De Europese Commissie heeft een nieuwe stap gezet in de uitvoering van het Pact op Migratie en Asiel: de lancering van de Eerste Annual Migration Management Cycle. Klinkt bureaucratisch? Misschien. Maar voor gemeenten en provincies gaat het om heel tastbare vragen: hoeveel mensen komen er dit jaar bij ons aan? Hoe regelen we opvang, onderwijs en zorg? En hoe houden we onze inwoners betrokken bij beslissingen die hun buurt raken? Dit is het moment om te zien hoe het Europese beleid zich vertaalt naar de lokale praktijk, en welke kansen er liggen om proactief te handelen.
Hoe zat het ook alweer?
Het Pact is een set nieuwe EU-regels voor migratie en een gemeenschappelijk asielsysteem. Het combineert eerdere voorstellen tot een geïntegreerde aanpak van migratie, asiel, grensbeheer en integratie. Met duidelijke, maar flexibele regels wil de EU migratiestromen beter beheersen, terwijl mensen in nood beschermd blijven. De regels traden in werking op 11 juni 2024 en zijn vanaf 2026 volledig toepasbaar, zodat geen lidstaat er alleen voor staat. Eerder schreven we over de nieuwe impuls voor de migratieagenda naar aanleiding van de top in Kopenhagen.
Cijfers
De eerste European Annual Asylum and Migration Report laat zien dat het aantal illegale grensoverschrijdingen het afgelopen jaar met 35% is gedaald. Dat komt mede door betere samenwerking met partnerlanden. Toch blijven uitdagingen bestaan: druk door interne bewegingen binnen de EU, opvang van Oekraïense vluchtelingen, en migratie als politiek drukmiddel aan de buitengrenzen.
Voor gemeenten betekent dit: zorg dat je opvangcapaciteit flexibel is, processen voor tijdelijke huisvesting en vergunningen op orde zijn, en dat samenwerking met maatschappelijke organisaties goed geregeld is. Denk aan ervaringen van gemeenten die in 2022 ineens honderden vluchtelingen moesten huisvesten; wie toen voorbereid was, kon veel soepeler handelen.
Zorg dat je opvangcapaciteit flexibel is, processen voor tijdelijke huisvesting en vergunningen op orde zijn, en dat samenwerking met maatschappelijke organisaties goed geregeld is.
Solidarity pool en toolbox
Het Pact introduceert een Solidarity Pool, een EU-breed mechanisme om lidstaten onder druk te ondersteunen. Griekenland, Cyprus, Italië en Spanje hebben straks toegang, maar ook landen als Nederland kunnen prioriteit krijgen voor de EU Migration Support Toolbox als de druk toeneemt. Voor lokale besturen betekent dit: inventariseer hoeveel mensen lokaal verwacht worden, welke ondersteuning beschikbaar is, en hoe je eigen bijdragen kunt organiseren. Praktisch voorbeeld: een gemeente kan via de Toolbox extra sociaal werkers financieren of tijdelijke huisvesting regelen.
Burgers erbij betrekken
Migratie gaat niet alleen over cijfers en opvang, maar ook over betrokken inwoners. Gemeenten kunnen participatie stimuleren via buddy-systemen voor nieuwkomers, lokale taallessen, digitale inspraakplatformen of informatiecampagnes over rechten en plichten. Zo voelen inwoners zich onderdeel van het proces, en wordt integratie vlotter en succesvoller.
De Annual Migration Management Cycle biedt elk jaar inzicht in migratiestromen en knelpunten. Decentrale overheden kunnen dit gebruiken om hun strategische planning te verbeteren: waar dreigen tekorten in opvang of onderwijs, en hoe kan samenwerking met partners zoals maatschappelijke organisaties en vrijwilligersnetwerken worden versterkt?
Wat lokale besturen kunnen doen
Gemeenten en provincies hebben een concrete rol in het vormgeven van migratiebeheer op lokaal niveau. Ze kunnen voorspelbare opvang en ondersteuning organiseren, nauw samenwerken met maatschappelijke organisaties en vrijwilligers, en actief participatie en integratie van migranten stimuleren. Daarnaast is het belangrijk dat lokale planning wordt afgestemd op de EU-voorspellingen en de beschikbare ondersteuning via de Migration Support Toolbox. Op die manier wordt migratiebeheer niet alleen een abstract beleidsdossier, maar zichtbaar, tastbaar en relevant voor inwoners en kunnen gemeenten daadwerkelijk het verschil maken in hun eigen gemeenschap.
Bronnen
Commission launches first Annual Migration Management Cycle under the Pact on Migration and Asylum – Migration and Home Affairs Europese Commissie
Pact on Migration and Asylum – Migration and Home Affairs Europese Commissie
