In aanloop naar het algemeen debat van de Tweede Kamer over de Europese Unie is onlangs de Staat van de Europese Unie 2021 gepubliceerd door het demissionair kabinet Rutte-III. Hierin reageert het kabinet op het werkprogramma van de Europese Commissie. In dit bericht worden de belangrijkste punten voor decentrale overheden beschreven.
Staat van de Europese Unie
De Staat van de Europese Unie is een jaarlijkse nota van het kabinet waarin de recente ontwikkelingen van de Europese Unie (EU) worden besproken en daarbij dus ook de prioriteiten van Nederland. Deze bespreking gebeurt aan de hand van het werkprogramma van de Europese Commissie. De Staat van de Europese Unie 2021 volgt dan ook dezelfde structuur als het werkprogramma 2021. Het is ingedeeld op basis van de zes kernambities van de Commissie, namelijk:
- een Europese ‘Green Deal’;
- een economie die werkt voor de mensen;
- een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk;
- het beschermen van de Europese levenswijze;
- een sterk Europa in de wereld;
- een nieuw impuls voor de Europese democratie.
Dit jaar ligt de nadruk op de beheersing van de coronacrisis en de versterking van de Europese veerkracht op de lange termijn. Er gaat gewerkt worden aan een klimaatneutraal, welvarend en digitaal Europa.
De Europese Green Deal
De Europese Green Deal is een veelomvattend programma met vele beleidsinitiatieven op het gebied van klimaat en milieu. Het kerndoel is om Europa het eerste klimaatneutrale continent te maken. Er is dan ook een EU-brede consensus dat de initiatieven van de Green Deal geen vertraging mogen oplopen door de coronacrisis. Het herstel van de economie moet in lijn zijn met de principes van de Green Deal. Het kabinet sluit zich hierbij aan. Bovendien zet het kabinet erop in dat de EU de ambities uit de Green Deal toepast om mondiaal leiderschap op het gebied van klimaat te verkrijgen. In dit kader heeft de Europese Raad, mede dankzij de actieve lobby van Nederland, in december 2020 besloten om het Europese broeikasgasreductiedoel voor 2030 te verscherpen naar ten minste 55%. Het kabinet werkt nu aan een aanscherping van het emissiehandelssysteem en een sterker bronbeleid. Daarnaast heeft de Commissie met de strategie voor duurzame en slimme mobiliteit een routekaart opgesteld voor de ontwikkeling van de Europese transportsector. Het kabinet steunt deze inzet en onderschrijft ook het belang van de digitalisering van mobiliteit en infrastructuur.
De Commissie heeft de ambitie om een schoner en concurrerender Europa te bereiken via de transitie naar een circulaire economie. Het kabinet zal zich daarom inzetten voor een uitwerking van de verschillende voorstellen uit het Europese Circulaire Actieplan. De financiële sector speelt ook een belangrijke rol in de duurzame transitie. De Commissie heeft daarom een actieplan voor duurzame financieringen voorgesteld. Daarnaast heeft de Commissie andere financiële initiatieven voorgesteld, zoals het beter beschikbaar maken van duurzaamheidsinformatie door zowel financiële als niet-financiële bedrijven. Het kabinet verwelkomt deze ambities en zal het nieuwe actieplan actief ondersteunen.
Een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk
Door de coronacrisis is duidelijk geworden dat digitalisering essentieel is voor de EU. Dit blijft dus ook in 2021 een belangrijke focus in de Europese beleidsagenda. Er wordt op korte termijn diverse wetgeving op het digitaliseringsvlak verwacht. Het kabinet sluit zich aan bij de ambitie om de digitale soevereiniteit van Europa ter versterken, zo lang dit samen gaat met het behoud van een open economie en internationale samenwerking. Daarnaast hecht het kabinet veel waarde aan het bieden van vertrouwen aan burgers en bedrijven. Hiervoor is het belangrijk om oplossingen te baseren op Europese normen maar tegelijkertijd ruimte te bieden aan technologische innovatie zoals Artificial Intelligence (AI). Het kabinet zet zich in voor het stimuleren van de ontwikkeling van AI in de EU en kijkt uit naar de Commissievoorstellen voor wetgeving.
Op het gebied van data zijn er ook vele mogelijkheden. Het kabinet verwelkomt het voorstel voor de Data Governance Act als uitwerking van de Europese datastrategie. Met het oog op de toegenomen digitalisering is het van belang om beschermd te zijn en te blijven tegen digitale aanvallen. Ook voor decentrale overheden is het noodzakelijk om hun netwerk op een juiste manier te beveiligen. Daarom zet het kabinet zich in om de digitale veiligheid en weerbaarheid van essentiële diensten te verbeteren. De Cybersecurity Strategie en de herziening van de richtlijn netwerk- en informatiebeveiliging zullen in dit kader heel nuttig blijken.
Een nieuwe impuls voor de Europese democratie
Ook het functioneren van de EU-instellingen en de lidstaten, en daarmee de Europese democratie als zodanig, heeft te lijden onder de coronacrisis. Lidstaten worstelen met het vinden van een balans tussen de rechtsstatelijkheid en het nemen van (nood)maatregelen om corona in te perken. Volgens het kabinet is het versterken van de rechtstaat een belangrijk thema. De EU heeft inmiddels verschillende stappen genomen om de rechtsstaat te beschermen en versterken, bijvoorbeeld door een Rechtsstaatrapport te publiceren. Dit rapport brengt mogelijke rechtsstatelijke problemen in kaart. Toch ziet het kabinet nog genoeg ruimte voor verbetering. Mede dankzij de actieve inzet van Nederland is er een overeenkomst bereikt over het verbeteren van de transparantie van de EU-besluitvorming. Dit is van belang, omdat transparantie in de wetgevingsprocedure een positieve bijdrage levert aan een sterker democratische draagvlak. Het kabinet zal zich ook inzetten voor een herziening van de Eurowob dat in overeenstemming is met het Verdrag van Lissabon. Deze herziening zal ook consequenties hebben op decentraal beleid.
Het kabinet steunt bovendien de Conferentie over de Toekomst van Europa. Deze conferentie is vooral bedoeld om de burgerparticipatie in de EU te vergroten. Burgerparticipatie stimuleert de democratische legitimiteit in de EU en versterkt het draagvlak voor Europees beleid.
Decentrale overheden moeten Europees beleid en regelgeving zo effectief mogelijk uitvoeren. Om dit proces te ondersteunen is het Leipzig Charter vernieuwd. Dit programma draagt bij aan de ontwikkeling van inclusievere en duurzamere steden. Meer informatie over het Leipzig Charter lees u in dit nieuwsbericht.
Bron
Staat van de Europese Unie 2021, Ministerie van Buitenlandse Zaken
Meer informatie
Europees recht en beleid, Kenniscentrum Europa Decentraal
Green Deal, Kenniscentrum Europa Decentraal
Informatiemaatschappij, Kenniscentrum Europa Decentraal