De Europese Commissie heeft het European Democracy Shield gepresenteerd, een pakket maatregelen dat onze democratieën moet beschermen tegen toenemende bedreigingen. Denk aan buitenlandse beïnvloeding, desinformatie, en technologische uitdagingen die het vertrouwen in democratische instituties ondermijnen. Het raakt aan hoe burgers lokaal participeren, hoe informatie wordt gedeeld en hoe maatschappelijke organisaties functioneren. Met de gemeenteraadsverkiezingen in aantocht is het tijd om te kijken wat er concreet op lokaal niveau speelt.
Lokale check op feiten
Een belangrijk deel van de Democracy Shield richt zich op de integriteit van de informatie. Desinformatie kent geen grenzen, maar het effect wordt lokaal gevoeld: burgerinitiatieven kunnen onder druk komen te staan, lokale verkiezingen kunnen beïnvloed worden. De EU wil onder andere een Europees netwerk van fact-checkers opzetten en een incidentenprotocol volgens de Digital Services Act.
Voor gemeenten betekent dit vooral een kans om proactief te zijn: samenwerken met lokale mediapartners, inwoners bewust maken van digitale valkuilen, en lokale crisiscommunicatie klaarmaken. Het gaat erom dat burgers, van jong tot oud, leren herkennen wat betrouwbaar nieuws is en dat lokale overheden snel en transparant kunnen reageren bij misinformatie.
Veilige verkiezingen
Naast informatieveiligheid, legt de EU ook nadruk op onafhankelijke media, veilige verkiezingen en robuuste instituties. Ook al organiseert elke gemeente haar eigen verkiezingen, lokale verkiezingsambtenaren kunnen profiteren van best practices, handleidingen voor AI-gebruik bij verkiezingen en tips voor het beveiligen van politieke actoren tegen intimidatie.
Voor gemeenten betekent dit concreet: investeren in veilige en inclusieve verkiezingsprocessen, samenwerken met lokale media en journalisten, en aandacht voor de veiligheid van gemeenteraadsleden en politieke vrijwilligers.
Desinformatie kent geen grenzen, maar het effect wordt lokaal gevoeld.
Burgers aan zet
Misschien wel het spannendste voor lokale besturen is de derde pijler: maatschappelijke veerkracht en burgerbetrokkenheid. De EU wil participatie stimuleren, digitale en mediavaardigheden versterken, en jongeren dichter bij de democratie brengen. Denk aan een civic tech hub voor lokale participatie, een samenwerkingsplek waar overheden, experts en burgers innovatieve digitale middelen ontwikkelen en delen om democratische processen te versterken, en een EU-democratiegids voor burgers.
Voor decentrale overheden betekent dit een praktische vertaalslag: hoe betrekken we inwoners bij beleidsvorming? Welke digitale platforms zetten we in om inspraak te organiseren? Hoe zorgen we dat jongeren en kwetsbare groepen hun stem kunnen laten horen? Het biedt kansen om burgers onderdeel te maken van lokaal bestuur.
Lokale organisaties in de spotlights
Tot slot zet de EU in op bescherming en ondersteuning van maatschappelijke organisaties. Via een nieuw Civil Society Platform en een Knowledge Hub worden tools, kennis en financiering toegankelijker. Decentrale overheden spelen hier een grote rol, zeker richting de gemeenteraadsverkiezingen: zij kennen hun lokale organisaties en kunnen samenwerkingsverbanden versterken, toegang tot EU-financiering ondersteunen en zorgen dat lokale initiatieven veilig en duurzaam kunnen opereren.
Kortom
Het European Democracy Shield biedt concrete aanknopingspunten voor decentrale overheden:
- Actief inzetten op mediavaardigheid en digitale weerbaarheid van burgers.
- Lokale verkiezingen en politieke participatie veiliger en transparanter organiseren.
- Samenwerken met lokale media en maatschappelijke organisaties voor een gezonde democratische cultuur.
- Innovatieve participatie-instrumenten inzetten om burgers, vooral jongeren, te betrekken.
Bronnen
Stronger measures to protect our democracy and civil society – European Commission Europese Commissie
Democracy and our values – European Commission Europese Commissie
