De Gids Proportionaliteit licht de praktische uitwerking van het proportionaliteitsbeginsel toe. Het proportionaliteitsbeginsel houdt in dat de voorwaarden voor gunning van een opdracht in verhouding moeten staan tot de inhoud van de opdracht. Gemeenten, provincies en waterschappen moeten bij aanbestedingen rekening houden met dit beginsel.
Omdat het lastig kan zijn om te bepalen of de voorwaarden voor een opdracht proportioneel zijn, bevat de Gids Proportionaliteit voorschriften voor het waarborgen van het proportionaliteitsbeginsel bij aanbestedingen. De Gids behandelt ook vragen als ‘welke aanbestedingsprocedure past bij de waarde van mijn opdracht?’ en ‘wanneer kan een langere termijn dan het wettelijk minimum worden gehanteerd?’.
Meer informatie over de verschillende wet- en regelgeving rondom aanbesteden vindt u op onze pagina over Juridisch kader en beleid. Wilt u meer weten over de specifieke regels rondom het aanbesteden van werken? Kijk dan op onze pagina over het Aanbestedingsreglement Werken (ARW) 2016.
Wat is de rol van de Gids Proportionaliteit?
De Gids Proportionaliteit is als richtsnoer onderdeel van het aanbestedingsbeleid en vult de Aanbestedingswet 2012 aan. Op grond van artikel 1.10, 1.13 en 1.16 van de Aanbestedingswet 2012 moeten aanbestedende diensten rekening houden met het beginsel van proportionaliteit. In andere woorden: zij mogen uitsluitend eisen, criteria en voorwaarden opstellen die in verhouding staan tot de opdracht. Artikel 1.13 bepaalt ook dat er richtsnoeren moeten zijn om aanbestedende diensten hierbij te helpen. In het Aanbestedingsbesluit worden de Gids Proportionaliteit en het Aanbestedingsreglement Werken (ARW) 2016 aangewezen als richtsnoeren. Aanbestedende diensten dienen altijd rekening te houden met deze voorschriften (artikel 1.13 Aanbestedingswet 2012 jo. artikel 10 Aanbestedingsbesluit). Dit geldt zowel voor Europese aanbestedingsprocedures als voor nationale procedures. Voor gemeenten, provincies en waterschappen bevat de Gids Proportionaliteit dus verplichte voorschriften.
Eerdere versies en herzieningen
De Gids Proportionaliteit is uitgebracht in 2013 en voor het eerst herzien in 2016. Deze herziening had voornamelijk te maken met de vernieuwing van de Aanbestedingswet 2012. Ook in 2020 is de Gids aangepast. Er is een voorschrift opgenomen wat bepaalt dat het disproportioneel is om tenderkostenvergoedingen bij een (laattijdige) intrekking van de aanbesteding op voorhand uit te sluiten (paragraaf 3.8). De tweede herziening vond plaats in februari 2021. Hiermee is onder meer aangegeven dat er een klachtenmeldpunt moet worden toegepast en dat meerdere nota’s van inlichtingen bij grote of complexe aanbestedingen moeten worden gebruikt.
In januari 2022 trad de derde herziening in werking. Nieuw ten opzichte van de vorige Gids Proportionaliteit is de inperking van de toepassing van de rechtsverwerkingsclausules. Deze clausules staan ook bekend als de Grossmann-clausules. Europa decentraal schreef hier eerder dit nieuwsbericht over.
Wat zegt de Gids Proportionaliteit?
De Gids Proportionaliteit licht toe hoe het proportionaliteitsbeginsel moet worden toegepast in alle fases van een aanbesteding. De fases zijn in de Gids verdeeld over drie hoofdstukken: de voorfase, het opstellen van aanbestedingsdocumenten en de aanbestedingsfase. De Gids bevat een aantal concrete voorschriften, maar deze kunnen niet los worden gezien van de gehele inhoud van de Gids. Zo geeft de Gids Proportionaliteit uitleg over proportionaliteit bij het vaststellen van de behoefte en het doel van de inkoopstrategie in de ‘voorfase’. Voor de fase ‘opstellen van aanbestedingsdocumenten’ wordt toelichting gegeven over de definiëring van de opdracht, het opdelen in percelen, gunningscriteria en contractvoorwaarden. In het kader van de ‘aanbestedingsfase’ wordt onder andere proportionaliteit binnen vormvereisten en klachtenafhandeling uitgelegd.
