Het Cohesiefonds is bedoeld voor lidstaten met een bruto binnenlands product (bbp) per inwoner dat lager is dan 90% van het EU-gemiddelde. Nederland krijgt daarom geen subsidie vanuit het Cohesiefonds. In de periode 2014-2020 beschikt het Cohesiefonds over een budget voor de gehele EU van € 66,3 miljard.
Het Cohesiefonds moet de economische en sociale ongelijkheden in de EU verminderen, territoriale cohesie van de EU bevorderen en een duurzame ontwikkeling stimuleren.
Het staat lidstaten die geld ontvangen uit het Cohesiefonds vrij deze middelen te besteden binnen alle elf opgestelde thematische doelstellingen die zijn neergelegd in artikel 9 van verordening 1303/2013. De lidstaat moet echter wel motiveren hoe de besteding van de gelden bijdraagt aan de landspecifieke aanbevelingen van de EU over het economisch beleid ten behoeve van het gemeenschappelijk Europees belang.
Het Cohesiefonds is dus enkel bedoeld voor lidstaten met een bbp per inwoner onder de 90% van het EU-gemiddelde. Daarbij verstrekt het fonds financiering op twee gebieden:
In verordening 1300/2013 het specifieke regelgevend kader voor het Cohesiefonds vastgelegd. Hierin zijn de investeringsprioriteiten en doelstellingen van het fonds opgenomen.
Het Europees Parlement heeft op 13 juni, tijdens de plenaire zitting in Straatsburg, ingestemd met twee resoluties over de toekomst van Europees cohesiebeleid. Een toereikend budget, meer samenhang tussen fondsen en vereenvoudiging moeten cohesiebeleid zodanig verbeteren dat de regionale ongelijkheden binnen de EU verder verminderen.
In een op 11 mei goedgekeurd advies, stellen Europese regio’s en steden dat cohesiebeleid tastbare resultaten oplevert en in de toekomst moet worden versterkt. De EU investeert tussen 2014 en 2020 zo’n 454 miljard euro in het reduceren van ongelijkheden en stimuleren van duurzame groei in alle regio’s, in partnerschap met de nationale, regionale en lokale actoren.
Het EU-cohesiebeleid moet doeltreffender, relevanter en zichtbaarder gemaakt worden voor de burgers. Deze conclusies werden op 25 april 2017 door de Raad van de Europese Unie aangenomen. De Raad meent dat het cohesiebeleid bewezen positieve economische, sociale en territoriale effecten heeft. De Raad verzoekt de Europese Commissie daarom om haar voorstellen voor het cohesiebeleid in de nieuwe periode, na 2020, zo vroeg mogelijk in 2018 in te dienen.
Uit een op 31 maart 2017 gepubliceerde eerste evaluatie van het cohesiebeleid voor 2014-2020 blijkt de grote meerwaarde van Europese fondsen voor het investeringsklimaat in de EU. Vooral de ex-antevoorwaarden, die in 2014 zijn ingevoerd, leiden tot een verbetering van het Europees begrotingskader. Tevens zijn de voorwaarden voor de lidstaten en regio’s een belangrijke stimulans om structurele hervormingen door te voeren.
‘De toekomst van het cohesiebeleid is niet de verantwoordelijkheid van de Europese Commissie, maar van regio’s en gemeenten.’ Met deze woorden opende Jyrki Katainen, vicevoorzitter van de Europese Commissie, op 28 maart het CEMR evenement over de toekomst van het Europees cohesiebeleid. Naast de Eurocommissaris kwamen Europarlementariërs, regionale bestuurders en burgemeesters bijeen om te discussiëren over de toekomst van Europa’s grootste investeringsprogramma.
Eind januari is de High Level Group van de Europese Commissie samengekomen om onder andere de REFIT opinies en de toekomst van ESI (structuurfondsen) te bespreken. De uitkomsten hiervan kunnen belangrijk zijn voor decentrale overheden die in aanmerking komen voor fondsen uit het Cohesiebeleid.
De Europese Commissie moet in de eerste helft van 2017 met een plan komen om de vertraagde uitvoering van operationele programma’s van Europese Structuur en Investeringsfondsen (ESIF) aan te pakken. Hierover heeft de commissie regionale ontwikkeling (REGI) van het Europees Parlement op 24 januari 2017 een resolutie aangenomen. Deze EU-gefinancierde projecten moeten de ongelijkheid tussen regio’s verminderen door groei en werkgelegenheid te stimuleren.
“Nederlandse provincies zetten in op een sterk, regionaal investeringsbeleid na 2020”. Dit was de centrale boodschap die, namens het IPO, werd ingebracht tijdens de Europese stakeholdersvergadering over de Toekomst van het Cohesiebeleid na 2020. Op uitnodiging van rapporteur Michael Schneider leverden zo’n zestig regio’s en EU-koepelorganisaties input voor een te maken advies van het Comité van de Regio’s over dit onderwerp.
In oktober heeft de Europese Rekenkamer een rapport gepubliceerd over de handhaving en naleving van de regels omtrent staatssteun in het Cohesiebeleid. Het rapport belicht onregelmatigheden bij projecten die gefinancierd worden door Europese structuur- en Investeringsfondsen (ESIF). In Nederland voeren hoofdzakelijk de managementautoriteiten ESIF uit.
De Europese Commissie heeft de bevindingen gepubliceerd van een onafhankelijke evaluatie van de EU-investeringen die in de periode van 2007 tot en met 2013 plaatsvonden. Uit het specifieke landenverslag voor Nederland blijkt dat cohesiebeleid in die periode heeft geleid tot 18.000 banen. Binnen de gehele EU zijn volgens de evaluatie één miljoen banen gecreëerd.
