieudoelstellingen met circulair inkopen worden bereikt. De circulaire economie kan worden ondersteund door in de aanbestedingsprocedure criteria op te stellen ten aanzien van onder meer ecodesign, verantwoordelijkheden van de producent en materiaal. De Rijksoverheid streeft naar een circulair Nederland in 2050. Meer informatie over circulair inkopen vindt u in de Wegwijzer Circulair Inkopen.
Overheden en ondernemers kunnen afspreken om bij aanbestedingen een deel van het bedrag te besteden aan banen, stages of leerwerkplekken voor kwetsbare groepen, zoals langdurig werklozen en gehandicapten. Dit bevordert de re-integratie van mensen met een grote(re) afstand tot de arbeidsmarkt en creëert zogeheten “social return”.
Het Rijk past dit principe toe bij aanbestedingen boven de € 250.000,- en streeft naar 5% social return per aanbesteding (kabinetstandpunt social return bij het Rijk). Het gaat alleen om aanbestedingen voor diensten (bijvoorbeeld catering en schoonmaakwerk) en werken (bijvoorbeeld het aanleggen van een weg of de onderhoud van een gebouw). Ook steeds meer decentrale overheden passen een social return eis toe bij aanbestedingen.
Werkt u voor een decentrale overheid of het Rijk en hebt u een vraag over dit onderwerp? Neem dan contact op met de helpdesk van Europa decentraal:
Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) – Duurzaam inkopen, PIANOo
Social return, PIANOo
Manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen 2016-2020, Rijksoverheid
Norm ISO 20400: ‘Maatschappelijk Verantwoord Inkopen’, nieuwsbericht NEN
Overheden maken onvoldoende gebruik van de mogelijkheden om duurzame-, sociale en innovatiegerichte overwegingen op te nemen in aanbestedingen. Dat blijkt uit een briefing van de Europese Commissie over duurzaam aanbesteden in de EU. Aangezien overheidsopdrachten kunnen bijdragen aan het behalen van de klimaatdoelstellingen van Parijs en de circulaire economie-ambities van de EU, is het advies is om het aantal verplichte groene aanbestedingen te verhogen. Ook moeten er duidelijkere richtlijnen en instrumenten komen om ambtenaren rechtszekerheid te bieden op het gebied van duurzame overheidsopdrachten.
Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen (SKAO) heeft een gids gepubliceerd die overheden praktische handvatten biedt bij het implementeren van de CO2-Prestatieladder. De ladder helpt hen hun CO2-emissies in kaart te brengen en te verminderen. Overheden gebruiken een certificering op basis van de ladder vaak als gunningscriterium voor aanbestedingen. Mede daarom hebben veel bedrijven nu een dergelijke certificering. Lees het volledige bericht
Overheden moeten bij de inkoop van voertuigen rekening gaan houden met nieuwe Europese duurzaamheidseisen. Eind mei is de gewijzigde richtlijn inzake de bevordering van schone en energiezuinige wegvoertuigen officieel aangenomen. In maart werd al een compromis bereikt tussen het Europees Parlement en de lidstaten. De richtlijn bevat nu minimumpercentages voor de aanbesteding van energie-efficiënte voertuigen en is van toepassing op alle aanbestedende instanties, dus ook decentrale overheden. Nederland heeft twee jaar de tijd om de richtlijn om te zetten in nationale wetgeving. Lees het volledige bericht
Hoe kan er met het aanbesteden van infrastructuurprojecten ingespeeld worden op duurzaamheidsambities? Het rapport Procurement Requirements for Carbon Reduction in Infrastructure Projects van het onderzoeksproject Impres geeft hier aanbevelingen voor. In het rapport wordt onder meer de aanleg van de A6 bij Almere als voorbeeld gebruikt. Lees het volledige bericht
Aanbestedende diensten kunnen zich aansluiten bij het Big Buyers Initiative (BBI). Dit platform van de Europese Commissie heeft als doel om publieke organisaties en decentrale overheden in Europa te laten samenwerken, onder meer door kennisdeling en het uitwisselen van ervaringen. De achterliggende gedachte is dat publieke inkoop een instrument kan zijn om maatschappelijke ontwikkelingen, zoals verduurzaming, te stimuleren. In het najaar start er een aantal werkgroepen in het kader van dit initiatief waar aanbestedende diensten zich voor kunnen aanmelden.
