Het milieubeleid van de Europese Unie is er op gericht om het milieu te beschermen, te herstellen en te verbeteren. Het milieubeleid raakt dan ook aan diverse thema’s zoals vogelbescherming, het waarborgen van de kwaliteit van drinkwater en het verminderen van afval.
In dit dossier vindt u de Europese wet- en regelgeving die op milieu gebied van belang is voor decentrale overheden. In ons dossier klimaat vindt u het beleid op het gebied van luchtvervuiling, energie en klimaatadaptatie.
In 2015 stelden alle 193 landen van de Verenigde Naties unaniem de ‘duurzame ontwikkelingsdoelen’ SDGs op. De SDG’s zijn zeventien doelstellingen voor het aanpakken van mondiale uitdagingen op het gebied van duurzaamheid, (on)gelijkheid, armoede en klimaatverandering. De afspraken richten zich bijvoorbeeld op toegang tot schoon drinkwater, als ook op het beschermen van ecosystemen en het verminderen van afval. De doelen moeten in 2030 behaald zijn. Commissie von der Leyen zet onder andere in de Green Deal uiteen hoe Europa deze doelstellingen gaat realiseren.
Green Deal
De Green Deal is de kernprioriteit van de Commissie Von der Leyen. Het doel van de Green Deal is om van Europa het eerste klimaatneutrale continent te maken. Dit moet op een eerlijke en sociale wijze gebeuren. Op onze pagina Green Deal vindt u gepubliceerde strategieën, voorstellen en achtergrondartikelen.
Op basis van art. 190, 191 en 192 VWEU kan de EU optreden op alle terreinen van het milieubeleid. Hierdoor is de Europese milieuregelgeving inmiddels omvangrijk en ingrijpend. De bevoegdheid van de EU wordt begrensd door het subsidiariteitsbeginsel. Op sommige beleidsterreinen vereist het unanieme steun van de lidstaten voor gemeenschappelijke actie.
De EU voert milieubeleid voornamelijk uit door het vaststellen van richtlijnen. Deze worden geïmplementeerd in nationale wetgeving en vervolgens ingebed in nationale, lokale en regionale besluitvorming. Zo krijgen gemeenten, provincies en waterschappen in de praktijk te maken met het Europees milieubeleid.
Het Europese milieubeleid berust op de beginselen voorzorg, preventie en bestrijding van vervuiling aan de bron. Zo staat het principe “de vervuiler betaalt” centraal. Dit is onder andere vastgelegd in de richtlijn milieuaansprakelijkheid (2004/35/EG).
Het milieuactieprogramma vormt de leidraad voor het milieubeleid in de EU. Hierin zijn doelstellingen opgesteld die binnen een aantal jaren moeten worden behaald. Ook worden er wetgevingsvoorstellen in opgenomen.
Het huidige milieuactieprogramma (MAP7) loopt van de periode 2012 tot en met 2020. MAP 7 is gericht op natuurlijk kapitaal, het stimuleren van hulpbronefficientie, een koolstofarme economie, en het beschermen van de gezondheid en het welzijn van de mensen. De uitvoering van de 2020 biodiversiteitsstrategie, de blauwdruk voor het behoud van de Europese wateren en het realiseren van de 20-20-20 doelstellingen zijn hierbij essentieel. Daarnaast richt MAP7 zich op een betere implementatie van wetgeving, verbeterde informatie door het versterken van het kennisbestand, meer en beter doordacht investeringen voor het milieu- en klimaatbeleid en een volledige integratie van ecologische vereisten in andere beleidsterreinen.
Green Deal: Als onderdeel van de Green Deal is het 8ste milieuactieprogramma (MAP8) aangekondigd. Deze zal van 2021 tot en met 2030 lopen. De Commissie heeft aangekondigd dat dit actieprogramma een nieuw monitoringsmechanisme zal omvatten waarop de voortgang van het behalen van milieudoelstellingen kan worden gevolgd. Decentrale overheden zullen hiermee te maken gaan krijgen. Het wordt in het vierde kwartaal van 2020 verwacht. In aanloop naar het 8e Milieuactieprogramma hebben de Europese steden en regio’s een reeks aanbevelingen geformuleerd om de uitvoering van het milieubeleid en de milieuwetgeving in Europa te verbeteren.
