Gemeenten, provincies en waterschappen krijgen niet bij al hun economische activiteiten te maken met de Wet Markt en Overheid (Wet M&O). Deze wet is namelijk niet van toepassing op economische activiteiten die plaatsvinden in het algemeen belang. Decentrale overheden kunnen onder voorwaarden voor dergelijke activiteiten een algemeen belang besluit nemen. Op deze pagina lichten we nader toe hoe en wanneer een dergelijk besluit genomen kan worden.
Economische activiteiten en bevoordelingen van overheidsbedrijven die plaatsvinden in het algemeen belang zijn uitgezonderd (art. 25h lid 5) van de Wet M&O. Voorbeelden daarvan vindt u onder praktijk.
Wanneer een decentrale overheid een algemeen belang besluit wil nemen, dan moet er een algemeen belangvaststelling plaatsvinden. Deze heeft het karakter van een besluit in de zin van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Dit komt omdat de vaststelling rechtsgevolgen heeft: de desbetreffende economische activiteiten of bevoordelingen vallen niet langer onder de Wet M&O. De algemeen belangvaststelling voor provincies vindt plaats door provinciale staten, voor gemeenten door de gemeenteraad, voor waterschappen door het algemeen bestuur.
De algemeen belangvaststelling is enigszins vergelijkbaar met de aanwijzing van een zogenoemde dienst van algemeen economisch belang (DAEB) op grond van het EU-Verdrag. In beide gevallen gaat het om bepaalde economische activiteiten die overheden kunnen verrichten vanwege het algemeen belang. Hierop zijn de mededingingsregels dan niet van toepassing. Overheidsorganisaties hebben een grote mate van beleidsvrijheid bij het afbakenen van het algemeen belang.
Hoe gaat de algemeen belangvaststelling praktisch in zijn werk? Onder praktijk zijn de belangrijkste stappen weergegeven die u dient te doorlopen. Ook leest u over de vijf elementen die een algemeen belangvaststellingen ten minste dient te bevatten. Het moet om een concreet besluit gaan. Verder is het in sommige gevallen op grond van de Awb en andere wetgeving verplicht inspraak te organiseren. Tot slot vindt u ter inspiratie een aantal voorbeelden van andere overheden van algemeen belang besluiten.
Werkt u voor een decentrale overheid of het Rijk en hebt u een vraag over dit onderwerp? Neem dan contact op met de helpdesk van Europa decentraal:
Vrijdag 1 september is het wetsvoorstel voor een gewijzigde Wet markt en overheid voor consultatie open gesteld. Met het wetsvoorstel wordt de algemeenbelanguitzondering in de wet markt en overheid (hoofdstuk 4b Mededingingswet) aangescherpt via motiveringseisen, komt er meer inspraak voor ondernemers en een verplichte periodieke evaluatie van gemaakte uitzonderingen.
Op 14 november 2016 heeft de minister aan de Tweede Kamer een ontwerpbesluit aangeboden voor verlenging van de werkingsduur van de gedragsregels voor de overheid in de Mededingingswet.
Op 3 juni 2016 stuurde minister Kamp van Economische Zaken (EZ) de evaluatie van de Wet Markt en Overheid (MenO) met een reactie naar de Tweede Kamer. Uit de evaluatie blijkt dat de Wet MenO heeft bijgedragen aan het creëren van gelijkere concurrentieverhoudingen, maar dat er vanuit de optiek van de markt nog veel problemen blijven bestaan. Samenvattend is de bijdrage van de wet aan deze doelstelling daarom suboptimaal.
Eind december 2015 heeft de Autoriteit Consument en Markt (ACM) een besluit gepubliceerd waarin zij tot de conclusie komt dat de gemeente Cuijk in overtreding is vanwege het aanbieden van gratis ligplaatsen voor recreatieboten. Als de gemeente Cuijk de ligplaatsen wil blijven aanbieden, dan moet de gemeente voor de berekening van de tarieven voor de ligplaatsen tenminste de integrale kostprijs in acht nemen.
Lees het volledige bericht
In augustus 2015 heeft de Autoriteit Consument & Markt (ACM) geoordeeld dat de gemeente De Marne de Wet Markt en Overheid (Wet M&O) niet in acht heeft genomen bij de exploitatie van gemeentelijke ligplaatsen voor boten. Volgens de ACM voldoet de gemeente De Marne bij het aanbieden van ligplaatsen niet aan de verplichting uit de Wet M&O met betrekking tot het doorberekenen van de integrale kosten.
Lees het volledige bericht
Voorbeelden van economische activiteiten die plaatsvinden in het algemeen belang zijn:
-De exploitatie van een veerpont op een fietsroute ter stimulering van recreatiemogelijkheden in een gebied.
-De exploitatie van een fietsenstalling om het gebruik van openbaar vervoer te stimuleren.
-De leefbaarheid van een kleine kern kan vergen dat er een goed uitgeruste bibliotheek met een verhuur van cd’s en dvd’s aanwezig is.
Stap één is om te bepalen welk specifiek algemeen belang aan de orde is. Daarbij moet ook worden vastgesteld of de desbetreffende economische activiteiten dat algemeen belang dienen. Dit moet dan ook onderbouwd worden met cijfers. Alleen aangeven dat een activiteit anders te duur wordt is niet voldoende. Vervolgens moet duidelijk zijn welke gevolgen de algemeen belangvaststelling heeft voor derden, in het bijzonder private ondernemers. Ten slotte moet nog worden afgewogen of het met de activiteiten te dienen algemeen belang opweegt tegen de nadelige gevolgen voor belanghebbenden. Zie voor meer informatie en toelichting de handreiking Markt en Overheid.
