Duurzaam aanbesteden

Decentrale overheden besteden binnen het inkoop- en aanbestedingsbeleid steeds meer aandacht aan duurzaamheid. Ook in Europa staat duurzaam inkopen sinds enkele jaren hoog op de agenda. De Europese Commissie ziet duurzaam inkopen als een instrument om duurzame economische groei te bevorderen. Naast het milieuaspect (green public procurement) krijgt het sociale aspect de laatste jaren ook steeds meer aandacht.

Meer informatie over het beleid van de Commissie op het gebied van duurzaam aanbesteden vindt u onder beleid.

Aanbestedingsrichtlijnen en duurzaam aanbesteden

De aanbestedingsrichtlijnen bieden aanbestedende diensten mogelijkheden en instrumenten om bij te dragen aan de doelstellingen van de EU2020-strategie. In de volgende artikelen wordt aandacht besteed aan meenemen van milieuoverwegingen in het gunningsproces, ook wel duurzaam aanbesteden:

• de aanbestedingsbeginselen verplichten naleving van onder andere dwingende milieurechtelijke voorschriften (art. 18 lid 2);
• het opnemen van milieueisen in de technische specificaties (art. 42 lid 3a);
• het onder voorwaarden eisen van een keurmerk voor specifieke milieukenmerken (art. 43);
• mogelijkheden voor uitsluiting van een onderneming om dwingende reden van algemeen belang, zoals bescherming van het milieu (art. 57 lid 3 en art. 57 lid 4a);
• de economisch meest voordelige inschrijving wordt mede vastgesteld op basis van te bepalen criteria, zoals milieuaspecten (art. 67 lid 2);
• het meewegen van levenscycluskosten (art. 68);
• het afwijzen van inschrijving bij niet-nakoming van dwingende milieurechtelijke voorschriften (art. 69 lid 2d);
• het opnemen van sociale en milieuvoorwaarden voor de uitvoering van de opdracht (overweging 97).

Meer informatie leest u in onze notitie Nieuwe Europese Aanbestedingsrichtlijnen.

De Commissie vindt het niet raadzaam om algemene verplichtingen voor milieubewuste, sociaal verantwoorde en innovatieve overheidsaankopen vast te stellen. Daarvoor zijn er te grote verschillen tussen individuele sectoren en markten.

Sectorspecifieke richtlijnen

De Commissie gebruikt steeds vaker sectorspecifieke regelgeving waarin duurzaam aanbesteden verplicht wordt gesteld. In de volgende regelgeving zijn milieucriteria verwerkt:

• richtlijn schone energiezuinige wegvoertuigen;
• richtlijn energieprestaties gebouwen;
• IT-producten.

Toepassing milieucriteria

Duurzaam inkopen wordt ook wel maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI) genoemd. MVI is een overkoepelende term voor het hanteren van milieu- en sociale criteria in alle fasen van het inkoopproces zodat daadwerkelijk producten, diensten of werken geleverd worden die aan deze criteria voldoend.

In het Manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen hebben gemeenten, provincies, waterschappen en het Rijk afspraken over duurzaam inkopen vastgelegd.

Duurzaamheidscriteria

Voor een groot deel van de producten, diensten en werken die overheden inkopen zijn duurzaamheidscriteria ontwikkeld als handvat om duurzaam aan te besteden. Op Europees niveau worden ook criteria ontwikkeld om duurzaam aanbesteden te stimuleren. Op de EU-website over green public procurement vindt u meer achtergrond en de meest actuele stand van zaken. Ook vindt u er criteria documenten voor verschillende productgroepen.

De Nederlandse leidraden Innovatief Energie Aanbesteden en De kunst van duurzame energietransitie geven verder een aantal concrete voorbeelden voor milieuvriendelijk inkopen. De Rijksoverheid wil op de langere termijn alleen elektriciteit kopen die in Nederland duurzaam is opgewekt. Voor de overgangsperiode 2018-2022 is een mix van groene bronnen toegestaan waarvan minimaal 30% uit Nederland moet komen. Daarnaast wil de Rijksoverheid 100% van het gasverbruik vergroenen door middel van het compenseren van de CO2-uitstoot met behulp van emissiereductiecertificaten.

Circulair inkopen

Steeds meer (decentrale) overheden maken gebruik van circulair inkopen. De Green Deal Circulair Inkopen definieert dit begrip als volgt: “de inzet van het inkoopinstrument om productie en (her)gebruik van circulaire producten en diensten te stimuleren en daarmee het aanjagen van de circulaire economie”. Door efficiënt gebruik te maken van materialen en grondstoffen, kunnen milieudoelstellingen met circulair inkopen worden bereikt. De circulaire economie kan worden ondersteund door in de aanbestedingsprocedure criteria op te stellen ten aanzien van onder meer ecodesign, verantwoordelijkheden van de producent en materiaal. De Rijksoverheid streeft naar een circulair Nederland in 2050. Meer informatie over circulair inkopen vindt u in de Wegwijzer Circulair Inkopen.

Social return

Overheden en ondernemers kunnen afspreken om bij aanbestedingen een deel van het bedrag te besteden aan banen, stages of leerwerkplekken voor kwetsbare groepen, zoals langdurig werklozen en gehandicapten. Dit bevordert de re-integratie van mensen met een grote(re) afstand tot de arbeidsmarkt en creëert zogeheten “social return”.

Het Rijk past dit principe toe bij aanbestedingen boven de € 250.000,- en streeft naar 5% social return per aanbesteding (kabinetstandpunt social return bij het Rijk). Het gaat alleen om aanbestedingen voor diensten (bijvoorbeeld catering en schoonmaakwerk) en werken (bijvoorbeeld het aanleggen van een weg of de onderhoud van een gebouw). Ook steeds meer decentrale overheden passen een social return eis toe bij aanbestedingen.

Meer weten over dit onderwerp?

Werkt u voor een decentrale overheid of het Rijk en hebt u een vraag over dit onderwerp? Neem dan contact op met de helpdesk van Europa decentraal:

STEL UW VRAAG