Milieu
Het milieubeleid van de Europese Unie is er op gericht om het milieu te beschermen, te herstellen en te verbeteren. Het milieubeleid raakt dan ook aan diverse thema’s zoals vogelbescherming, het waarborgen van de kwaliteit van drinkwater en het verminderen van afval.
In dit dossier vindt u de Europese wet- en regelgeving die op milieu gebied van belang is voor decentrale overheden. In ons dossier klimaat vindt u het beleid op het gebied van luchtvervuiling, energie en klimaatadaptatie.
Internationale Doelstellingen
In 2015 stelden alle 193 landen van de Verenigde Naties unaniem de ‘duurzame ontwikkelingsdoelen’ SDGs op. De SDG’s zijn zeventien doelstellingen voor het aanpakken van mondiale uitdagingen op het gebied van duurzaamheid, (on)gelijkheid, armoede en klimaatverandering. De afspraken richten zich bijvoorbeeld op toegang tot schoon drinkwater, als ook op het beschermen van ecosystemen en het verminderen van afval. De doelen moeten in 2030 behaald zijn. Commissie von der Leyen zet onder andere in de Green Deal uiteen hoe Europa deze doelstellingen gaat realiseren.
Green Deal
De Green Deal is de kernprioriteit van de Commissie Von der Leyen. Het doel van de Green Deal is om van Europa het eerste klimaatneutrale continent te maken. Dit moet op een eerlijke en sociale wijze gebeuren. Op onze pagina Green Deal vindt u gepubliceerde strategieën, voorstellen en achtergrondartikelen.
Europees beleid
Rechtsgrond
Op basis van art. 190, 191 en 192 VWEU kan de EU optreden op alle terreinen van het milieubeleid. Hierdoor is de Europese milieuregelgeving inmiddels omvangrijk en ingrijpend. De bevoegdheid van de EU wordt begrensd door het subsidiariteitsbeginsel. Op sommige beleidsterreinen vereist het unanieme steun van de lidstaten voor gemeenschappelijke actie.
Wet- en regelgeving
De EU voert milieubeleid voornamelijk uit door het vaststellen van richtlijnen. Deze worden geïmplementeerd in nationale wetgeving en vervolgens ingebed in nationale, lokale en regionale besluitvorming. Zo krijgen gemeenten, provincies en waterschappen in de praktijk te maken met het Europees milieubeleid.
Principes
Het Europese milieubeleid berust op de beginselen voorzorg, preventie en bestrijding van vervuiling aan de bron. Zo staat het principe “de vervuiler betaalt” centraal. Dit is onder andere vastgelegd in de richtlijn milieuaansprakelijkheid (2004/35/EG).
Milieuactieporgramma (MAP)
Het milieuactieprogramma vormt de leidraad voor het milieubeleid in de EU. Hierin zijn doelstellingen opgesteld die binnen een aantal jaren moeten worden behaald. Ook worden er wetgevingsvoorstellen in opgenomen.
Het huidige milieuactieprogramma (MAP7) loopt van de periode 2012 tot en met 2020. MAP 7 is gericht op natuurlijk kapitaal, het stimuleren van hulpbronefficientie, een koolstofarme economie, en het beschermen van de gezondheid en het welzijn van de mensen. De uitvoering van de 2020 biodiversiteitsstrategie, de blauwdruk voor het behoud van de Europese wateren en het realiseren van de 20-20-20 doelstellingen zijn hierbij essentieel. Daarnaast richt MAP7 zich op een betere implementatie van wetgeving, verbeterde informatie door het versterken van het kennisbestand, meer en beter doordacht investeringen voor het milieu- en klimaatbeleid en een volledige integratie van ecologische vereisten in andere beleidsterreinen.