Een algemeen belangvaststelling dient ten minste de volgende elementen te bevatten:
-De organisatie-eenheid van de overheid waarvan bepaalde economische activiteiten plaatsvinden in het algemeen belang (in het geval van bevoordeling van een overheidsbedrijf: de bevoordelende organisatie-eenheid en de naam van dat overheidsbedrijf;
-De aard en de duur van de desbetreffende economische activiteiten respectievelijk de aard en de duur van de bevoordeling en de aard van de economische activiteiten van het desbetreffende overheidsbedrijf waarop die bevoordeling betrekking heeft;
-Het grondgebied waarbinnen de economische activiteiten van de overheid respectievelijk van het
overheidsbedrijf worden verricht;
-De motivering waarom de desbetreffende economische activiteiten in het algemeen belang plaatsvinden, met inbegrip van
a) een aanduiding van het algemeen belang dat met de economische activiteiten respectievelijk de
bevoordeling wordt behartigd,
b) de gevolgen van de algemene belangvaststelling voor derden en
c) de afweging van het desbetreffende algemene belang tegen de hiervoor bedoelde belangen van derden.
Met het oog op de toetsbaarheid van dienen algemeen belangvaststellingen plaats te vinden in de vorm van een concreet besluit. Dat concrete besluit dient dan niet verknoopt te zijn met een besluit dat het karakter van een algemeen verbindend voorschrift heeft en om die reden ook niet vatbaar is voor bezwaar en beroep. In het laatste geval is wel indirect beroep bij de bestuursrechter mogelijk. Als het algemeen verbindend voorschrift namelijk leidt tot een concreet uitvoeringsbesluit, kan de betrokkene in bezwaar en beroep de rechtmatigheid van dat besluit en van de onderliggende regeling aanvechten. De rechter kan de regeling dan zo nodig niet verbindend verklaren. Overigens kan de ondernemer steeds ook terecht bij de civiele rechter.
Op grond van de Awb en organieke wetgeving is het in sommige gevallen verplicht inspraak te organiseren. Het verdient de voorkeur ook in andere gevallen actief inspraak mogelijk te maken, gelet op de vergaande gevolgen van een besluit dat bepaalde activiteiten worden geacht in het algemeen belang plaats te vinden.
Op grond van de Awb is een vorm van inspraak in elk geval aan de orde indien voor de algemeen belangvaststel¬ling de zogenoemde openbare voorbereidingsprocedure wordt gevolgd. Deze procedure verdient de voorkeur in geval van complexe onderwerpen of een groot aantal belanghebbenden. In de openbare voorbereidingsproce¬dure gelden bepaalde, in de Awb vastgelegde, regels voor inspraak en besluitvorming. Voor toepassing van deze procedure is nodig dat dit wettelijk of bij besluit is vastgelegd.
Ook zonder openbare voorbereidingsprocedure kan inspraak worden georganiseerd, bijvoorbeeld door middel van een consultatie van het ontwerp-besluit via internet of een ander medium. Indien het aantal bij het besluit betrokken belanghebbenden beperkt is en zij ieder afzonderlijk bekend zijn, kan er voor worden gekozen hun het ontwerp-besluit toe te zenden en schriftelijk mee te delen op welke wijze en binnen welke termijn zij hun zienswijzen naar voren kunnen brengen. Verder is van belang dat decentrale overheden een inspraakverordening hebben die een nadere aanduiding bevat in welke gevallen, met wie en op welke wijze inspraak kan plaatsvinden.
Via bezwaar en beroep krijgen belanghebbenden de mogelijkheid een beslissing van de overheid aan te vechten en hun belangen te verdedigen. Niet in alle gevallen staan bezwaar en beroep open tegen de vaststelling van het algemeen belang. Ingevolge het algemene regime van de Awb staan tegen algemeen verbindende voorschriften geen bezwaar en beroep open, maar tegen concrete besluiten wel.
Om van elkaar te kunnen leren en ter inspiratie zijn hieronder een aantal voorbeelden van algemeen belang besluiten opgenomen. Als Europa decentraal kunnen wij er niet voor instaan dat deze voorbeelden juridisch correct en voldoende gemotiveerd zijn. Er is nog geen jurisprudentie beschikbaar waardoor het nog niet mogelijk is best practices aan te wijzen. Graag breiden we de lijst met algemeen belang besluiten uit. Wanneer u uw algemeen belang besluit met ons wilt delen kunt u het sturen naar info@europadecentraal.nl.
Raadsvoorstel Wet Markt en Overheid gemeente Amersfoort
Raadsvoorstel Wet Markt en Overheid gemeente Tilburg
Nota Wet Markt en Overheid gemeente Hellendoorn
Algemeen Belang besluit gemeente Apeldoorn
De auteursrechten op de inhoud van deze website behoren toe aan Europa decentraal, tenzij expliciet anders is vermeld. Aan de op de website opgenomen en via de links te ontsluiten informatie kunnen geen rechten worden ontleend.
Europa decentraal heeft aan het opstellen van de inhoud van de pagina’s de nodige zorg besteed. Desondanks is het mogelijk dat de site onvolledig is of onjuistheden bevat. Europa decentraal aanvaardt daarvoor geen enkele aansprakelijkheid.
Europa decentraal aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade, hoegenaamd ook, direct of indirect veroorzaakt door de inhoud van de site of de inhoud van de pagina’s die door externe links beschikbaar zijn gemaakt.
