Op 15 oktober 2024 publiceerde het Europees Milieuagentschap het rapport Europe’s State of the Water 2024, waarin een dringende waarschuwing wordt gegeven over de zorgwekkende toestand van onze waterlichamen. De waterkwaliteit in Europa verkeert in crisis; ecosystemen en biodiversiteit zijn kwetsbaarder dan ooit door vervuiling en verstoringen in de natuurlijke waterstromen. In dit artikel bespreken we de bevindingen en aanbevelingen gaan we na wat Nederlandse waterschappen en de agrarische sector kunnen doen om de uitdagingen aan te gaan.
Green Deal: basis voor waterbeheer
Met de Green Deal, aangevuld door de nieuwe EU Nature Restoration Law, zet Europa stappen richting een duurzamer waterbeheer. Toch staat 20% van het Europese grondgebied al onder druk door waterschaarste, wat jaarlijks gevolgen heeft voor 30% van de bevolking. Door de klimaatverandering nemen droogte en overstromingen toe, waardoor Europese waterlichamen nog kwetsbaarder worden. Voor Nederland, met zijn complexe netwerk van kanalen, rivieren en dijken, is deze situatie bijzonder prangend.
Alarmerende cijfers over waterkwaliteit
Dit rapport baseert zich op de voortgang van o.a. de water framework richtlijn, richtlijn – 2000/60, en andere water-gerelateerde richtlijnen. Een belangrijk deel richt zich op de resultaten van de Kaderrichtlijn Water (WFD), die de waterkwaliteit in rivieren, meren, kustgebieden en grondwater monitort. Slechts 37% van het oppervlaktewater in Europa bereikt een goede ecologische status. De agrarische sector is een belangrijke oorzaak, met intensief watergebruik, gebruik van pesticiden en vervuilende meststoffen.
Slechts 37% van het oppervlaktewater in Europa bereikt een goede ecologische status.
Nederland loopt hier niet op achter. Ook hier hebben boeren en industrie een grote impact op de waterkwaliteit. De Kaderrichtlijn Water verplicht lidstaten om te streven naar schoner water, maar Nederland moet nog extra stappen zetten om de doelen te halen. Onze rivieren en waterwegen zijn van levensbelang, niet alleen voor de natuur, maar ook voor drinkwater, landbouw en industrie.
Drie kernuitdagingen voor waterbeheer
Het rapport benoemt drie hoofduitdagingen voor Europa’s toekomstig waterbeheer, die ook op Nederland van toepassing zijn:
- Beschermen en herstellen van aquatische ecosystemen: Gezonde ecosystemen zuiveren water, reguleren overstromingen en bieden leefgebied aan talloze soorten. Herstelprojecten, zoals het verwijderen van dammen, kunnen rivieren opnieuw verbinden en biodiversiteit herstellen.
- Zero pollution-doelstelling en aanpassing aan waterschaarste: Nederland moet sterk inzetten op het verminderen van vervuiling, onder andere door betere waterbehandeling en beperking van schadelijke landbouwpraktijken.
- Aanpakken van droogte- en overstromingsrisico’s: Waterschappen staan voor de uitdaging om ons waterbeheer aan te passen aan het veranderende klimaat. Het afstemmen van waterpeilen, het stimuleren van wateropslag en waterhergebruik kan helpen om beter voorbereid te zijn op droge periodes en piekregens.
Wat kan Nederland concreet doen?
Het rapport doet verschillende aanbevelingen voor waterbeheer en waterefficiëntie die ook voor Nederland van groot belang zijn:
- Minder watergebruik en hogere waterefficiëntie: Het tegengaan van lekkages en investeren in waterefficiënte technologieën zijn belangrijke stappen. In de agrarische sector moeten boeren bijvoorbeeld precisiebewateringssystemen en minder waterintensieve gewassen overwegen. Daarnaast kan Nederland, in lijn met de Water Reuse Regulation, sterker inzetten op waterhergebruik in de industrie en recreatiesector.
- Prijsvorming en financieringsmechanismen: Door waterprijzen te herzien, kan waterbesparing worden gestimuleerd. In Nederland zouden waterschappen kunnen overwegen om gedifferentieerde tarieven in te voeren, waarbij intensief watergebruik duurder wordt. Ook moet er meer financiële steun komen voor innovatie in waterbeheer, bijvoorbeeld door subsidies voor waterbesparende technologieën.
- Verbeterd monitoringssysteem: Een actueel en nauwkeurig beeld van de waterkwaliteit en -kwantiteit is noodzakelijk voor goed beheer. Nederland kan hierbij profiteren van technologieën zoals satellietbeelden van het Copernicus-programma, die real-time informatie geven over waterstromen en kwaliteit.
Gezonde ecosystemen zijn onmisbaar voor economieën die afhankelijk zijn van water, zoals de landbouw en visserij.
Economische én ecologische noodzaak
Gezonde ecosystemen zijn onmisbaar voor economieën die afhankelijk zijn van water, zoals de landbouw en visserij. Ongeveer de helft van het wereldwijde BBP is matig tot sterk afhankelijk van biodiversiteit. In Nederland zijn bijvoorbeeld de glastuinbouw en de zuivelindustrie direct afhankelijk van beschikbaar en schoon water. Als ecosystemen uit balans raken, ontstaat het risico dat deze sectoren worden bedreigd, wat niet alleen de economie, maar ook de voedselzekerheid in gevaar brengt.
Het rapport benadrukt dat ongeveer 30-50% van het land, het zoetwater en de oceanen van de aarde beschermd moet worden om veerkrachtige ecosystemen te behouden. Voor Nederland betekent dit dat er meer aandacht moet komen voor bescherming en herstel van kwetsbare waterlichamen, zoals onze rivieren, veenweiden en kustwateren.
Conclusie: wat nu?
De uitdagingen in het Europese waterbeheer zijn groot en vereisen gecoördineerde inspanningen op alle bestuursniveaus. Waterschappen, landbouworganisaties en beleidsmakers in Nederland kunnen het verschil maken door:
- Infrastructuur en processen water-efficiënter in te richten;
- Innovatie en samenwerking met andere sectoren te stimuleren;
- Bewustwording te vergroten bij burgers over de noodzaak van waterbehoud.
Bronnen
EUR-Lex Richtlijn – 2000/60
European Environment Agency Europe’s state of water 2024
Europese commissie The EU Nature Restoration Law