Onze gemeente wil in kaart brengen wat zij kan doen om eventuele vormen van radicalisering in en rond de gemeente tegen te gaan en hoe zij actiever aan de slag kan gaan om bijvoorbeeld terrorisme te voorkomen. Zijn er in dat verband ook Europese (beleids)initiatieven bekend waar wij ons bij aan kunnen sluiten?
Antwoord in het kort
Ja. Sinds de aanslagen van 11 september 2001 in New York, 11 maart 2004 in Madrid en 7 juli 2005 in Londen staat terrorismebestrijding hoog op de agenda van de Europese Unie. Ook na de recente aanslag in Parijs op 7 januari 2015 heeft dit onderwerp weer meer prioriteit gekregen. Dit is vanuit gemeentelijke openbare orde optiek eveneens merkbaar. De Europese Unie heeft in de afgelopen jaren divers beleid ontwikkeld om lidstaten alert te maken op radicalisering en om hen te stimuleren om preventieve maatregelen te ondernemen zodat aanslagen zo veel mogelijk voorkomen kunnen worden.
Ontwikkeling
Voordat Europa werd opgeschrikt door terroristische aanslagen zijn er al grondslagen gelegd voor het mogelijke optreden van de EU specifiek op het gebied van terrorisme met het verdrag van Amsterdam (1997). Na 11 september 2001 heeft de EU het beleid verder uitgebreid.
EU-Beleid
De terrorismebestrijdingsstrategie van de Europese Unie is vastgesteld op 30 november 2005. Deze strategie is ondersteunend voor de aanpak van terrorismebestrijding op nationaal, regionaal en lokaal niveau. Met het oog op de toename aan communicatiemiddelen en mobiliteitsmogelijkheden, waardoor terroristen makkelijker in contact kunnen komen met elkaar, is de strategie in 2014 herzien. Na de aanslag in Parijs zijn in januari 2015 de ministers van binnenlandse zaken bijeen gekomen en zijn er twee doelen vastgesteld; het reizen van geradicaliseerde personen of terroristen moet worden beperkt en er moet zoveel mogelijk worden voorkomen dat mensen radicaliseren.
Voorkomen, beschermen, achtervolgen en reageren
De Europese terrorismebestrijdingsstrategie bestaat uit vier pijlers; voorkomen, beschermen, achtervolgen en reageren. Daarnaast wordt er in de strategie aandacht besteed aan het belang van internationale samenwerking bij terrorismebestrijding.
- Bij het voorkomen spelen decentrale overheden een cruciale rol. Hiervoor is het van belang dat duidelijk is welke factoren bijdragen aan het radicaliseringsproces. Als deze factoren in kaart zijn gebracht wordt het makkelijker om radicalisering te voorkomen.
- De tweede prioriteit van de Unie is het beschermen van de burgers. Deze bescherming kan bewerkstelligd worden door bescherming van de buitengrenzen, verbetering van transportbeveiliging en het uitwisselen van informatie.
- In de achtervolging van personen die mogelijk een terroristische aanslag willen plegen of hebben gepleegd moet internationale samenwerking versterkt worden.
- Daarnaast hebben overheden de verantwoordelijkheid om adequaat te reageren op het moment dat er een terroristische aanslag gepleegd is.
Decentrale overheden
Bij de daadwerkelijke aanpak van het proces van radicalisering heeft de gemeente allereerst een belangrijke verantwoordelijkheid. Pas als radicalisering overgaat in (de voorbereiding van) terrorisme nemen politie en justitie het over. Gemeenten staan het dichtste bij hun burgers en zijn daarom het beste in staat om radicalisering te voorkomen en te signaleren. Regionale en lokale overheden kunnen in contact komen met de plaatselijke bevolking om lokale ervaringen, opvattingen over terrorisme en redenen voor extremisme te signaleren. Met deze signalen kunnen zij ook kennis uitwisselen met andere decentrale overheden in de EU-lidstaten. Daarnaast zijn lokale overheden vaak ook nauw betrokken bij het integratieproces van personen in een EU-lidstaat. Dit integratieproces moet zo goed mogelijk verlopen om te bewerkstelligen dat men zich niet vervreemdt van de samenleving. Volgens het initiatiefadvies van het Comité van de Regio’s uit 2008 is het voor de tenuitvoerlegging van strategieën voor terrorismepreventie van essentieel belang dat de lokale en regionale overheden een leidende rol krijgen. Hierin komt ook naar voren dat een sterk leiderschap van lokale en regionale overheden de plaatselijke gemeenschap in staat moeten stellen om meer weerstand aan gewelddadig extremisme te bieden.
Instanties
Europese instellingen die een belangrijke rol spelen zijn FRONTEX, Europol en het Permanent Comité voor operationele samenwerking op het gebied van binnenlandse veiligheid. Daarnaast is er een Europees Coördinator Terrorismebestrijding, welke sinds 2007 wordt bekleed door Gilles de Kerchove (BE). Deze coördinator is onderdeel van de Europese Raad en coördineert het beleid om terrorisme te bestrijden binnen de EU. Er bestaat in Nederland ook een Nationaal Coördinator terrorismebestrijding en Veiligheid onder het ministerie van Justitie en Veiligheid.
VNG-inzet
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) ondersteunt gemeenten in de preventieve aanpak van radicalisering. Voor vragen over het nationale beleid kunt u ook contact opnemen met de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).
Meer informatie:
Initiatiefadvies van het Comité van de Regio’s (2008/C 325/01), Intensivering van de strijd tegen terrorisme: deelname van de regionale en lokale overheden, Initiatiefadvies van de Comité van de Regios’s (2008/C 325/01).
Verordening (EU nr. 513/2014), Een veiliger EU: politiële samenwerking en crisisbeheer
Mededeling (COM/2014/0247), Een nieuwe EU-aanpak van de detectie en mitigatie van CBRN-E-risico’s.
Terrorismebestrijdingsstrategie Europese Unie
Mededeling (COM(2005)313), Rekrutering van terrorisme: aanpakken van de factoren die bijdragen tot gewelddadige radicalisering.
Landelijk actieprogramma integrale aanpak, NCTV
VNG, radicalisering
Meer weten over dit onderwerp?
Werkt u voor een decentrale overheid of het Rijk en hebt u een vraag over dit onderwerp? Neem dan contact op met de helpdesk van Europa decentraal: