Diensten van algemeen economisch belang (DAEB) bevinden zich op het grensvlak tussen publieke belangen op nationaal en decentraal niveau en de regels van de interne markt. Decentrale overheden hebben een ruime beleidsvrijheid bij het omschrijven en laten uitvoeren van DAEB. Echter, het kan wel zijn dat er rekening gehouden moet worden met de staatssteunregels.
Deze beleidsvrijheid is echter niet onbegrensd. Concreet betekent dit dat een decentrale overheid een onderneming mag belasten met het uitvoeren van een taak in het publiek belang. Maar de verhoudingen op de interne markt moeten niet onevenredig verstoord worden. Bij het aanwijzen en financieren van een DAEB dient daarom rekening gehouden te worden met de staatssteunregels.
Uit het Europees staatssteunverbod – dat is neergelegd in art. 107 lid 1 VWEU – is een aantal voorwaarden af te leiden waaraan moet worden voldaan om een maatregel als staatssteun aan te kunnen merken. Deze voorwaarden zijn cumulatief. Dat wil zeggen dat een maatregel pas staatssteun oplevert als aan alle hieronder opgesomde voorwaarden is voldaan:
Wanneer overheden DAEB financieren zou aan deze cumulatieve eisen kunnen worden voldaan. De financiering hiervan moet echter wel gestimuleerd blijven worden. Daarom wordt gezocht naar mogelijkheden om deze staatssteunproof in te kunnen richten.
Ondernemingen die belast zijn met de uitvoering van een DAEB, vallen in beginsel onder de mededingingsregels (art. 106 lid 2 VWEU). Ondernemingen die belast zijn met het beheer van DAEB, vallen onder de regels van het VWEU en VEU. Zij vallen met name onder de mededingingsregels, ‘voor zover de toepassing daarvan de vervulling van de hun toevertrouwde bijzondere taak niet verhindert’. In principe gelden voor ondernemingen die een DAEB uitvoeren daarom de Europeesrechtelijke regels over mededinging en vrij verkeer. Tenzij de publieke dienst anders niet (voldoende) gewaarborgd kan worden.
De werking van art. 106 lid 2 is in het verleden nader uitgewerkt in de jurisprudentie van het Europees Hof van Justitie. In het bijzonder in het Altmark-arrest uit 2003. Dit arrest vormt de criteria om financiering voor publieke marktdiensten uit te zonderen van het staatssteunverbod. In het Altmark-arrest oordeelde het Europees Hof van Justitie dat onder strikte voorwaarden de financiering van DAEB niet als staatssteun hoeft te worden beschouwd. Echter, het kan als financiële compensatie voor het verrichten van openbare dienstverplichtingen kan worden beschouwd.
Diensten van Algemeen Economisch Belang kunnen ook een overlap hebben met aanbesteden en de dienstenrichtlijn.
Werkt u voor een decentrale overheid of het Rijk en hebt u een vraag over dit onderwerp? Neem dan contact op met de helpdesk van Europa decentraal:
In maart zullen alle gemeenten en provincies die staatssteun hebben verleend worden verzocht hierover te rapporteren. Het gaat daarbij om uitbetalingen die hebben plaatsgevonden in 2019. Naast de reguliere jaarlijkse staatssteunrapportage zal dit jaar ook de tweejaarlijkse DAEB-rapportage plaatsvinden. In dit bericht vindt u meer informatie over de rapportages en de te volgen procedures. Lees het volledige bericht
Onlangs hebben de Europese Commissie en het Gerecht (onderdeel van het Hof van Justitie van de Europese Unie) zich uitgesproken over een aantal interessante staatssteunzaken. Ook het Partnerschap huisvesting heeft het nieuws gehaald met een uitspraak over de staatssteunregels. In dit nieuwsbericht worden deze vier recente ontwikkelingen kort uitgelicht.
Ronald Plasterk, minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft op 16 mei 2017 een Kamerbrief over woningcorporaties naar de Tweede Kamer gestuurd. In de brief wordt ingegaan op een recent bericht over het toezicht op woningcorporaties en DAEB-taken en niet-DAEB-taken. Woningcorporaties hebben namelijk een extra opgave in het kader van de naleving van de in 2015 herziene Woningwet.
De rechtbank Den Haag heeft geoordeeld in een zaak over subsidie voor de NIP-test dat steunmaatregelen op basis van het DAEB-vrijstellingsbesluit zijn geoorloofd. Ook decentrale overheden kunnen zich op dit vrijstellingsbesluit beroepen. In de zaak wordt bepaald dat Nederland subsidie mag blijven verlenen aan academische ziekenhuizen voor het uitvoeren van de NIP-test (Niet Invasieve Prenatale test). Gendia, een Belgisch bedrijf dat deze test onder andere aanbiedt aan Nederlandse zwangere vrouwen, heeft in kort geding gevorderd dat de subsidieverlening wordt gestaakt. De Haagse voorzieningenrechter wijst deze vordering af op basis van de staatssteunregels. Deze regels bieden ruimte voor steun die wordt verleend voor een zogenaamde dienst van algemeen economisch belang (DAEB).
Donderdag 18 mei 2016 heeft de Europese Commissie de definitieve versie van de mededeling staatssteun (in het Engels de ‘Notion of State aid’) aangenomen. Deze mededeling is nu tevens in Nederlands en in alle overige Europese talen gepubliceerd.
Lees het volledige bericht
Decentrale overheden kunnen bedrijven steunen zonder dat er sprake is van verboden staatssteun door een dienst als Dienst van Algemeen Economisch Belang (DAEB) aan te wijzen. Daarbij is het wel belangrijk rekening te houden met de daarbij geldende voorwaarden. Dit wordt geïllustreerd door het formele onderzoek dat de Europese Commissie is gestart naar Franse steun aan openbaar vervoersbedrijven.
Compensatie aan bouwbedrijven die verplicht zijn sociale woningbouw te realiseren is geen verboden staatssteun zolang de verrichte activiteiten onder diensten van algemeen economisch belang (DAEB) vallen. Dit is een van de conclusies die getrokken kan worden uit de gevoegde zaken C-197/11 en C-203/11 – Eric Libert e.a. tegen Vlaamse Regering.
