In het advies over de Miljoenennota 2025 uit de Raad van State kritiek op de begrotingsplannen van het kabinet-Schoof. Een belangrijk punt van zorg is dat Nederland op de middellange termijn niet voldoet aan de eisen van het Stabiliteits- en Groeipact. Dit pact vereist dat het begrotingstekort onder de 3% van het bruto binnenlands product (bbp) blijft en dat de overheidsschuld niet hoger is dan 60% van het bbp.
Het Centraal Planbureau (CPB) schetst dat het begrotingstekort vanaf 2029 boven de 3%-norm komt en de overheidsschuld vanaf 2033 de 60%-grens passeert, met een verdere toename tot 70% in 2038. Dit kan de financiële stabiliteit van Nederland onder druk zetten en leiden tot sancties van de Europese Commissie.
Stabiliteits- en Groeipact en Europese eisen
Het Stabiliteits- en Groeipact is bedoeld om de financiële discipline van de EU-lidstaten te waarborgen. Dit pact bevat duidelijke richtlijnen voor het begrotingstekort en de overheidsschuld. Wanneer een land niet aan deze eisen voldoet, kan de Commissie een buitensporigtekortprocedure starten, wat kan leiden tot strenge aanbevelingen en mogelijk sancties.Hierin wordt niet alleen de huidige begrotingssituatie bekeken, maar ook toekomstige ontwikkelingen. Zo moeten landen een middellange termijnplan indienen waarin ze laten zien hoe ze hun begrotingstekort en staatsschuld terugbrengen naar de vereiste niveaus. Zonder forse hervormingen en concrete maatregelen zal de overheidsschuld naar verwachting blijven stijgen, mede door de toenemende uitgaven aan zorg, sociale zekerheid, pensioenen door vergrijzing en hogere kosten voor defensie, asiel en rente.
Geopolitiek
De Europese begrotingsregels zijn de afgelopen jaren aangescherpt om beter om te kunnen gaan met de economische verschillen tussen de lidstaten en om een groenere en duurzamere toekomst te waarborgen.Het CPB wijst ook op de onzekerheden die geopolitieke ontwikkelingen met zich meebrengen. Internationale conflicten en spanningen, zoals in het Midden-Oosten en tussen de VS en China, kunnen een negatieve impact hebben op de wereldhandel en de economische groei. Dit kan de financiële situatie van Nederland verder verslechteren en het nog moeilijker maken om aan de Europese begrotingsregels te voldoen.
Kabinetsplannen dreigen zonder hervormingen het begrotingstekort en de staatsschuld boven Europese grenzen te brengen.
Te weinig concrete maatregelen voor duurzame welvaartsgroei
Hoewel het kabinet-Schoof in de Miljoenennota 2025 benadrukt dat het zich inzet voor duurzame welvaartsgroei, ontbreekt het volgens de Raad van State aan concrete beleidsmaatregelen om dit doel te bereiken. De nota beschrijft enkele randvoorwaarden, zoals eerlijke concurrentie, innovatie, en groene groei, maar de daadwerkelijke beleidskeuzes blijven vaag. Het idee van duurzame welvaart gaat verder dan economische groei alleen; het richt zich op het welzijn van huidige én toekomstige generaties. Dit gaat bijvoorbeeld over de verduurzaming van de economie, een betere verdeling van welvaart en het waarborgen van ecologische en sociale stabiliteit.
Bredere definitie van welvaart nodig
De Raad van State merkt verder op dat een betere definitie van welvaart nodig is en dat er meer samenhang moet zijn tussen verschillende beleidsterreinen. Dit zou helpen om lange termijn uitdagingen, zoals klimaatverandering, vergrijzing en economische ongelijkheid, beter aan te pakken: “Een goede structuuranalyse, in samenhang met het fiscaal- en begrotingsbeleid kan een kabinet voor de gehele zittingsperiode helpen met het maken van integraal afgewogen keuzes, het stellen van prioriteiten en goed gemotiveerd beleid. De Afdeling (Raad van State Red.) adviseert dan ook om een brede sociaaleconomische structuuranalyse te maken, waarbij gebruik wordt gemaakt van het brede welvaartsbegrip. Zij roept het kabinet op om daartoe in het kader van de voorbereiding van de begroting voor 2026 een analytische verdieping te maken van de verschillende aanknopingspunten uit de Miljoenennota en de daarin door dit kabinet gelegde accenten om zo te komen tot een analyse van de toekomstige sociaaleconomische structuur van Nederland.”
Het idee van duurzame welvaart gaat verder dan economische groei alleen.
Waarom geeft de Raad van State advies over de Miljoenennota?
De Raad van State is onafhankelijk adviseur van de regering over wetgeving en bestuur en de hoogste algemene bestuursrechter van het land. Dit advies is bedoeld om ervoor te zorgen dat het begrotingsbeleid van het kabinet in overeenstemming is met de grondwet, de Europese begrotingsregels en dat het op de lange termijn duurzaam is. De Raad beoordeelt onder meer of de overheidsfinanciën houdbaar zijn en of de begrotingsdoelen haalbaar zijn, in lijn met de regels van het Stabiliteits- en Groeipact (SGP) van de Europese Unie. De regering is verplicht om de Raad van State advies te vragen over alle wetsvoorstellen. De Miljoenennota is dat officieel niet, toch brengt de Raad van State al jarenlang gevraagd advies uit over deze nota.
Wat betekent dit advies voor decentrale overheden?
Financiële onzekerheden en begrotingstekorten op nationaal niveau hebben gevolgen voor gemeenten en provincies, die voor een groot deel afhankelijk zijn van rijksbijdragen. Wanneer de rijksoverheid inderdaad binnen enige tijd genoodzaakt is te bezuinigen om te voldoen aan de Europese begrotingsregels, kan dit resulteren in verminderde middelen voor lokale overheden. Dit heeft directe gevolgen voor de uitvoering van belangrijke lokale projecten, zoals de energietransitie, woningbouw en zorgvoorzieningen. Gemeenten komen hierdoor mogelijk voor de moeilijke keuze te staan om te bezuinigen op essentiële diensten of de lasten voor hun inwoners te verhogen.
Dit wordt verder bemoeilijkt door de invoering van een nieuw financieringssysteem door de landelijke overheid in 2026, waarbij het geld uit het gemeentefonds via een nieuwe verdeelsleutel aan gemeenten wordt toegekend. Volgens de huidige verwachtingen zullen gemeenten gezamenlijk tussen de 2,5 en 3 miljard euro minder ontvangen, wat de financiële druk op lokale overheden nog verder verhoogt.
Bron
Advies Raad van State Miljoenennota 2025
