Terugvorderingsprocedure

Indien decentrale overheden steun verlenen die als onrechtmatig wordt aangemerkt, moet de desbetreffende steun, inclusief de daarover genoten rente, worden teruggevorderd. Het idee hierachter is dat de situatie moet worden hersteld zoals deze was vóór de verlening van de steun om zo de verstoring van de marktwerking teniet te doen.

Nationale rechter

Hoe terugvordering van onrechtmatige staatssteun juridisch moet worden gerealiseerd, wordt overgelaten aan het recht van de lidstaat waarin de schending van de staatssteunregels is begaan. Een terugvordering kan zowel publiek- als privaatrechtelijk plaatsvinden afhankelijk van de situatie.

De nationale rechter kan uitvoering geven aan een terugvorderingsbesluit van de Europese Commissie. Hierbij wordt vaak beroep gedaan ter opschorting of vernietiging van een steunmaatregel, totdat de Commissie de maatregel heeft beoordeeld.

Vertrouwensbeginsel

Ontkomen aan terugvordering van onrechtmatig verleende staatssteun kan alleen in uitzonderlijke omstandigheden. Hiervoor moet het vertrouwensbeginsel ingeroepen worden. Dat wil zeggen dat de begunstigde erop mag vertrouwen dat een steunmaatregel ‘staatssteunproof’ is. Echter kunnen de verwachtingen die een decentrale overheid heeft gewekt bij een begunstigde in beginsel geen belemmering zijn voor terugvordering van ongeoorloofde staatssteun. Ondernemingen kunnen dus niet blind vertrouwen op de uitlatingen van decentrale overheden over staatssteun. Dit geldt overigens ook voor uitspraken over andere transacties tussen overheden en ondernemingen.

Terugvordering en de Awb

Het wetsvoorstel Terugvordering is nog niet aangenomen. Daarom geldt voor subsidies van de overheid de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Volgens art. 4:49 lid 1b Awb kan het bestuursorgaan de subsidievaststelling intrekken of wijzigen, mits deze onjuist was en de subsidieontvanger dit wist of behoorde te weten.

Awb en staatssteun

Wanneer er onregelmatigheden worden geconstateerd, moet de subsidie worden ingetrokken of lager worden vastgesteld. Voor zover de Awb wel van toepassing is, moet benadrukt worden dat in de Awb geen enkele verwijzing naar het Europees staatssteunrecht is opgenomen. Dus ook niet in de bepalingen die zien op beëindiging van subsidies en terugvordering. In art. 4:57 Awb wordt wel een algemene bevoegdheidsgrondslag tot terugvordering van onverschuldigd betaalde subsidies gelezen.

Deggendorf-clausule

Decentrale overheden moeten in hun ad hoc steunmaatregel of subsidieverordening expliciet de Deggendorf-clausule opnemen. Hierin wordt betaling uitgesloten van steun aan een onderneming waartegen een bevel tot terugvordering is gegeven op grond van een eerdere beschikking van de Commissie. Hierin is de steun onrechtmatig en onverenigbaar verklaard met de gemeenschappelijke markt.

Meer weten over dit onderwerp?

Werkt u voor een decentrale overheid of het Rijk en hebt u een vraag over dit onderwerp? Neem dan contact op met de helpdesk van Europa decentraal:

STEL UW VRAAG