Decentrale overheden houden zich geregeld bezig met breedbandprojecten. Bij financiering of subsidiëring van deze projecten moet rekening gehouden worden met de staatssteunregels. Er bestaan verschillende mogelijkheden binnen de staatssteunkaders om steun aan breedbandprojecten mogelijk te maken.
Inhoudsopgave
De Commissie is constant op zoek naar de balans tussen het stimuleren van breedbandontwikkeling en het beschermen van de vrije markt. Daarom bestaan er specifieke staatssteunkaders voor de aanleg van breedband. Wanneer er bij een breedbandproject mogelijk sprake is van staatssteun, moet de Europese Commissie in sommige gevallen overtuigd worden van het nut en de noodzaak (maatschappelijk en economisch) van de overheidsondersteuning. Deze gevallen worden dan ook gemeld bij de Europese Commissie (aanmeldplicht). Er zijn ook gevallen die niet hoeven te worden aangemeld. Dit wordt geregeld in de zogenoemde Algemene Groepsvrijstellingsverordening.
Vanaf 1 juli 2014 hoeven decentrale overheden steun aan breedbandinfrastructuur niet meer ter beoordeling aan de Europese Commissie aan te melden wanneer er gebruik wordt gemaakt van de Algemene Groepsvrijstellingsverordening. Artikel 52 van de AGVV bevat een vrijstelling voor steun voor breedbandinfrastructuur. Om steun onder de AGVV te kunnen plaatsen moet aan een aantal voorwaarden worden voldoen. Zo dient de steun bijvoorbeeld plaats te vinden in gebieden waar geen breedbandinfrastructuur voorhanden is van dezelfde categorie (basisbreedband- of NGA-netwerk) en waar dit soort infrastructuur in de komende drie jaar waarschijnlijk niet door de markt zal worden uitgerold. Op pagina 63 van de Algemene Groepsvrijstellingsverordening staan de voorwaarden nader omschreven. Een lichte kennisgevingsprocedure, waarbij de Europese Commissie moet worden geïnformeerd, is een vereiste voor de toepassing van de AGVV.
De Europese Commissie heeft begin 2013 vernieuwde richtsnoeren voor staatssteun aan breedband gepubliceerd. Overheden kunnen onder de richtsnoeren de aanleg van breedbandnetwerken financieren. Ze moeten een brede en snelle uitrol van breedbandnetwerken mogelijk maken. De richtsnoeren bevatten ook een overzicht van beleidsbeginselen, waar overheidsmaatregelen ter ondersteuning van de aanleg van breedband aan moeten voldoen. Steunmaatregelen op grond van de breedbandrichtsnoeren moeten wel bij de Europese Commissie worden aangemeld.
Decentrale overheden kunnen onder de de-minimisverordening ondernemingen tot 200.000 euro aan steun verlenen zonder dat er sprake is van staatssteun. Dit bedrag geldt per onderneming over een periode van drie belastingjaren. Steunmaatregelen die onder een de-minimisverordening vallen, hebben een beperkt effect op het handelsverkeer tussen lidstaten. Zulke maatregelen voldoen hierdoor niet aan alle cumulatieve criteria van het staatssteunverbod (art. 107 lid 1 VWEU) en leveren dus geen staatssteun op.
Behalve staatssteun kan de overheid ook kiezen voor alternatieve financieringsconstructies. Hieronder staan de alternatieve constructies kort beschreven.
De Europese Commissie accepteert in beginsel de oprichting van PPS-verbanden, om investeringen in vrij toegankelijke infrastructuur te stimuleren. Hierbij moeten wel de mededingingsregels in acht genomen worden.
Bij een overheidsinvestering in glasvezel kan dit bijvoorbeeld betekenen dat de overheid moet optreden als marktpartij. Deze draagt dan dezelfde risico’s en rendementen als andere partijen in hetzelfde PPS-verband. Wanneer een decentrale overheid de uitrol van breedband ondersteunt door middel van participatie of kapitaalinbreng in de vennootschap die het project uitvoert, is er sprake van het Market Economy Investor Principle (MEIP). Zie voor meer informatie Breedband en MEIP.
Het kapitaal dat de overheid ter beschikking van een onderneming stelt, wordt niet als staatssteun aangemerkt, zolang de omstandigheden waaronder de steun wordt gegeven overeenkomen met normale marktvoorwaarden.
Uit staatssteunregels over breedband en breedbandrichtsnoeren blijkt dat decentrale overheden slechts onder enkele voorwaarden breedband kunnen bestempelen als openbare infrastructuur. Breedbandprojecten vallen onder infrastructuur als aan alle volgende punten wordt voldaan:
– Er is sprake van een project dat een algemeen belang dient;
– Het project is niet commercieel;
– Ondernemingen genieten geen bepaalde voordelen.
Meer over breedband en staatssteun leest u in de Handreiking DAEB en staatssteun.
