Een decentrale overheid kan een onderneming steunen door middel van een garantie. De overheid staat garant voor de lening die is afgesloten bij een investeerder. Evenals andere transacties kunnen door overheidsinstanties verstrekte garanties staatssteun behelzen indien deze niet op marktvoorwaarden plaatsvinden. Zo kan een ondernemer vaak tegen betere voorwaarden een lening krijgen. In sommige gevallen zou de ondernemer zonder deze garantie helemaal geen lening kunnen krijgen. Op deze pagina wordt kort uitgelegd, hoe kan worden vastgesteld of er sprake is van een marktconforme garantie en wat de decentrale overheid bij een twijfelgeval moet doen.
Bij het verlenen van garanties in overeenstemming met de staatssteunregels moet het Market Economy Operator (MEO) beginsel in acht worden genomen. Dit betekent dat garanties niet als staatssteun worden beschouwd wanneer de investeringen worden gedaan op voorwaarden die voor een particuliere investeerder op de markt aanvaardbaar zouden zijn.
Om gemakkelijker te kunnen nagaan of een overheidsgarantie marktconform is, heeft de Europese Commissie in de Mededeling garanties benaderende maatstaven uiteengezet. Hierbij maakt de Commissie onderscheid tussen individuele garanties en garantieregelingen. Volgens de mededeling is het bestaan van steun bij individuele garanties uit te sluiten, indien aan de volgende voorwaarden is voldaan:
In de Informatiewijzer Staatssteun leest u meer hierover en over de voorwaarden die voor garantieregelingen gelden.
Voor het MKB gelden eenvoudigere regels voor garanties. De Europese Commissie heeft ‘vrijhavenpremies’ geïntroduceerd om de marktconformiteit van garanties beter te kunnen bepalen. Als de decentrale overheid deze premie jaarlijks minimaal in rekening brengt bij de kredietnemer, is de garantie marktconform. Verder geldt het volgende:
De premies zijn gebaseerd op de kredietkwaliteit van bedrijven. Deze zijn te vinden in jaarverslagen van ondernemingen of op websites van ratingbureaus. De garantiemededeling bevat een tabel met ratings en de daaraan gekoppelde vrijhaven-premies.
Als deze premies worden gebruikt behelst de garantie geen staatssteun. Dit is niet verplicht. Decentrale overheden mogen ook kiezen voor lagere premies, wanneer deze marktconform zijn. De vrijhaven-premies kunnen worden gebruikt als referentie om het bruto-subsidie-equivalent te berekenen. Het bedrag van de staatssteun is gelijk aan het bedrag dat volgt uit het verschil tussen de door de decentrale overheid in rekening gebrachte premie en een marktconforme premie.
Garanties die op de markt tegen betere financiële voorwaarden te verkrijgen zijn en als staatssteun kunnen worden aangemerkt, moeten bij de Commissie ter goedkeuring worden aangemeld. Daarnaast kan de garantie ‘staatssteunproof’ worden gemaakt, door deze onder de De-minimisverordening of een Vrijstellingsverordening (bijvoorbeeld de AGVV of de LVV) onder te brengen. Om gebruik te kunnen maken van deze vrijstellingsmogelijkheden moet de 80%-regel in aanmerking worden genomen. Tevens is het van belang dat het bruto-subsidie equivalent het drempelbedrag uit de de-minimisverordening of de toepasselijke steundrempels uit de AGVV en de LVV niet overschrijdt. Meer informatie over de toepassing van de de-minimisverordening op garanties is te vinden in deze praktijkvraag.
Werkt u voor een decentrale overheid of het Rijk en hebt u een vraag over dit onderwerp? Neem dan contact op met de helpdesk van Europa decentraal:
Zaak C-33/2005. Deze zaak laat een voorbeeld zien waarbij de Europese Commissie een garantstelling bij gebiedsexploitatie zowel aan de Mededeling grondtransacties als aan de Mededeling garanties toetste.
Toekenning kosten
De gemeente Haaksbergen had toegezegd om 35% van de mogelijke kosten in verband met schadevorderingen op grond van art. 49 Wet op Ruimtelijke Ordening toe te kennen aan de bij het project betrokken ontwikkelaars.
Mededeling garanties
Op basis van de Mededeling garanties 2000 (punt 2.1.2) kwalificeerde de Commissie deze toezegging als een voordeel voor de ontwikkelaars:
– ‘Het risico dat als gevolg van de schadevorderingen vergoedingen moeten worden uitbetaald, wordt gedeeltelijk door de overheid gedragen’;
– ‘De gemeente ontvangt voor deze gedeeltelijke garantie geen premie. Hierdoor ontlopen de ondernemingen de kosten die zij normaal in het kader van een bouwproject moeten dragen. Hetzij in de vorm van een garantie-/verzekeringspremie, hetzij (indien zij geen verzekering afsluiten) in de vorm van voorzieningen voor de mogelijke uitkering van een schadevergoeding. Er is derhalve sprake van een voordeel’.
Aldus de Commissie. Kortom, wilde de gemeente het voordeel voorkomen, dan hadden de ontwikkelaars voor deze garantie een passende garantiepremie moeten betalen
De garantstelling die de gemeente Amsterdam verleende aan muziekcentrum MuzyQ is geen staatssteun. Er was geen sprake van een ongunstige invloed op het handelsverkeer. Tot deze conclusie kwam de rechtbank van Amsterdam begin oktober 2013. De uitkomst van deze zaak kan een leidraad zijn voor andere decentrale overheden in soortgelijke kwesties.
Lees het volledige bericht
De methodiek van de Mededeling over garanties komt voor in de beschikking over de Garantieregeling Groeifaciliteit van het ministerie van EZ
In de zaak Marktpassageplan Haaksbergen had de gemeente toegezegd om 35% van de mogelijke kosten voor schadevorderingen toe te kennen aan de betrokken ontwikkelaars. Dit op grond van de toen geldende Wet op de Ruimtelijke Ordening.
Op basis van de Mededeling over de garanties bracht deze toezegging volgens de Commissie voordeel voor de ontwikkelaars. Het risico dat schadevergoedingen eventueel uitbetaald moeten worden, wordt door de gemeente gedragen.
Ook ontvangt de gemeente geen premie voor deze gedeeltelijke garantie, waardoor de ondernemingen bepaalde kosten ontlopen. Wilde de gemeente het voordeel voorkomen, dan hadden de ontwikkelaars voor deze garantie een passende premie moeten betalen.
Staatssteun en gebiedsontwikkeling, beschikking ‘Marktpassage Haaksbergen’
Veelgestelde vragen staatssteun in de vorm van garanties, Europese Commissie
Informatiewijzer Staatssteun, paragraaf 2.5
‘1001 Vragen over Staatssteun’, geschreven door Kenniscentrum Europa decentraal, paragraaf 3.1.2
In de Mededeling garanties staat onder welke omstandigheden overheidsgaranties aan ondernemingen zijn toegestaan. Er worden duidelijke methodieken uiteen gezet voor het berekenen van het staatssteunbestanddeel in een garantie en vereenvoudigt regels voor het MKB.
De mededeling is van toepassing op alle overheidsgaranties, zowel individuele garanties als garantieregelingen. De mededeling gaat ook in op garanties die mogelijk voordeel verlenen aan kredietgevers, in dit geval de decentrale overheid.