Green Deal: Als onderdeel van de Green Deal is het 8ste milieuactieprogramma (MAP8) aangekondigd. Deze zal van 2021 tot en met 2030 lopen. De Commissie heeft aangekondigd dat dit actieprogramma een nieuw monitoringsmechanisme zal omvatten waarop de voortgang van het behalen van milieudoelstellingen kan worden gevolgd. Decentrale overheden zullen hiermee te maken gaan krijgen. Het wordt in het vierde kwartaal van 2020 verwacht. In aanloop naar het 8e Milieuactieprogramma hebben de Europese steden en regio’s een reeks aanbevelingen geformuleerd om de uitvoering van het milieubeleid en de milieuwetgeving in Europa te verbeteren.
Nationaal implementatie
Veel Europese milieuwetgeving, zoals de milieuaansprakelijkheidsrichtlijn is vastgelegd in de wet milieubeheer (2004/35/EG).
Wanneer een Europese richtlijn niet tijdig of correct is omgezet door Nederland, dan kunnen bepalingen uit de oorspronkelijke Europese richtlijn ineens rechtstreeks gelden voor decentrale overheden.
Decentrale relevantie
Decentrale overheden zijn betrokken bij het voorkomen van milieuschade. Decentrale overheden moeten dan ook de (Europese) milieuregels handhaven, onder meer door middel van inspecties en milieueffectrapportages. In geval van overtreding kunnen overheden de vervuiler aansprakelijk stellen en eisen de schade aan het milieu te herstellen of compenseren. Bepaalde milieuovertredingen kunnen zelfs strafrechtelijk worden vervolgd. Daarnaast moeten decentrale overheden bij fysieke projecten met mogelijke impact op het milieu een milieueffectrapportage opstellen. Meer informatie over de rol van decentrale overheden op het gebied van milieu vindt u op onze subpagina Implementatie en Handhaving.
Overzicht belangrijke richtlijnen
• Kaderrichtlijn Afvalstoffen | 2008/98/EG
• Kaderrichtlijn Water | 2000/60/EG
• REACH verordening | 1907/2006
• De Vogel en de Habitatrichtlijn | 2009/147/EG & 92/43/EEG
Subonderwerpen

Decentrale overheden kunnen op verschillende terreinen te maken krijgen met Europese regels op het gebied van broeikasgassen. Er worden bijvoorbeeld eisen gesteld aan luchtkwaliteit en aan de uitstoot van CO2 en luchtverontreinigende stoffen. ...
Verder lezen
De negatieve effecten van het verbruik van fossiele brandstoffen en de uitstoot van broeikasgassen zijn steeds merkbaarder. Om de gevolgen van klimaatverandering te beperken zijn er op verschillende niveaus afspraken gemaakt over klimaatmitigatie en adaptatie. ...
Verder lezen
De Europese Unie stelt doelstellingen voor het scheiden, het voorbereiden voor hergebruik en de recycling van stedelijk afval. Daarnaast beoogt de EU het storten van al het stedelijk afval verder te beperken ...
Verder lezen
Om de werking van de interne markt te waarborgen heeft de EU eisen gesteld aan de samenstelling en hergebruikmogelijkheden van verpakking. Zo moeten lidstaten onder andere zorgen voor de beschikbaarheid van retour-, inzamelings- en terugwinningsystemen ...
Verder lezen
Om geen onderscheid te maken tussen mensen met en zonder handicap, wordt er gewerkt aan het beter toegankelijk maken van overheidswebsites voor iedereen. De Europese Unie heeft daarvoor de Europese ...
Verder lezen
De Verordening betreffende vrij verkeer van niet-persoonsgebonden zorgt ervoor dat deze gegevens (niet-persoonsgegevens) vrijelijk tussen de lidstaten kunnen stromen. Sinds 28 mei 2019 is deze verordening in werking en verwijdert ...
Verder lezen
Meer weten over dit onderwerp?
Werkt u voor een decentrale overheid of het Rijk en hebt u een vraag over dit onderwerp? Neem dan contact op met de helpdesk van Europa decentraal:
STEL UW VRAAG