Is een gemeente verplicht om onderdanen van een andere EU-lidstaat dan Nederland die in Nederland wonen in te lichten over hun stemrecht en registratieplicht voor de Europese verkiezingen?
Antwoord in het kort
Ja, gemeenten dienen actief informatie te verspreiden over de mogelijkheid van niet-Nederlandse EU-onderdanen die in Nederland wonen om in Nederland te stemmen voor de verkiezingen van het Europees Parlement. Dit kan bijvoorbeeld door informatie online te plaatsen op de website of de informatie via huis-aan-huisbladen te verspreiden. De informatie dient voldoende duidelijk en gemakkelijk vindbaar te zijn voor niet-Nederlandse EU-burgers die in Nederland wonen.
Deze burgers dienen met name op de hoogte te zijn van het feit dat zij zich vooraf in Nederland moeten registreren om een stem uit te kunnen brengen.
Stemrecht EU-burgers
Burgers die de nationaliteit van een EU-lidstaat hebben (EU-burgers) kunnen stemmen voor de verkiezingen van de leden van het Europees Parlement, ook als zij in een andere EU-lidstaat wonen dan het land waar zij onderdaan van zijn. Deze mogelijkheid bestaat op grond van de Europese richtlijn 93/109/EG betreffende het actief en passief kiesrecht voor EU-burgers die verblijven in een lidstaat waarvan zij geen onderdaan zijn.
Een kiesgerechtigde heeft de keuze om te stemmen in de lidstaat waar hij woont of in de lidstaat waarvan hij onderdaan is. Onderdanen van een andere EU-lidstaat die in Nederland wonen, hebben in Nederland onder een aantal voorwaarden stemrecht voor Europees Parlementsverkiezingen. Het gaat om personen die:
- op de dag van kandidaatstelling hun werkelijke woonplaats hebben in het Europese deel van Nederland;
- op de dag van stemming de leeftijd van 18 jaar hebben bereikt;
- niet zijn uitgesloten van het kiesrecht, hetzij in Nederland, hetzij in de lidstaat waarvan zij onderdaan zijn.
Deze kiezers dienen zich (eenmalig) te registreren als kiezer in Nederland voor de verkiezingen van het Europees Parlement door een schriftelijk registratieverzoek in te dienen bij het college van burgemeester en wethouders van de gemeente waarvan zij ingezetene zijn (artikel Y 32 van de Nederlandse Kieswet).
Informatie- en registratieplicht
Nederlandse gemeenten moeten inwoners met de nationaliteit van een andere EU-lidstaat erop wijzen dat het mogelijk is om zich als kiesgerechtigde voor de Europese verkiezingen in Nederland te registreren. Volgens artikel 32 van de Kieswet moet de gemeente moet deze burgers een formulier (het Y 32-formulier) toesturen waarmee zij zich in Nederland kunnen registreren om te stemmen voor de verkiezingen van het Europees Parlement. Gemeenten wordt daarom geadviseerd om niet-Nederlandse EU-burgers actief aan te schrijven.
De registratie voorkomt dat de kiezer zowel in zijn lidstaat van herkomst als in Nederland zijn stem zou kunnen uitbrengen. Kiezers uit een andere EU-lidstaat blijven als kiezer in Nederland geregistreerd zolang zij in dezelfde gemeente blijven wonen (artikel Y 33 Kieswet). Indien de EU-burger verhuist naar een andere gemeente, dient de registratie opnieuw plaats te vinden.
In 2015 achtte de Nationale Ombudsman een klacht van een Tsjechische inwoner gegrond dat de gemeente Weststellingwerf onvoldoende had voldaan aan de informatieplicht. Het verspreiden van de informatie via huis-aan-huisbladen en de verwijzing naar een algemene verkiezingswebsite beoordeelde de ombudsman in dit geval als onvoldoende duidelijk en vindbaar. De informatie over de registratieplicht moet kenbaar zijn voordat de registratietermijn verstrijkt.