Werkt u voor een decentrale overheid of het Rijk en hebt u een vraag over dit onderwerp? Neem dan contact op met de helpdesk van Europa decentraal:
Europese Commissie tegen Nederland, 19 juli 2006. Besluit C35/2005. De Europese Commissie heeft de bovenstaande benadering in deze zaak herhaald. Zij stelde dat overheidsfinanciering van de aanleg van nieuwe breedbandnetwerken, naast bestaande breedbandinfrastructuur, wel als staatssteun moet worden beschouw.
Europese Commissie tegen Duitsland, 26 november 2010. Besluit N299/2010. Op basis van art. 107 lid 3c VWEU en de breedbandrichtsnoeren, heeft de Europese Commissie goedkeuring verleend voor het breedbandproject Beieren. De deelstaat heeft voldaan aan de transparantieverplichtingen van de richtsnoeren. Ze heeft een marktonderzoek verricht en openbare consultaties gehouden.
Europese Commissie tegen Nederland, 20 december 2006. Besluit Besluit C53/2006. In deze beschikking omlijnt de Europese Commissie het begrip MEIP aan de hand van vier criteria. Het is tot nu toe het enige breedbandbesluit waarin het MEIP werd getoetst.
Europese Commissie tegen Estland, 20 juli 2010. Besluit N196/2010. In deze zaak keurde de Europese Commissie DAEB compensatiesteun goed op basis van art. 106 lid 2 VWEU, de Altmakvoorwaarden, de DAEB Vrijstellingsbeschikking en de Breedbandrichtsnoeren. Estland heeft een project aangemeld dat het hele land van breedbanddekking moest voorzien. Volgens de Commissie voldoet Estland aan alle Altmarkvoorwarden, waaronder aanbesteding.
Europese Commissie tegen Frankrijk, 16 november 2004. Besluit N381/2004. In deze zaak classificeerde de Europese Commissie de universele toegang tot breedbanddiensten voor consumenten, ondernemingen en publieke instellingen als DAEB. De cofinanciering van het aanleggen van breedbandinfrastructuur in het departement Pyrénées-Atlantiquis werd als DAEB-compensatie beschouwd. Er werd voldaan aan de vier Altmark-criteria.
Breedbandprojecten, Europa decentraal
DAEB en staatssteun, Europa decentraal
DAEB en breedband, Europa decentraal
Handreiking DAEB en Staatssteun, ministerie van BZK en Europa decentraal (2008)
Goed op weg met breedband, handreiking voor provincies en gemeentes, ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie
Het Europees breedbandbeleid wordt aan een audit onderworpen. Dit stelde de Europese Rekenkamer op 14 september in een brief. In de breedband-audit zullen de Europese plannen voor de ontwikkeling van breedbandverbinding tot 2020 onderzocht worden. De brief geeft achtergrondinformatie over het doel en de vorm van de audit. De resultaten van de breedband-audit worden in het voorjaar van 2018 verwacht.
Decentrale overheden kunnen tot 15 september 2017 reageren op een juridisch kader om publieke financiering voor de aanleg van snel internet in witte en grijze gebieden conform de staatssteunregels te verlenen. Dit kader is door het ministerie van Economische Zaken (EZ) opgesteld. Als deze koepelregeling uiteindelijk wordt goedgekeurd door de Europese Commissie en steun van een gemeente of provincie past eronder, is een individuele, formele aanmeldprocedure niet meer nodig.
Nederland behoort tot de top drie meest gedigitaliseerde overheden binnen de Europese Unie. Op de eerste en tweede plaats staan respectievelijk Estland en Finland. Dit blijkt uit nieuwe cijfers die de Europese Commissie presenteerde over de voortgang van de digitalisering in Europa.
Op 14 september heeft de Commissie in de State of the Union drie strategische doelen voor 2025 vastgesteld ter verbetering van de Digitale Interne Markt; het realiseren van gigabit verbindingen, de uitrol van 5G en toegang tot internet voor alle Europese huishoudens.
Er moet flink geïnvesteerd worden in de digitale infrastructuur in Europa. Om China en de Verenigde Staten bij te benen, wil Eurocommissaris Oettinger minimaal zevenhonderd miljard euro investeren. Dit, en andere ontwikkelingen dragen bij aan de plannen van de Europese Commissie voor de voltooiing van de digitale interne markt.
Donderdag 18 mei 2016 heeft de Europese Commissie de definitieve versie van de mededeling staatssteun (in het Engels de ‘Notion of State aid’) aangenomen. Deze mededeling is nu tevens in Nederlands en in alle overige Europese talen gepubliceerd.
Lees het volledige bericht
Op 19 mei 2016 stuurde minister Kamp van Economische Zaken (EZ) een brief aan de Tweede Kamer waarin hij een overzicht schetst van de actuele ontwikkelingen omtrent de aanleg van breedband. Daarnaast gaat hij in op de inzet van het ministerie van EZ voor de facilitering van de aanleg van snel internet in het buitengebied. Bijvoorbeeld door oprichting van een kennisplatform voor de uitwisseling van informatie en best practices.
