Wat is de relatie tussen de Staat van de Unie, het Werkprogramma en het Meerjarig Financieel kader?
oktober 2017
De laatste tijd komen verschillende begrippen over het beleid van de Europese Unie prominent aan de orde. Wij vragen ons daarbij af wat de relatie is tussen de Staat van de Unie, het jaarlijkse werkprogramma van de Europese Commissie en het Meerjarig Financieel Kader (MFK) en wat de decentrale relevantie daarvan is?
Antwoord in het kort:
De Staat van de Unie betreft een jaarlijkse, politieke toespraak van de voorzitter van de Europese Commissie. Deze toespraak dient ook als voorzet voor het vlak daarna te verschijnen, jaarlijkse Werkprogramma van de Commissie. Het Werkprogramma gaat onder andere in op de stand van zaken omtrent wetsvoorstellen van de Commissie. Het Meerjarig Financieel Kader (MFK) betreft afspraken van de lidstaten over de diverse begrotingen van de EU.
Voor decentrale overheden is het relevant om te weten wat de stand van zaken is van de wetgevingsvoorstellen die uitwerking kunnen gaan hebben in de decentrale uitvoeringspraktijk. Dat geldt ook voor de gevolgen van komende Europese begrotingsvoorstellen. Bijvoorbeeld over hoe de Europese Structuur- en Investeringsfondsen – waar decentrale overheden gebruik van kunnen maken – in de komende periode begroot gaan worden.
Staat van de Unie
De jaarlijkse toespraak van de voorzitter van de Commissie vindt plaats tijdens de eerste plenaire vergadersessie van het Europees Parlement in september. Er wordt ingegaan op het beleid van de Commissie in de afgelopen periode en de prioriteiten voor de volgende jaren. Het plaatsvinden van de Staat van de Unie is vastgelegd in een interinstitutioneel akkoord en is een onderdeel van de totstandkoming van het jaarlijkse Werkprogramma van de Commissie. De achterliggende gedachte hiervan is om de Europese politiek democratischer en transparanter te maken. Voorafgaand aan de toespraak wordt door de Commissievoorzitter ook een intentieverklaring (letter of intent) naar het Parlement en de Raad van de EU verstuurd. De speech van de Staat van de Unie en deze intentieverklaring vormen het startsein voor het verdere overleg tussen de Commissie, het Parlement en de Raad over het Werkprogramma van de Commissie.
Decentrale relevantie
Europa decentraal berichtte eerder over de decentrale relevantie van de Staat van de Unie 2017.
Werkprogramma van de Europese Commissie
In het Reglement van orde van de Commissie is vastgelegd dat de Commissie jaarlijks haar prioriteiten in een wetgevings- en werkprogramma vaststelt. Dit gebeurt elk jaar in oktober. Het Werkprogramma 2018 bouwt voort op de tien prioriteiten die de Commissie-Juncker bij het begin van haar mandaat in 2014 heeft vastgesteld. Deze politieke beleidslijnen worden in het Werkprogramma 2018 weer omgezet naar (voornemens voor) concrete maatregelen. In relatie tot het Werkprogramma 2018 is een belangrijk aandachtspunt dat 2018 het laatste zittingsjaar is van de huidige Commissie-Juncker, waarin deze gelegenheid heeft om de prioriteiten te realiseren.
Opbouw Werkprogramma
Het Werkprogramma bestaat, naast een hoofddocument met de algemene strategie en een terugblik naar de reeds bereikte actiepunten in afgelopen periode, uit verschillende bijlagen. Eén van de bijlagen betreft bijvoorbeeld een overzicht van welke wetgevingsvoorstellen nieuw zijn of prioriteit hebben met het oog op afronding van de doelstellingen van de Commissie. Een andere bijlage betreft een overzicht van welke wetgeving wordt ingetrokken. Ook wetgevingsvoorstellen die ondertussen achterhaald zijn kunnen worden ingetrokken.
Betere regelgeving
Daarnaast presenteert het Werkprogramma 2018 ook de stand van zaken betreffende de Betere Regelgeving Agenda van de Commissie. Met het bestaande REFIT-programma zet de Commissie in op de actualisering en verbetering van al bestaande regelgeving. Het REFIT-scoreboard geeft een overzicht van de REFIT-initiatieven voor de herziening van wetgeving, adviezen van het REFIT-platform en de follow-up van de Commissie op deze adviezen. Meer informatie over de Betere Regelgeving Agenda vindt u op de themapagina Better Regulation van Europa decentraal.