Veel Europese milieuwetgeving, zoals de milieuaansprakelijkheidsrichtlijn is vastgelegd in de wet milieubeheer (2004/35/EG).
Wanneer een Europese richtlijn niet tijdig of correct is omgezet door Nederland, dan kunnen bepalingen uit de oorspronkelijke Europese richtlijn ineens rechtstreeks gelden voor decentrale overheden.
Decentrale overheden zijn betrokken bij het voorkomen van milieuschade. Decentrale overheden moeten dan ook de (Europese) milieuregels handhaven, onder meer door middel van inspecties en milieueffectrapportages. In geval van overtreding kunnen overheden de vervuiler aansprakelijk stellen en eisen de schade aan het milieu te herstellen of compenseren. Bepaalde milieuovertredingen kunnen zelfs strafrechtelijk worden vervolgd. Daarnaast moeten decentrale overheden bij fysieke projecten met mogelijke impact op het milieu een milieueffectrapportage opstellen. Meer informatie over de rol van decentrale overheden op het gebied van milieu vindt u op onze subpagina Implementatie en Handhaving.
• Kaderrichtlijn Afvalstoffen | 2008/98/EG
• Kaderrichtlijn Water | 2000/60/EG
• REACH verordening | 1907/2006
• De Vogel en de Habitatrichtlijn | 2009/147/EG & 92/43/EEG
Werkt u voor een decentrale overheid of het Rijk en hebt u een vraag over dit onderwerp? Neem dan contact op met de helpdesk van Europa decentraal:
Kenniscentrum Europa decentraal presenteert een Green Deal-overzichtspagina. Op deze pagina kunt u in één oogopslag de stand van zaken, het laatste nieuws, verdiepende artikelen en dossiers rondom de Green Deal vinden.
Lees het volledige berichtDe Europese Commissie heeft het werkprogramma voor 2020 herzien. Door de uitbraak van COVID-19 en de gevolgen daarvan verschoven de prioriteiten van de Europese Commissie en liep de uitvoering van het werkprogramma vertraging op. Initiatieven die direct verband hielden met de coronacrisis en het economische herstel hadden prioriteit. In dit artikel worden de thema’s uit het werkprogramma belicht die voor decentrale overheden relevant zijn. Ook wordt er een kort overzicht van reeds gepubliceerde initiatieven gegeven.
De Europese Commissie heeft meerdere openbare raadplegingen op het gebied van duurzaamheid gepubliceerd. Het betreft de onderwerpen energie, klimaatadaptatie, chemische stoffen en afvaltransport. Hierbij gaat het zowel om roadmaps als om een publieke consultatie en een ontwerpbesluit.
Overheden maken onvoldoende gebruik van de mogelijkheden om duurzame-, sociale en innovatiegerichte overwegingen op te nemen in aanbestedingen. Dat blijkt uit een briefing van de Europese Commissie over duurzaam aanbesteden in de EU. Aangezien overheidsopdrachten kunnen bijdragen aan het behalen van de klimaatdoelstellingen van Parijs en de circulaire economie-ambities van de EU, is het advies is om het aantal verplichte groene aanbestedingen te verhogen. Ook moeten er duidelijkere richtlijnen en instrumenten komen om ambtenaren rechtszekerheid te bieden op het gebied van duurzame overheidsopdrachten.
De ‘duurzame ontwikkelingsdoelen’ (SDG’s) zijn zeventien doelstellingen voor het aanpakken van onder andere duurzaamheid, (on)gelijkheid, armoede en klimaatverandering. De afspraak tussen de 193 landen van de Verenigde Naties is dat deze doelen in 2030 behaald zijn. Dit artikel zet uiteen hoe de Green Deal van Commissie Von der Leyen bijdraagt aan de realisatie van de SDG’s en richt zich met name op de zes SDG’s die binnen de Green Deal de meeste betrekking hebben op de dagelijkse werkzaamheden van decentrale overheden.