Overheden kunnen door verantwoord inkoopbeleid fors besparen op hun CO2-uitstoot. Dat blijkt uit onderzoek van het RIVM naar de effecten van de ‘impuls klimaatneutraal en circulair inkopen’. De Rijksoverheid stelde in 2018 geld beschikbaar om door middel van publieke inkoop een impuls te geven aan een klimaatneutrale en circulaire economie. Deze impuls bestond onder meer uit het aanbieden van leernetwerken, en het faciliteren van pilots om bijvoorbeeld schone energie in te kopen. Het RIVM onderzocht de voorlopige effecten van deze projecten.
Op 1 mei is de Subsidieregeling advies bij klimaatneutraal en circulair inkopen (AKCI) in werking getreden. Deze regeling biedt decentrale overheden ondersteuning bij het duurzaam inkopen van werken, diensten of producten. Organisaties kunnen met behulp van deze regeling extern advies inwinnen over maatschappelijk verantwoord inkopen. De subsidie is afkomstig uit het budget van het Klimaatakkoord. De Rijksoverheid wil via het inkoopbeleid van aanbestedende diensten de klimaattransitie een impuls geven. Lees het volledige bericht
Op 29 oktober heeft het adviesbureau Copper8 het boek ‘Circulair Inkopen in 8 stappen’ gepubliceerd. De handreiking is mede mogelijk gemaakt door Rijkswaterstaat en heeft als doel om inkopers en beleidsadviseurs van onder andere decentrale overheden aan te moedigen een effectief circulair inkooptraject uit te voeren.
De energietransitie wordt steeds belangrijker in de maatschappij en er worden op allerlei fronten maatregelen getroffen om besparing van energie en de transitie van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energie te bevorderen. Op Europees en (inter)nationaal niveau is onder andere afgesproken om CO2-emissies terug te dringen en meer gebruik te maken van hernieuwbare energie. Ook op lokaal en regionaal niveau zetten steeds meer decentrale overheden zich in voor het milieu door het inrichten van duurzame aanbestedingen. Hoe kunt u als decentrale overheid deze trend volgen en bijdragen aan de energietransitie? Lees het volledige bericht
Maatschappelijk verantwoord inkopen en duurzaam aanbesteden zijn van groot belang voor het halen van klimaat- en milieuafspraken. Een onderzoek van Natuur & Milieu laat zien welke stappen hier nog in te maken zijn. Ook is er een nieuwe MVI-criteriatool gelanceerd die hierbij kan helpen. Lees het volledige bericht
Informatieblad Maatschappelijk Aanbesteden, Rijksoverheid
Juridisch leaflet Maatschappelijk Aanbesteden, Rijksoverheid
Groen aanbesteden, Europese Commissie
Handboek Groen Kopen, over milieuvriendelijke overheidsopdrachten, Europese Commissie
Handboek Sociaal Kopen, Europese Commissie
Wegwijzer Circulair Inkopen, MVO Nederland
Green Public Procurement and the EU action plan for the Circular Economy, Europees Parlement
Factsheet: What are bio-based products?, Forum for bio-based innovation in public procurement
Factsheet: Sustainability of bio-based products, Forum for bio-base innovation in public procurement
Factsheet: Biodegradability – Exposing some of the myths and facts, Forum for bio-based innovation in public procurement
Factsheet: Bio-based products and services in the circular economy, Forum for bio-based innovation in public procurement
Factsheet: Life Cycle Assessment (LCA) and Life Cycle Costing (LCC), Forum for bio-based inoovation in public procurement
De auteursrechten op de inhoud van deze website behoren toe aan Europa decentraal, tenzij expliciet anders is vermeld. Aan de op de website opgenomen en via de links te ontsluiten informatie kunnen geen rechten worden ontleend.
Europa decentraal heeft aan het opstellen van de inhoud van de pagina’s de nodige zorg besteed. Desondanks is het mogelijk dat de site onvolledig is of onjuistheden bevat. Europa decentraal aanvaardt daarvoor geen enkele aansprakelijkheid.
Europa decentraal aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade, hoegenaamd ook, direct of indirect veroorzaakt door de inhoud van de site of de inhoud van de pagina’s die door externe links beschikbaar zijn gemaakt.
