Binnen Europa bestaan soms grote economische, sociale en territoriale verschillen tussen de verschillende regio’s. Het regionaal beleid ofwel cohesiebeleid van de EU heeft als doel om deze verschillen te verkleinen, territoriale cohesie te bevorderen en samenwerking tussen de regio’s stimuleren. Dit beleid bevordert het concurrentievermogen en de werkgelegenheid in de Unie.
Europese fondsen en subsidies bieden financiële ondersteuning bieden voor projecten en initiatieven die bijdragen aan Europese prioriteiten. Ook gemeenten, provincies en waterschappen kunnen onder voorwaarden aanspraak maken op deze middelen.
EU-fondsenwijzer
In samenwerking met VNG, IPO/HNP en Unie van Waterschappen ontwikkelde Kenniscentrum Europa Decentraal de EU-fondsenwijzer. Welke Europese fondsen en subsidies zijn er en wat zijn de voorwaarden? Zoekt u passende financiering voor uw project of bent u benieuwd naar projecten die andere overheden met behulp van EU-subsidies hebben uitgevoerd? De EU-fondsenwijzer brengt overzicht in het woud aan Europese subsidies, publiceert openstaande of aangekondigde oproepen voor het indienen van aanvragen (calls) en inspireert met projectvoorbeelden en tips.
Regionaal beleid
Via regionaal of cohesiebeleid wil de Europese Commissie de economische, sociale en territoriale samenhang tussen Europese regio’s versterken en grote verschillen op deze vlakken tussen de regio’s verkleinen. Decentrale overheden, maar ook bedrijven of kennisinstellingen, kunnen aanspraak maken op sommige Europese fondsen en subsidies die worden ingezet om het regionale beleid van de EU te sturen en ondersteunen.
Doelstellingen
Het cohesiebeleid van de EU heeft vijf prioriteiten voor de periode 2021-2027:
- een competitief en slimmer Europa
- een groener Europa
- een meer verbonden Europa
- een socialer en inclusiever Europa
- een Europa dat dichter bij de burgers staat.
Het cohesiebeleid daarmee bestrijkt tal van beleidsthema’s, bijvoorbeeld milieu en klimaatverandering, plattelandsontwikkeling, vervoer en infrastructuur, digitalisering, onderzoek en innovatie, werkgelegenheid, toerisme, cultuur, gezondheid en onderwijs.
Europese fondsen en subsidies
Er zijn verschillende soorten Europese fondsen en subsidies.
Europese Structuur- en Investeringsfondsen (ESIF) worden per lidstaat nationaal beheerd. Dit heet in gedeeld beheer. Aanvragen indienen kan bij een Nederlandse organisatie. De structuur- en investeringsfondsen in Nederland zijn:
- het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO);
- het Europees Sociaal Fonds+ (ESF+);
- het Just Transition Fund (JTF).
Daarnaast zijn er andere Europese fondsen die nationaal worden beheerd. Het gaat over het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling (ELFPO), het Europees Maritiem, Visserij en Aquacultuur Fonds (EMFAF), het Fonds voor Asiel, Migratie en Integratie (AMIF) en het Fonds voor Interne Veiligheid.
Tot slot zijn er ook zogenaamde ’thematische fondsen’. Dit zijn programma’s op specifieke onderwerpen, denk aan Erasmus+ (onderwijs), Horizon Europe (onderzoek en ontwikkeling) of LIFE (milieu en klimaat). Hiervoor is niet per land een bepaald bedrag gereserveerd, maar ingediende aanvragen uit heel Europa worden vergeleken en beoordeeld en de beste geselecteerd.
Ook decentrale overheden kunnen in aanmerking komen voor financiering uit Europese fondsen. Ieder fonds stelt hiervoor specifieke voorwaarden. Een overzicht van de actuele Europese fondsen en subsidies vindt u in de EU-fondsenwijzer.
Cofinanciering
Over het algemeen financieren Europese fondsen niet 100% van de kosten van een project, maar houden ze een cofinanciering of medefinancieringspercentage aan. Dit wordt uitgedrukt als een percentage van de totale kosten van het programma. Voor de financiering door de EU geldt gewoonlijk een maximumdrempel. Deze drempel wordt voor elk fonds of operationeel programma door de Commissie vastgesteld. Een cofinancieringspercentage van 80% houdt bijvoorbeeld in dat de gemaakte kosten binnen een bepaald project voor maximaal 80% door de Europese subsidie gedekt worden. De overige 20% van de kosten dient de aanvrager uit andere bronnen te bekostigen, bijvoorbeeld private investeringen.
Regels voor staatssteun en aanbesteding
Bij het gebruik van Europese fondsen en subsidies moeten de regels voor staatssteun en aanbestedingen in acht worden genomen.
De geldende regels voor staatssteun zijn niet voor elk fonds dezelfde. Deze zijn afhankelijk van de hoe de financiering van het fonds in kwestie tot stand komt, bijvoorbeeld of de gelden beheerd worden door de EU of door de lidstaten.
Voor aanbestedingen heeft de Europese Commissie de aanbestedingsleidraad Overheidsopdrachten – Richtsnoeren voor professionals gepubliceerd (2018). Dit document biedt richtsnoeren aan overheidsfunctionarissen die zich bezighouden met het beheer van Europese fondsen en behandelt alle hoofdfasen van een openbaar aanbestedingsproces: van de voorbereiding en planning tot de uitvoering van de opdracht. De leidraad helpt veelgemaakte fouten te voorkomen en beste praktijken te hanteren bij de uitvoering van procedures voor overheidsopdrachten. Verdere algemene informatie over aanbesteden is te vinden op de onderwerppagina aanbesteden.