In navolging van de trend om verschillende prijzen voor verschillende doeleinden uit te reiken, heeft de Europese Commissie een nieuwe wedstrijd uitgeschreven: de European Broadband Award. Deze hebben als doel de beste vijf breedband projecten van Europa in stedelijke en landelijke gebieden aan te wijzen. Decentrale overheden worden uitgenodigd om zich vóór 18 september 2015 kandidaat te stellen voor de European Broadband Award.
Lees het volledige bericht
Decentrale overheden en andere betrokken kunnen vanaf nu ondersteuning krijgen van de Europese Commissie bij de ontwikkeling van breedband. Zij gaf hiervoor op 10 juli het startschot met het initiatief ‘Connectieve gemeenschappen’. Het gaat onder meer om advies, financiering en aparte regels voor staatssteun aan breedband.
Lees het volledige bericht
Decentrale overheden die willen investeren in breedband kunnen gebruikmaken van een nieuw handboek van de Europese Commissie. In het handboek staat hoe steun aan breedbandprojecten ‘staatssteunproof’ gemaakt kan worden. Het nieuwe handboek is een update naar aanleiding van de herziening van de staatssteunrichtlijnen voor breedband in 2012.
Lees het volledige bericht
Per 1 juli 2014 hoeven decentrale overheden steun aan breedbandinfrastructuur mogelijk niet meer ter beoordeling aan de Europese Commissie aan te melden. Momenteel moeten deze steunmaatregelen in principe nog wel in Brussel worden gemeld op grond van de breedbandrichtsnoeren. De concept Algemene Groepsvrijstellingsverordening (AGVV) bevat hier een vrijstelling voor. In dit derde artikel gaat Europa decentraal in op de decentrale gevolgen van deze nieuwe vrijstelling.
Decentrale overheden moeten rekening houden met beleidsregels die gelden bij staatssteun voor breedbandprojecten. Op 17 september 2009 heeft de Europese Commissie voor het eerst breedbandrichtsnoeren vastgesteld (Pb [2009] C 235/4 en IP/09/1332).
De belangrijkste doelen van de breedbandrichtsnoeren zijn:
– Het behoud van de mededinging en het ondersteunen van de totstandkoming van meer concurrerende en duurzame markten in de sector elektronische communicatie.
– Het voorkomen van onaanvaardbare verstoringen van de mededinging, aantasting van de prikkels voor privé-investeringen en verdringing van commerciële initiatieven.
– Het vergroten van het consumentenwelzijn door een ruime en snelle uitrol van breedbandnetwerken.
– Het aansporen van overheidsinstanties om de ‘digitale tweedeling’ te verkleinen op terreinen waarop commerciële marktdeelnemers niet wensen te investeren.
– Een bijdrage leveren aan de verwezenlijking van de doelstellingen van de EU2020-strategie en de daaruit voortvloeiende Digitale Agenda.
De breedbandrichtsnoeren bundelen de besluitpraktijk van lidstaten over de financiering van breedbandprojecten en de toepassing van staatssteunregels. Zo geeft de Commissie inzicht in haar beleid ten aanzien van staatssteun voor de uitrol van traditionele basisbreedbandnetwerken. Ook stelt de Commissie een aantal aanvullende criteria vast, waaraan steun voor de uitrol van NGA-netwerken wordt getoetst.
Op basis van de breedbandrichtsnoeren keurde de Commissie tussen september 2009 en januari 2011 dertig breedbandmaatregelen van (decentrale) overheden goed. Dit kwam neer op een bedrag van 2,1 miljard euro aan ‘concurrentiebevorderende overheidsfinanciering’.
De richtsnoeren moeten uiterlijk drie jaar na bekendmaking worden geëvalueerd. In een persbericht gaf de Commissie aan dat aanpassing nodig is door de snelle, actuele ontwikkelingen op de markt, technologie en regelgeving. Medio 2011 is de eerste consultatieronde gestart. Dit wordt gebruikt voor de herziening van de richtsnoeren, die voor eind september wordt verwacht.
Het doel van de herziening is om niet alleen de publieke en private investeringen in de aanleg van breedband te inventiviseren, maar ook om de concurrentie te vergroten. Belangrijke thema’s in de eerste consultatieronde zijn:
– de voorwaarde voor de toegang tot en aanleg van NGA-netwerken;
– De afbakening van de dekkingsgraad van breedband (de zogenaamde witte, grijze en zwarte gebieden);
– De rol van nationale toezichthouders en decentrale overheden.
De auteursrechten op de inhoud van deze website behoren toe aan Europa decentraal, tenzij expliciet anders is vermeld. Aan de op de website opgenomen en via de links te ontsluiten informatie kunnen geen rechten worden ontleend.
Europa decentraal heeft aan het opstellen van de inhoud van de pagina’s de nodige zorg besteed. Desondanks is het mogelijk dat de site onvolledig is of onjuistheden bevat. Europa decentraal aanvaardt daarvoor geen enkele aansprakelijkheid.
Europa decentraal aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade, hoegenaamd ook, direct of indirect veroorzaakt door de inhoud van de site of de inhoud van de pagina’s die door externe links beschikbaar zijn gemaakt.
