De Europese Rekenkamer heeft op 23 oktober 2024 een verslag uitgebracht waaruit blijkt dat het toezicht van de Europese Commissie op staatssteunregels is verslechterd na versoepelingen in de kaderregelingen, die zijn doorgevoerd vanwege de coronacrisis en de oorlog in Oekraïne. De Europese Rekenkamer geeft inzichten en aanbevelingen voor strengere controle op staatssteun, betere monitoring en evaluatie, en concretere bijdragen aan beleidsvorming.
Staatssteun
De Europese Rekenkamer is opgericht om de EU-financiën te controleren en doet dat door de transparantie en verantwoording over Europese uitgaven te verbeteren. Dit doet de Rekenkamer door middel van controleverslagen en normstellingen. Op het gebied van staatssteun gelden er binnen de Europese Unie strenge regels, op basis van artikelen 107 t/m 109 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU). Daaruit volgt dat overheden in principe geen financiële steun (staatssteun) aan ondernemingen mogen verlenen, omdat deze vaak eerlijke concurrentie (gelijk speelveld) vervalst. Verdere informatie over staatssteunregels kunt u vinden op onze website.
Bevindingen verslag
Lidstaten hadden vanwege de economische gevolgen van de Coronacrisis en de oorlog in Oekraïne behoefte aan versoepelingen van staatssteunregels, om getroffen bedrijven te ondersteunen. Hier is de Europese Commissie in tegemoet gekomen met twee versoepelende kaderregelingen.
Deze twee versoepelingen zijn:
- Tijdelijke kaderregeling inzake staatssteun ter ondersteuning van de economie vanwege de huidige COVID-19-uitbraak, 2020/C 91 I/01.
- Tijdelijk crisiskader voor staatssteunmaatregelen ter ondersteuning van de economie na de Russische agressie tegen Oekraïne, 2022/C 131 I/01.
De Rekenkamer beoordeelde hoe doeltreffend de aanpassingen aan de ‘EU-kaderregeling inzake staatssteun’ zijn geweest en hoe de crisisgerelateerde staatssteun is beoordeeld en gemonitord. De Rekenkamer heeft hierbij gekeken naar de doeltreffendheid van monitoring, het verstrekken van betrouwbare gegevens, transparantie en hoe de regeling samenhangt met de financiële ondersteuningsmaatregelen om de doelen van de Green Deal binnen het industriebeleid te bewerkstelligen.
Door de aanpassingen zijn er tekortkomingen ontstaan in de samenhang van staatssteunregelgeving en de monitoring van deze steun. De Rekenkamer heeft bevonden dat er op basis van beperkte informatie, snelle evaluaties zijn uitgevoerd op staatssteunuitgaven, die ten koste gingen van nauwkeurigheid en transparantie. Daarnaast heeft de Commissie de monitoring van staatssteunregelingen tijdens de crises teruggeschroefd en de mogelijke gevolgen voor het concurrentievermogen niet geëvalueerd. Tenslotte blijken er ook inconsistenties te bestaan in de kaderwetgeving die momenteel de Green Deal en industriebeleid ondersteunt. Nu het industriebeleid en het versterken van de strategische onafhankelijkheid van de EU een steeds groter onderwerp wordt in het Europese debat, zoals aangegeven in het rapport van Draghi, is het van nog groter belang dat de staatssteunregelgeving voor deze doelen consistent en eerlijk blijft.
Aanbevelingen
Op basis van deze bevindingen heeft de Europese Rekenkamer vier aanbevelingen opgesteld die deze problemen adresseren:
- Versterk de beoordeling en monitoring van staatssteunregelingen.
- Evalueer de impact van crisisgerelateerde staatssteun op het concurrentievermogen.
- Vergroot de transparantie van staatssteun en verbeter staatssteunrapportages voor empirisch onderbouwde beleidsvorming.
- Verbeter de analyse van de behoefte aan staatssteun ter ondersteuning van de doelstellingen van het EU-industriebeleid.
Bredere relevantie van het verslag
De bevindingen van het verslag ondersteunen de oproep in het rapport van Enrico Letta tot het bevorderen van Europees industriebeleid. Deze bevindingen zijn ook relevant in het licht van het Draghi-rapport over het concurrentievermogen van de EU. Het concurrentievermogen en Europees industriebeleid nemen namelijk ook een prominente positie in binnen het verslag van de Europese Rekenkamer.
Decentrale overheden komen vaak in aanraking met Europese staatssteunregels wanneer zij financiële steun vertrekken aan private partijen. Decentrale overheden zijn immers zelf verantwoordelijk voor de naleving en een correcte toepassing van de staatssteunregels. Tijdens de coronacrisis en de inval in Oekraïne hebben lokale ondernemingen steun ontvangen van de overheid. Controle vanuit de Commissie op staatssteunregels kan aangescherpt worden door de aanbevelingen van de rekenkamer over te nemen en striktere monitoring op financiering te hanteren ten opzichte van de jaren rondom de inval in Oekraïne en de Coronacrisis.
Meer informatie
Staatssteun – Europa decentraal
Bronnen
Europese Rekenkamer: European Court of Auditors
Verslag Europese Rekenkamer: Speciaal verslag 21/2024: Staatssteun in tijden van crisis
