Hongarije, een land met een moeizame relatie met de EU, geeft al 5 maanden leiding aan de Raad van de Europese Unie in haar voorzitterschap. Dit doet Hongarije in een jaar van transitie, waarin de implementatie van de strategische agenda gepaard gaat met een nieuw verkozen Europees Parlement en een nieuwe Europese Commissie. Onderwerpen als illegale immigratie, het concurrentievermogen en demografische zorgen worden nu in de schijnwerpers gezet. Wat zijn de belangrijkste prioriteiten en hoe staat het ervoor? Hongarije vervult de rol als voorzitter van de Raad van de Europese Unie van 1 juli tot en met 31 december 2024.
Prioriteiten van het Hongaars voorzitterschap
Het Hongaarse voorzitterschapsprogramma zet de prioriteiten en hoofdlijnen van het Hongaarse voorzitterschap van de Raad van de EU uiteen. Het programma benoemt dat het Hongaarse voorzitterschap hoofdzakelijk doelt op het bevorderen van een soepele institutionele transitie na de Europese Parlementsverkiezingen van 2024, om de continuïteit van het werk in de Raad en de werking van de Europese Unie te waarborgen.
Gebaseerd op de eigen nationale prioriteiten van Hongarije, en de richtlijnen die zijn opgesteld in de Europese strategische agenda voor de periode van 2024-2029, prioriteert het Hongaars voorzitterschap in zijn programma 7 doelen:
- een nieuwe ‘Europese deal’ over concurrentievermogen;
- de versterking van het Europese defensiebeleid;
- een consistent en op verdiensten gebaseerd uitbreidingsbeleid;
- het tegengaan van illegale migratie;
- het vormgeven van de toekomst van het cohesiebeleid;
- een op boeren gericht EU-landbouwbeleid; de aanpak van demografische uitdagingen.
Strategische agenda
De Europese Raad, niet te verwarren met de Raad van de EU, heeft op 27 juni 2024 overeenstemming bereikt over de strategische agenda voor 2024-2029, die de prioriteiten en strategische oriëntatie van de EU uiteenzet. Hierin wordt een belangrijke rol gegeven aan het Europees concurrentievermogen, in overeenstemming met het Rapport van Draghi, uitgebracht op 9 september 2024. In de Hongaarse voorzitterschapsagenda, die op 1 juli van start ging, is dit opgenomen: “Het Hongaarse voorzitterschap zal verantwoordelijk zijn voor de lancering en de uitvoering van de prioriteiten die zijn vastgelegd in de nieuwe strategische agenda, door ze te integreren in het werk van de Raad.”
Uitgelichte agendapunten en plannen
- Migratie
Dit onderwerp valt binnen de configuratie van Justitie en Binnenlandse Zaken. Binnen dit onderwerp streeft Hongarije zelf naar strenger Europees beleid op illegale immigratie. Het voorzitterschapsprogramma benoemt dat er moet worden ingezet op de effectieve handhaving van het terugsturen van uitgeprocedeerde (illegale) migranten.
- Concurrentievermogen
Het Rapport van Draghi heeft een grote invloed op de strategische agenda van de EU voor de komende periode. Hongarije deelt deze visie en geeft een belangrijke plek aan de focus op industrie en competitiviteit binnen haar plannen. Een akkoord bereiken over een ‘New European Competitiveness Deal’ is een hoofddoel van het Hongaarse voorzitterschap.
- Demografie
Een nieuw en opvallend onderwerp waar het Hongaars voorzitterschapsprogramma aandacht aan besteedt, zijn demografische uitdagingen. Toenemende vergrijzing en lage geboortecijfers zijn namelijk ontwikkelingen die tot grote problemen leiden in veel Europese lidstaten. Werktekorten, sociale inclusie van niet werkenden, onhoudbare sociale zekerheidsvoorzieningen en de balans tussen werk en privé worden hierbij betrokken als onderbouwing voor de noodzaak van effectief Europees beleid.
Voortgang Hongaars voorzitterschap
Alhoewel deze punten op de agenda stonden bij de verschillende configuraties van de Raad van de Europese Unie, was het niet aannemelijk dat het Hongaars voorzitterschap soepel richting ging geven aan deze onderwerpen. Voorafgaand aan de start van de periode was er grote oppositie tegen het Hongaars voorzitterschap. Met name de ongecoördineerde bezoeken aan China, Turkije, Oekraïne en Moskou van de Hongaarse premier Orbán hebben aanleiding gegeven aan de Europese Commissie en het Europees Parlement om zich te weerhouden van volledige medewerking aan de Hongaarse plannen. De Commissie maakte na deze bezoeken namelijk bekend dat er alleen nog maar ambtenaren, en geen Eurocommissarissen, naar EU-bijeenkomsten in Hongarije zouden komen.
Met name de ongecoördineerde bezoeken aan China, Turkije, Oekraïne en Moskou van de Hongaarse premier Orbán hebben aanleiding gegeven aan de Europese Commissie en het Europees Parlement om zich te weerhouden van volledige medewerking aan de Hongaarse plannen.
Na deze turbulente start, heeft het Hongaars voorzitterschap zich pragmatischer opgesteld bij het opnemen van de strategische agenda van de EU en is zich met name in gaan zetten op het agendapunt van de Europese Concurrentiekracht in zijn plannen. Op 11 en 12 november, 2024 heeft Hongarije een informele conferentie gehouden met de leiders van Europese landen in Boedapest over het bevorderen van de Europese competitiviteit. Met de Boedapest Declaratie hebben de regeringsleiders van de lidstaten vervolgens een akkoord bereikt over een Nieuwe Europese Concurrentiedeal, één van de hoofddoelen van het Hongaars voorzitterschap. Hierin zijn de Europese leiders tot overeenstemming gekomen over 12 doelstellingen.
Alhoewel er nog geen beleid is doorgevoerd met betrekking tot de overige punten van Hongarije, kan er wel gesteld worden dat dit een belangrijke periode van deliberatie is voor de plannen van de EU tot en met 2029. De discussie- en visievorming in de Raad domineren namelijk momenteel het debat bij een Europees Parlement en Commissie die beiden nog in hun startblokken staan. De voorzitterschapsagenda, de strategische agenda, het rapport van Draghi, Letta en de Boedapest Declaratie geven nu richting aan deze instellingen om de doelstellingen van een Nieuwe Europese Concurrentie Deal uit te voeren. In dat opzicht zijn enkele discussiepunten die Hongarije nu ter tafel brengt, wel degelijk impactvol en relevant te benoemen.
Voorzitterschap van de Raad van de EU
Het voorzitterschap is een roulerende rol die om het half jaar overgenomen wordt door een andere lidstaat. Het voorzitterschap stelt de werkzaamheden op van de Raad en speelt een belangrijke rol in het EU-wetgevingsproces door de continuïteit van de EU-agenda te bewaken. Naast het plannen en voorzitten van vergaderingen van de Raad, vertegenwoordigt het voorzitterschap de Raad ook in de betrekkingen met andere EU-instellingen. Deze moet daarom optreden als een eerlijke en neutrale bemiddelaar. Nederland is pas in 2029 weer aan de beurt voor het voorzitterschap.
Decentrale relevantie
Het Hongaars voorzitterschap zet zich strategisch in voor de creatie van een Europese Concurrentiedeal. Decentrale overheden hebben belang bij informatie over de weg die de Europese Unie inslaat in deze periode van transitie omdat koerswijzigingen zullen doorsijpelen naar decentraal niveau. Gemeenten, provincies en waterschappen spelen immers vaak een belangrijke rol in de lokale uitvoering van Europees beleid. Hoewel de geschetste ontwikkelingen nog geen concrete gevolgen hebben voor decentrale overheden, kan het nuttig zijn om alvast te anticiperen op veranderingen. Het is bijvoorbeeld te verwachten dat er in de toekomst meer maatregelen getroffen worden om circulaire economie, technologische innovatie en energiesoevereiniteit te stimuleren.
Bronnen
Raad van de EU, Hungarian presidency of the Council
Raad van de EU, Priorities of the Hungarian presidency
Europese Raad, Strategische agenda 2024‑2029
Raad van de EU, Budapest Declaration on the New European Competitiveness Deal
Meer informatie
Huis van de Nederlandse Provincies, EU-regeringsleiders presenteren nieuwe Europese concurrentiedeal