Uitgesloten opdrachten
Decentrale overheden hoeven niet alle overheidsopdrachten Europees aan te besteden. Richtlijn 2014/24 kent namelijk enkele uitgesloten opdrachten in artikel 7 en verder. Hierbij moet bijvoorbeeld gedacht worden aan de verwerving of huur van onroerende zaken, leningen, arbeidsovereenkomsten en meer. Deze zijn in artikel 10 vastgelegd. In artikel 11 zijn diensten aan andere aanbestedende diensten of samenwerkingsverbanden van aanbestedende diensten uitgesloten. Artikel 14 noemt verder diensten voor onderzoek en ontwikkeling die niet in het geheel door de aanbestedende dienst worden gefinancierd of waarvan de resultaten niet enkel en alleen de aanbestedende dienst ten goede komen. Hoewel deze opdrachten uitgesloten zijn van de toepassing van de aanbestedingsplicht, blijven de verdragsbeginselen van toepassing. Ook overheidsopdrachten die door een onderdeel van een aanbestedende dienst worden uitgevoerd vallen buiten de toepassing van de aanbestedingsrichtlijn.
Op de pagina Uitgesloten opdrachten leest u hier meer over.
Voorbehouden opdrachten
Gemeenten hebben verantwoordelijkheid over de uitvoering van de Participatiewet. Het doel daarvan is om mensen met arbeidsvermogen die vallen onder de doelgroep van de Participatiewet naar werk toe te leiden. Binnen het aanbestedingsrecht bestaat op grond van artikel 20 van Richtlijn 2014/24 de mogelijkheid om opdrachten voor te behouden aan sociale werkplaatsen die maatschappelijk en professionele integratie van gehandicapten of kansarmen tot hoofddoel hebben. Opdrachten kunnen worden voorbehouden wanneer ten minste 30% van de werknemers in een onderneming gehandicapt of kansarm is. De reden voor gemeenten om opdrachten voor te behouden aan dergelijke werkplaatsen, programma’s of ondernemingen ligt in het feit dat dit het makkelijker voor hen maakt om opdrachten te verwerven. Het voorbehouden van een opdracht wil zeggen dat voor het gunnen daarvan geen Europese aanbestedingsprocedure wordt gebruikt, maar deze in wezen direct wordt gegund. Een gemeente mag echter een opdracht niet voorbehouden aan één specifiek SW-bedrijf.
U vindt meer informatie over SW-bedrijven en voorbehouden opdrachten op deze pagina.
Alleenrecht
Decentrale overheden kunnen bij overheidsopdrachten voor leveringen, werken of diensten een alleenrecht verlenen (ook wel exclusief, uitsluitend of bijzonder recht genoemd). De partij aan wie het alleenrecht wordt verleend is dan exclusief bevoegd om het werk, de levering of de dienst uit te voeren binnen een bepaalde geografische zone. Er kan in dergelijke gevallen een afwijkend of zelfs geen Europees aanbestedingsregime gelden. Zo wordt een opdracht aan de markt onttrokken. Voor een alleenrecht gelden echter wel bepaalde voorwaarden. Alleenrechten worden onder meer toegepast bij de inzameling van afval of het regelen van taken met betrekking tot gemeentelijke belastingen.
Zie voor meer uitleg over de terminologie, gevolgen en voorwaarden van alleenrecht deze pagina.
Inbesteden
Decentrale overheden kunnen ervoor kiezen om binnen publiek-publieke samenwerkingsstructuren opdrachten te vergeven of aan verbonden (gelieerde) publieke of private organisaties opdrachten te vergeven. Ook kan het voorkomen dat decentrale overheden binnen hun eigen organisatie opdrachten verstrekken. Bij dergelijke opdrachten kan er sprake zijn van inbesteden. Er zijn twee vormen van inbesteden: zuiver inbesteden en quasi-inbesteden. Als er sprake is van zuiver of quasi-inbesteden is de aanbestedingsrichtlijn niet van toepassing. Naast inbesteden kan er sprake zijn van te gunnen opdrachten die uitgezonderd zijn van de aanbestedingsrichtlijn op basis van ‘horizontale samenwerking’. In deze situatie wordt een opdracht uitsluitend tussen twee of meer aanbestedende diensten gegund zonder dat daarvoor een nieuwe entiteit wordt opgericht. Horizontale samenwerking valt onder voorwaarden ook buiten de aanbestedingsrichtlijn.
Op de pagina Inbesteden leest u meer over de twee vormen van inbesteden en de uitzondering van horizontale samenwerking.
Open House
Gemeenten zijn sinds 2015 verantwoordelijk voor de inkoop van jeugdzorg, werk en inkomen en zorg aan langdurig zieken en ouderen. Voor de inkoop in het sociaal domein wordt het open house-model soms toegepast. In het open house-model mogen alle partijen die voldoen aan de voorwaarden die een gemeente heeft gesteld een overeenkomst met de gemeente sluiten. De gemeente maakt de opdracht inclusief geschiktheids- en minimumeisen openbaar. Aanbieders kunnen zich daar dan op inschrijven. Het is vervolgens aan de zorgvrager, en niet aan de gemeente, om een individuele zorgaanbieder te kiezen. Anders dan bij een overheidsopdracht is er in dat geval geen sprake van selectie en daarom wordt wel gesteld dat er geen aanbestedingsplicht geldt. Als er geen sprake is van exclusiviteit, zoals bij open house, dan is er dus geen sprake van een aanbestedingsplichtige opdracht.
Lees meer over het open house-model op deze pagina.