Decentrale relevantie
Voor decentrale overheden is het om verschillende redenen belangrijk om kennis te nemen van de Werkprogramma’s van de Commissie. Zo kunnen zij uit het Werkprogramma opmaken welke voorstellen op het gebied van EU-wetgeving de Commissie voornemens is te gaan indienen. Veel van deze wetgeving zal uiteindelijk ook in de decentrale overheidspraktijk moeten worden uitgevoerd. Het verschijnen van het jaarlijkse Werkprogramma is dan ook een moment waarop jaarlijks door diverse betrokken overheidslagen in kaart wordt gebracht wat de mogelijke impact kan gaan zijn van komende voorstellen en welke acties daarvoor moeten worden ondernomen. Zie ook de praktijkvraag Hoe komen decentrale Europese Werkprogramma’s tot stand?
In de bijlage bij het werkprogramma specifiek betreffende het REFIT-Scoreboard kan onder meer worden teruggevonden welke herzieningen in Europese regelgeving – ook relevant voor de decentrale praktijk – de Commissie voornemens is in de komende periode te gaan uitvoeren.
Meerjarig Financieel Kader
Het Meerjarig Financieel Kader (MFK) wordt vastgelegd in een Europese verordening die een lange-termijn-begroting van de EU bevat. Over een periode van gemiddeld zeven jaar worden maximumbedragen vastgesteld voor de diverse begrotingen van de EU. Het huidige MFK over 2014-2020, vastgelegd in verordening 1311/2013, besloeg bijna € 1 biljoen. Op basis van het MFK wordt jaarlijkse de EU-begroting vastgesteld. Hierin moet rekening worden gehouden met de maximumbedragen die in het MFK zijn vastgesteld. Het vaststellen van de EU-begroting verloopt via een andere procedure dan de procedure voor vaststelling van het MFK.
Totstandkoming MFK
De procedure van de totstandkoming van een nieuw MFK is neergelegd in artikel 312 van het Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie (VWEU). Hieruit volgt dat de Commissie met een voorstel voor een verordening komt waarin het nieuwe MFK wordt vastgesteld aan de hand van een bijzondere wetgevingsprocedure. De bijzondere wetgevingsprocedure van artikel 312 VWEU houdt in dat de Raad unaniem besluit en met goedkeuring van het Parlement. In tegenstelling tot de gewone wetgevingsprocedure binnen de EU kan het Parlement geen inhoudelijke amendementen voorstellen ten aanzien van deze nieuwe verordening. De lidstaten, vertegenwoordigd in de Raad, hebben een belangrijke rol bij het vaststellen van het nieuwe MFK.
In het Werkprogramma 2018 heeft de Commissie aangekondigd dat zij verwacht in het tweede kwartaal van 2018 te komen met een voorstel voor een verordening die het MFK voor de periode na 2020 vaststelt. Hierna zullen de onderhandelingen tussen de Commissie, Raad en het Parlement over het MFK voor de nieuwe periode aanvangen en vervolgens zullen zij tot een besluit komen via de hierboven genoemde bijzondere wetgevingsprocedure.
Decentrale relevantie
De vaststelling van het MFK vindt in eerste instantie vooral plaats op Europees en lidstaat-niveau. De uiteindelijke vaststelling van de EU-begroting – en daarmee de toedeling van Europese middelen over de EU-lidstaten – heeft echter ook gevolgen voor decentrale overheden die daar graag aanspraak op zouden maken. Met het MFK worden bijvoorbeeld ook de Structuurfondsen begroot. Ook in Nederland maken decentrale overheden gebruik van dergelijke fondsen. Voor decentrale overheden is het daarom belangrijk op de hoogte te zijn van de uiteindelijke vaststelling van het MFK alsmede van de mate waarin zij in de komende periode bijvoorbeeld aanspraak kunnen maken op verschillende subsidies uit deze fondsen.
Bronnen:
Staat van de Unie, Europese Commissie
Werkprogramma 2018, Europese Commissie
Meer informatie:
Financiële aspecten EU, Europa decentraal
Europabewustzijn, Europa decentraal
Werkprogramma’s Europese Commissie, Europa decentraal
Herziening meerjarenbegroting EU: meer flexibiliteit, nieuwsbericht Europa decentraal
Europese Commissie presenteert Werkprogramma 2018, nieuwsbericht Europa decentraal
Vrijheid, gelijkheid en rule of law: toespraak Staat van de Unie 2017, nieuwsbericht Europa decentraal
De decentrale relevantie van de Staat van de Unie en Commissie-intenties, nieuwsbericht Europa decentraal
Tussentijdse evaluatie van het meerjarig financieel kader 2014-2020, nieuwsbericht Europa decentraal
Verordening tot bepaling van het meerjarig financieel kader voor de jaren 2014-2020, Europese Commissie
Meer weten over dit onderwerp?
Werkt u voor een decentrale overheid of het Rijk en hebt u een vraag over dit onderwerp? Neem dan contact op met de helpdesk van Europa decentraal:
