De EU heeft de afgelopen jaren actie ondernomen om gendergelijkheid in Europa te realiseren. Ondanks de geboekte vooruitgang is gendergelijkheid geen vanzelfsprekend gegeven en bestaan er grote verschillen tussen EU-lidstaten op dit vlak. De arbeidsparticipatie- en loonkloof wordt maar langzaam kleiner, gendergerelateerd geweld blijft een veelvoorkomend probleem en discriminerende normen blijken hardnekkig. Daarom heeft de Europese Commissie rond Internationale Vrouwendag zowel een Routekaart voor vrouwenrechten als een rapport over gendergelijkheid gepresenteerd. De routekaart bouwt voort op de Strategie voor gendergelijkheid 2020-2025 en presenteert een langetermijnvisie voor het bevorderen van vrouwenrechten. Het 2025 rapport over gendergelijkheid in de EU vult dit aan met een gedetailleerd overzicht van geboekte vooruitgang in 2024 en punten waarop meer actie nodig is.
De geboekte vooruitgang
Gendergelijkheid is een kernwaarde van de EU, een grondrecht en een kernbeginsel van de Europese pijler van sociale rechten. De strategie voor gendergelijkheid komt daaruit voort en beslaat een hele waaier aan maatregelen, van bewustwordingscampagnes en onderzoek tot wetgeving. Enkele belangrijke mijlpalen en maatregelen van de afgelopen jaren zijn:
- Regelgeving over loontransparantie: Richtlijn (EU) 2023/970 verplicht werkgevers transparant te zijn over salaris, wat helpt bij het verkleinen van de loonkloof tussen mannen en vrouwen.
- Regelgeving over werk-privé balans: Richtlijn (EU) 2019/1158 regelt verlofregelingen en flexibele werktijden voor ouders om gelijke zorgtaken en arbeidsparticipatie te bevorderen.
- Regelgeving over bedrijfsbesturen: Richtlijn (EU) 2022/2381 stelt maatregelen vast om het genderevenwicht in bestuursorganen van beursgenoteerde bedrijven te verbeteren.
- Regelgeving over bestrijding van gendergerelateerd geweld: Richtlijn (EU) 2024/1385 biedt een rechtsgrondslag om geweld tegen vrouwen te bestrijden en slachtoffers te ondersteunen.
Actiepunten en plannen voor de toekomst
De routekaart voor vrouwenrechten richt zich op fundamentele thema’s zoals gendergerelateerd geweld, gezondheidszorg, gelijke beloning, arbeidsparticipatie, maatschappelijke en politieke participatie, onderwijs en institutionele mechanismen. Enkele voorbeelden van gestelde langetermijndoelen zijn:
- Onderwijs: veiligheid en gendergelijkheid in onderwijs bevorderen en vrouwen aanmoedigen om voor STEM-disciplines (Science, Technology, Engineering, Mathematics) te kiezen.
- Gezondheidszorg: medische informatie, de toegang tot genderspecifieke gezondheidsdiensten en de kwaliteit van zorg voor vrouwen verbeteren.
- Institutionele mechanismen: onafhankelijke instanties voor gendergelijkheid, systematische dataverzameling en gendersensitiviteit in beleid (‘Gender mainstreaming’) bevorderen.
Met dit stappenplan laten we zien dat we vastberaden zijn om te blijven bouwen aan een Europese Unie waarin mannen en vrouwen gelijk zijn en vrouwenrechten worden gewaarborgd (Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie).
De gendergelijkheidsstrategie post-2025 zal concrete beleidsmaatregelen opstellen om deze uitdagingen aan te pakken. In het voorjaar van 2025 wordt er een brede raadpleging gelanceerd om input te verzamelen. Gemeenten, provincies en waterschappen kunnen hierbij goede voorbeelden uit eigen praktijk delen en een standpunt te geven over de invulling van de Europese beleidsdoelen.
Vrouwenrechten en decentraal beleid
De Commissie vraagt andere overheidsinstellingen en belanghebbenden om rekening te houden met de routekaart voor vrouwenrechten bij de ontwikkeling van nieuw beleid. De routekaart en het rapport over gendergelijkheid 2025 bieden input voor de ontwikkeling van o.a. veiligheidsbeleid, inclusiviteitsbeleid en ander sociaal beleid (denk hierbij bijvoorbeeld aan het tegengaan van gendergerelateerd geweld en initiatieven op het vlak van bijstand en werk). Daarnaast zijn overheden zelf ook werk- en opdrachtgever. Vanuit dat perspectief geven de beleidsdocumenten een interessant inkijkje in de ontwikkeling van Europese regelgeving en de bijbehorende toekomstplannen. Als overheid kun je het HR- en inkoopbeleid hier eventueel alvast op afstemmen (bijvoorbeeld door gelijkheidscriteria op te stellen voor aanbestedingen en subsidies of door specifieke campagnes op de werkvloer te organiseren).
Europese subsidies die uit de gendergelijkheidsstrategie voortkomen (via het programma Burgers, gelijkheid, rechten en waarden), geven verder een mogelijkheid om lokale maatschappelijke initiatieven te ondersteunen. Op dit moment staat er tot 7 mei 17:00 uur een call open voor projecten die gendergelijkheid bevorderen. Er wordt daarbij gezocht naar projecten van maatschappelijke organisaties die worden ondersteund door een overheidsinstantie.
Bronnen
Persbericht van de Europese Commissie
De routekaart voor Vrouwenrechten
Het 2025 rapport over gendergelijkheid in de EU
Informatie over de Strategie voor gendergelijkheid
