Sebastiaan van ’t Erve is sinds 2014 burgemeester van Lochem en sinds kort is hij ook officieel benoemd als cyberburgemeester. KED sprak Van ’t Erve vanwege zijn inzet op het gebied van cyberveiligheid bij Nederlandse gemeenten.
Wat is je klik met digitalisering?
Digitalisering was voor mij altijd al een soort hobby, maar toen de gemeente Lochem werd gehackt in 2019 kwam het ineens heel dichtbij. Dit was een desastreuse hack waarbij we moesten ingrijpen door het hele IT-systeem. We waren genoodzaakt het gehele systeem te laten gaan en opnieuw op te bouwen. Na de hack ben ik mij gaan verdiepen in de onderwerpen digitalisering en cyberveiligheid.
Als burgemeester ben ik verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid in mijn gemeente. Cyberveiligheid is voor mij hier een belangrijk onderdeel van. Daarnaast ben ik sinds begin 2023 lid van de adviesgroep van ENISA. Hoewel ik werk voor de Nederlandse overheid, vertegenwoordig ik deze niet bij de adviesgroep. Ik zit daar vanuit mijn kennis over de digitaliseringsopgave. Ik draag bij door mijn ervaringen te delen. Zo hoop ik de digitale weerbaarheid van Nederland en de EU te vergroten.
Hiernaast zit ik nog in de Commissie Bestuur en Veiligheid van de VNG, waar ik de portefeuillehouder digitale veiligheid ben. Verder ben ik bezig met onderzoek als buitenpromovendus. Mijn promotieonderzoek gaat over cybercrisismanagement door Nederlandse gemeentes. Ik maak mij hard voor de principiële politieke keuzes die we moeten maken. Maar ook dat deze daadwerkelijk gemaakt worden. Uiteindelijk gaat het om normen en waarden en dat is een klassiek politiek gesprek dat we met elkaar moeten voeren, alleen nu toegepast op digitalisering. Eigenlijk gaat het over het borgen van de rechten van de individuen, van mensen zoals jij en ik.
Wat zijn hedendaagse uitdagingen op het gebied van digitalisering?
De bestuurlijke uitdaging van deze tijd op het thema digitalisering is hoe we de beleidspraktijk van gemeenten weten te verbinden met wat er speelt op regionaal, nationaal en Europees niveau. Ik merk in Nederland dat het digitale ecosysteem niet optimaal werkt. De verschillende overheidslagen en de Europese Unie worden niet genoeg met elkaar verbonden en er wordt niet voldoende van elkaar geleerd. Je merkt dat in Nederland verkokering heerst. Wat van de provincies is, is van de provincies; van de waterschappen blijft bij de waterschappen; en de gemeenten houden het bij de gemeenten.
Tegelijkertijd zit juist in die samenwerking de meerwaarde. Het overstijgen van deze verkokering is één van de belangrijkste stappen die Nederland en de EU kunnen zetten om cyberveiliger te worden. Het moet makkelijker worden om van verschillende overheidslagen te leren, maar ook van verschillende landen. Nederland moet gaan kijken hoe andere landen zijn omgegaan met cyberaanvallen en proberen hier lessen uit te trekken. Dit is moeilijk omdat voor veel mensen digitale veiligheid een ver-van-mijn-bed-show blijft. Mensen worden pas gemotiveerd als ze zelf zijn geraakt, maar dan is het eigenlijk al te laat. Hier waren wij als gemeente ook geen uitzondering op. Ik wil graag voorkomen dat anderen hetzelfde probleem krijgen dat wij een paar jaar geleden hadden. Hiervoor zullen alle overheden door de gehele EU sneller en slimmer van elkaar moeten leren.
Iedereen was betrokken maar niemand was verantwoordelijk.”
De hack op gemeente Lochem heeft mij laten inzien hoe moeilijk het is om zo’n crisis te managen als burgemeester, maar ook hoe lastig de overheid het nog vindt om met crises om te gaan en correct te handelen. Iedereen was namelijk wel betrokken, maar niemand was verantwoordelijk. Als het systeem plat zou gaan in Nederland is er momenteel niet één iemand eindverantwoordelijk, maar iedereen is nu enkel voor zijn eigen stukje verantwoordelijk. Oftewel, als het een verantwoordelijkheid is van ons allemaal, is niemand verantwoordelijk. Hierdoor is er geen slagkracht en missen we leiderschap.
Dit is ook een uitdaging in het licht van de hedendaagse geopolitieke verhoudingen. Vanuit Rusland is er momenteel veel criminele activiteit. Er worden pogingen gedaan vanuit het buitenland om Europese systemen binnen te dringen. Dan heb ik het nog niet eens over de aanwezigheid van China in de digitale wereld. Ditzelfde geldt ook voor de Verenigde Staten. Deze steeds dreigendere en ingewikkeldere situatie zou alarmbellen moeten laten rinkelen, want onze digitale soevereiniteit komt mogelijk in het geding. Toch merk ik dat dit gesprek maar beperkt wordt gevoerd.
Verder lezen?
Wil je het hele interview lezen? Je vindt het in onze interviewserie over digitalisering:
