De Eurobarometer is een enquête-instrument waarmee de Europese Commissie en het Europees Parlement de publieke opinie in Europa peilen over allerlei politieke en sociale kwesties. Het brengt de meningen, zorgen en wensen van Europese burgers in kaart en is daarmee een onmisbare gids voor beleidsmakers en politici. Onlangs is er een nieuwe reeks rapporten gepubliceerd, onder andere over de rampenparaatheid van Europeanen. Zijn we ons bewust van verschillende risico’s en zijn we goed voorbereid als het noodlot toeslaat? We zetten de opvallendste bevindingen van deze peiling op een rijtje.
Rampenrisico’s en -paraatheid
De Europese Commissie (hierna: de Commissie) speelt een sleutelrol in EU-crisismanagement en heeft in februari 2023 nieuwe doelen opgesteld om de rampbestendigheid van Europa te vergroten. Als onderdeel hiervan moet de voorbereiding en zelfredzaamheid van EU-burgers, alsook burgers van andere staten in het EU-mechanisme voor civiele bescherming, tegen 2030 aanzienlijk versterkt zijn. “Een risicobewuste en voorbereide bevolking is een cruciaal onderdeel van rampbestendigheid.” aldus Janez Lenarčič, commissaris voor Crisisbeheersing. “We moeten rekening houden met verschillende gevaren en dienovereenkomstig de paraatheid en veerkracht van onze samenleving opbouwen.”
Een risicobewuste en voorbereide bevolking is een cruciaal onderdeel van rampbestendigheid
Binnen deze context heeft de Commissie een Eurobarometer uitgezet om EU-burgers te vragen naar hun perceptie van rampenrisico’s, hun kennis over deze risico’s en hun informatiebronnen. Daarnaast werd er gevraagd in welke mate mensen voorbereid zijn op rampen en hoeveel vertrouwen er is in hulpdiensten en autoriteiten. De resultaten schetsen een vrij divers beeld waarbij Nederland op een aantal vlakken afwijkt van de gemiddelde Europese opinie. Dit zijn de opvallendste inzichten:
- Waar zijn we bang voor? – Europeanen voelen zich vooral bedreigd door extreme weersomstandigheden, gevolgd door gezondheidscrises en overstromingen. Het eerste geldt ook voor Nederlandse respondenten (45% geeft dit aan), maar zij ervaren cybercriminaliteit ook in hoge mate als risico (39%). Dat is aanzienlijk hoger dan het Europese gemiddelde van 23%. Daarnaast ervaren Nederlandse respondenten de verstoring van infrastructuur, politieke spanningen en overstromingen ook bovengemiddeld vaak als risico. Over het algemeen kan er gezegd worden dat de geografische ligging van een lidstaat invloed heeft op de risico’s die burgers ervaren. Dit verklaart deels de verschillen binnen Europa.
- Meer informatie nodig – Een groot deel van de respondenten (65%) heeft meer informatie nodig over rampen en noodsituaties om zich voor te bereiden. In Nederland ligt dit percentage echter flink lager (47%). We vinden het over het algemeen ook makkelijker om de benodigde informatie te vinden (NL: 74% EU: 52%)
- Vertrouwen in hulpdiensten – Europeanen hebben over het algemeen vertrouwen in hulpdiensten en overheidsinstanties bij de aanpak van rampen, gemiddeld geldt dit voor 85%. In Nederland is dit maar liefst 93%. Dit vertrouwen is essentieel voor overheden bij informatievoorziening en het coördineren van rampenbestrijding. Nederlandse respondenten gebruiken overheidsinstanties ook vaker als bron van informatie dan gemiddeld (53% versus 27% van de respondenten).
- Praktische voorbereiding – Hoewel Nederlanders beter dan gemiddeld scoren op een aantal specifieke voorbereidingen (lichtbron beschikbaar, ingeschreven voor alerts, kopieën van belangrijke documenten), blijkt uit de Eurobarometer dat het gevoel van paraatheid toch niet zo hoog is (31%). Er is dus kennelijk wel ruimte voor verbetering in de praktische voorbereiding op rampen. In dit kader vallen ook de ondergemiddelde scores op water- en elektriciteitsvoorraden op.
- Gebrek aan tijd en geld – Uit het onderzoek blijkt dat bijna vier op de tien Europeanen (39%) geen tijd of financiële middelen hebben om zich voor te bereiden op rampen of noodsituaties. Onder Nederlanders ligt dit aandeel met 35% wat lager, maar het is wel een belangrijk aandachtspunt voor het verbeteren van de rampenparaatheid.
Crisismanagement op decentraal niveau
Deze uitkomsten van zijn nuttig voor veiligheidsregio’s als coördinerende partij bij bovengemeentelijke rampen, voor waterschappen vanwege hun rol bij overstromingen en voor gemeenten omdat ze leidend zijn bij lokale crises en een eerste aanspreekpunt zijn. Uit eerder onderzoek van kennisinstituut WOCD bleek dat de beleidsaandacht voor zelfredzaamheid en burgerhulp in lokale veiligheidsplannen ‘relatief gering’ is, maar de weerbaarheid van burgers is momenteel wel een aandachtspunt voor de Rijksoverheid. Dit is terug te vinden in de Landelijke agenda crisisbeheersing 2024-2029. De Nederlandse resultaten van de Eurobarometer vormen een mogelijk aanknopingspunt voor decentrale overheden om rampenparaatheid en zelfredzaamheid verder vorm te geven in hun beleid.
Andere Eurobarometer rapporten
Er zijn onlangs ook enquêteresultaten gepubliceerd over het stemgedrag van Europeanen tijdens de Europese verkiezingen afgelopen jaar, hun kijk op Europese waarden en de rechtstaat en hun mening over het energiebeleid. Raadpleeg voor meer informatie het volledige overzicht van Eurobarometer enquêtes.