De Europese Rekenkamer (hierna ERK) heeft een rapport gepubliceerd over stedelijke vervuiling in de EU. Hoewel de luchtkwaliteit verbetert, blijft geluidsoverlast een hardnekkig probleem. De Europese Commissie neemt de aanbeveling over om hier sterker tegen op te treden. Dit artikel gaat in op de gevolgen van deze nieuwe focus voor decentrale overheden en hoe zij in stedelijke samenwerkingsverbanden geluidshinder effectiever kunnen bestrijden.
Uitkomst rapport ERK
Drie op de vier EU-burgers wonen in stedelijke gebieden, waar verontreinigde lucht en omgevingslawaai veel voorkomen. De Wereldgezondheidsorganisatie (World Health Organisation, hierna WHO) beschouwt ze als twee van de grootste bedreigingen voor de menselijke gezondheid.
Het doel van het rapport is om na te gaan of het bestaande EU-rechtskader over lucht en geluid goed is uitgevoerd en de maatregelen doeltreffend zijn. Er is gekeken naar enkele steden. Het rapport toont aan dat de luchtkwaliteit in de EU verbetert, maar dat steden vaak slechts tijdelijk of nog niet aan de normen voldoen. Met de herziening van Europese luchtkwaliteitsrichtlijnen blijft voortdurende inzet nodig om milieu- en gezondheidsproblemen te voorkomen.
Ook toonde het rapport aan dat de geselecteerde steden (Athene, Barcelona en Krakau) geen prioriteit geven aan maatregelen tegen geluidsoverlast of in het beste geval dit slechts gedeeltelijk uitvoeren. De ERK beargumenteert dat dit wordt veroorzaakt door het ontbreken van relevante EU-doelstellingen voor het terugdringen van geluidsoverlast. In tegenstelling tot de EU-regels voor luchtkwaliteit bestaan er geen EU-grenswaarden of -reductiedoelstellingen voor geluid. Hierdoor blijft het een ‘ondergeschoven kindje’.
De Commissie wil nu gaan reflecteren op stedelijke vervuiling in het algemeen, dit verbeteren en samenwerking met lidstaten gericht op luchtkwaliteit en geluidsoverlast stimuleren.
Herzien
De ERK adviseert de Commissie om nieuwe Europese doelstellingen in een richtlijn vast te stellen, in lijn met de aanbevelingen van de WHO.
Het EU-rechtskader inzake luchtkwaliteit wordt op dit moment herzien om tegen 2030 strengere normen door te voeren, ook in het kader van de Green Deal. De EU-Richtlijn Omgevingslawaai van 2002 is echter nooit herzien; die moet dus prioriteit krijgen.
De Commissie heeft de aanbeveling van de ERK geaccepteerd en zal daarmee aan de slag gaan met de richtlijn omgevingslawaai. De gestreefde implementatie datum is 2029.
Drie op de vier EU-burgers wonen in stedelijke gebieden, waar verontreinigde lucht en omgevingslawaai veelvoorkomende milieuproblematieken zijn.
De situatie van geluidsoverlast in Nederland
Ook in Nederland is er werk aan de winkel om het beleid over geluidsnormen en geluidsoverlast te verbeteren. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) concludeerde dit in 2020 al naar aanleiding van de WHO-richtlijnen over geluid en gezondheid. Meer dan een miljoen mensen in Nederland ervaarden ernstige hinder van geluid door treinverkeer, treinen, vliegtuigen en windturbines.
Welke taken komen bij de decentrale overheden te liggen?
Voor een doeltreffende aanpak van luchtvervuiling en geluidsoverlast moeten regio’s en steden, voor zover dat nog niet is gedaan, actieplannen opstellen en uitvoeren, zodat zij hiermee kunnen voldoen aan Europese doelstellingen. Het rapport van ERK stelde vast dat doeltreffendheid op lokaal niveau vaak verminderd wordt door ontoereikende planning en coördinatie door nationale en regionale autoriteiten.
Het ERK-rapport adviseert onder andere om het wegverkeer aan te pakken, vanwege de impact die het heeft op luchtvervuiling en geluidshinder. Een optie is bijvoorbeeld het creëren van lage-emissiezones. Zulke maatregelen zijn echter niet altijd even populair, doordat het op een andere manier ook negatieve impact kan hebben op steden en hun bewoners. Zo wordt de stad mogelijk minder toegankelijk en zijn bewoners minder vrij in hun keuze in het aanschaffen van auto’s.
Samenwerking tussen nationale en lokale overheden, maar ook lokale overheden onderling, is noodzakelijk voor de doeltreffendheid van de acties voor verminderde luchtvervuiling en geluidsoverlast. Daarnaast moet er aandacht worden besteed aan goede planning en coördinatie.
Met betrekking tot luchtkwaliteitsnormen, die momenteel worden aangescherpt, zullen decentrale overheden inspanningen moeten opvoeren om te voldoen aan de strengere norm.
Bronnen
Stedelijke verontreiniging in de EU – Steden hebben schonere lucht, maar nog te veel geluidsoverlast, Europese Rekenkamer
Antwoorden van de Europese Commissie op het speciaal verslag van de Europese Rekenkamer, Europese Commissie
