De Europese Commissie werkt alweer een poos aan regelgeving voor bodem. Maar mag de Europese Unie zich eigenlijk wel bemoeien met de ruimtelijke ordening in lidstaten, vraagt ons waterschap zich af?
Antwoord in het kort
Nee, formeel is de Europese Unie niet bevoegd regelgeving te ontwikkelen op het terrein van de ruimtelijke ordening in lidstaten. Die bevoegdheid ligt ook ingevolge het VWEU uitsluitend bij de lidstaten.
Subsidiariteitsvraag
De subsidiariteitsvraag speelt een belangrijke rol wanneer de Europese Commissie voorstellen doet die raken aan de vraag of zij bevoegd is op bepaalde terreinen die voorstellen te doen.
Sturen van regionale ontwikkeling
De Europese Commissie kan wel bepaalde regionale ontwikkelingen sturen. Zo stimuleert zij Europese beleidsdoelstellingen bijvoorbeeld via de Europese Structuur- en Investeringsfondsen, zie voor meer informatie de EU-fondsenwijzer. Daarnaast oefent de Europese Unie indirect veel invloed op de ruimtelijke ordening, door Europese regelgeving uit te vaardigen op terreinen waar zij wel bevoegd dat te doen. Bijvoorbeeld op het gebied van milieu en klimaat (geluid, luchtkwaliteit, bodem- en habitat) en door de interne marktregels (aanbesteden en staatssteun).
Bevoegdheden Europese Unie
In het Verdrag over de Werking van de Europese Unie (VWEU) zijn de bevoegdheden van de Europese Unie om wetgeving te maken vastgelegd (Titel I, artikel 2 tot en met 6, VWEU):
– bij een exclusieve bevoegdheid mag alleen de Unie wetgeving maken en juridisch bindende handelingen vaststellen. Dat geldt bijvoorbeeld voor de douane-unie en het monetair beleid;
– bij een gedeelde bevoegdheid wordt de wetgevende bevoegdheid met de lidstaten gedeeld, zoals bij interne markt, milieu, energie en vervoer;
– op een aantal terreinen mag de Unie de lidstaten ondersteunen, coördineren of aanvullen, maar is het aan de lidstaten voorbehouden om wetgeving te maken. Dat geldt bijvoorbeeld voor cultuur, toerisme en industrie.
Geen bevoegdheden
Voor beleidsterreinen die niet in het VWEU zijn genoemd, heeft de Unie geen bevoegdheden gekregen (zie Titel I, artikel 2, lid 6, VWEU). Zo zijn volksgezondheid, belastingen en familierecht niet opgenomen in het VWEU. Deze terreinen zijn de exclusieve bevoegdheid van de lidstaten. Dat geldt ook voor ruimtelijke ordening, mits op nationaal niveau voldaan wordt aan regels ter bescherming van flora en fauna.
Waterschappen
Voor waterschappen hebben met name de richtlijnen over water, de Vogel- en Habitatrichtlijn en Natura2000 en de regelgeving over prioritaire stoffen invloed op hun werk in de ruimtelijke omgeving. Bij gebiedsontwikkelingsprojecten krijgen decentrale overheden met specifieke aanbestedingsvraagstukken te maken.
Staatssteunregels
De staatssteunregels op het terrein ruimtelijke ordening hebben gevolgen voor grondtransacties, nadeelcompensatie, groenblauwe diensten en natuurbeheer. De staatssteunregels bepalen in hoeverre waterschappen steun kunnen verlenen aan ondernemingen voor projecten in de omgeving, zoals aan- en verkoop van gronden, bedrijfsverplaatsing van agrariërs en het beheer van natuurgebieden.
Meer informatie:
Europees recht decentraal en bevoegdheden Europese Commissie, Europa decentraal
Factsheet Verdragsbeginselen en Praktijkvraag over subsidiariteit, Europa decentraal
Klimaat en Milieu, staatssteun en Europees aanbesteden, Europa decentraal