Lees het volledige bericht
De Europese Commissie heeft een aantal openbare raadplegingen gepubliceerd die van toepassing kunnen zijn op decentrale overheden en regionale samenwerkingsverbanden. In dit artikel vindt u een overzicht van relevante publicaties. Lees het volledige bericht
Op vrijdag 6 maart hebben een groot aantal Europese landen en bedrijven het Europese Plastic Pact gelanceerd. Dit pact, een initiatief van Nederland en Frankrijk, stelt ambitieuze gezamenlijke doelen om tot een circulaire Europese plasticeconomie te komen. De ambities uit dit pact kunnen ook effect hebben op decentrale overheden, die immers verantwoordelijk zijn voor de inzameling van huishoudelijk afval.
Het realiseren van zero emissie in 2025 bij het doelgroepenvervoer kent systematische beperkingen. Dat blijkt uit onderzoek van de vereniging Gemeentelijk Netwerk voor Mobiliteit en Infrastructuur (GNMI) over de voortgang van het bestuursakkoord Zero Emissie Doelgroepenvervoer. Gemeenten wijzen op de beperkte infrastructuur van laadpalen en schone tankstations in Nederland. Ook schort het aan de beschikbaarheid van geschikte elektrische- en waterstofvoertuigen voor doelgroepenvervoer. Lees het volledige bericht
In mei 2019 oordeelde de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (de Afdeling) dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) in strijd is met de Europese Habitatrichtlijn. Dat betekent dat het PAS niet meer gebruikt mag worden voor vergunningsverlening. Na de uitspraak kwamen vele projecten stil te liggen. Dit trof grote projecten die bijvoorbeeld infrastructurele veiligheid moeten garanderen, maar ook de kleinschalige woningbouw. Sinds 11 oktober is de toestemmingsverlening weer op gang gekomen.
In november 2019 kondigde het kabinet aan met maatregelen te komen om de vergunningsverlening voor nieuwe projecten op korte termijn weer vlot te trekken. Een van deze maatregelen, het oprichten van een natuurbank voor compensatienatuur, werd door minister Schouten bekend gemaakt op 19 februari. Lees het volledige bericht
Er is beperkte vooruitgang geboekt bij het meten en verminderen van de risico’s bij het gebruik van pesticiden in de EU. Dat concludeert de Europese Rekenkamer in een speciaal verslag over het duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. De Rekenkamer onderzocht de EU-maatregelen ter aanvulling op een lopende Commissie-evaluatie van de wetgeving op dit beleidsterrein. Dit doet de Europese Commissie vanwege toenemende publieke en parlementaire bezorgdheid over de risico’s die aan het gebruik van pesticiden zijn verbonden. De Nederlandse provincies, het Interprovinciaal Overleg, VNO-NCW, MKB-Nederland en Kenniscentrum Europa decentraal wezen al eerder op decentrale knelpunten in deze EU-wetgeving.
De Europese Commissie heeft een feedbackformulier geopend voor de Van-Boer-tot-Bord-strategie (Farm to Fork). Deze strategie is onderdeel van de Europese Green Deal en zal in het voorjaar van 2020 worden gepubliceerd. De strategie moet zorgen voor een duurzamere voedselketen met voedzaam, veilig en betaalbaar voedsel van hoge kwaliteit.
De auteursrechten op de inhoud van deze website behoren toe aan Europa decentraal, tenzij expliciet anders is vermeld. Aan de op de website opgenomen en via de links te ontsluiten informatie kunnen geen rechten worden ontleend.
Europa decentraal heeft aan het opstellen van de inhoud van de pagina’s de nodige zorg besteed. Desondanks is het mogelijk dat de site onvolledig is of onjuistheden bevat. Europa decentraal aanvaardt daarvoor geen enkele aansprakelijkheid.
Europa decentraal aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade, hoegenaamd ook, direct of indirect veroorzaakt door de inhoud van de site of de inhoud van de pagina’s die door externe links beschikbaar zijn gemaakt.
