Als reactie op de inval van Rusland in Oekraïne en het inzetten van energieleveringen als politiek wapen door Rusland, streeft de EU ernaar om de invoer van Russisch gas en olie geleidelijk af te bouwen. Met het nieuwe wetsvoorstel van de Commissie moet de EU tegen eind 2027 volledig energieonafhankelijk worden en haar concurrentievermogen versterken.
Achtergrond: op weg naar een onafhankelijk en schoon energiesysteem
Twee weken na de start van de Russische oorlog op Oekraïne bereikten EU-leiders in de Verklaring van Versailles van maart 2022 overeenstemming over de uitfasering van Russische energie. Daarop heeft de Commissie in mei 2022 het REPowerEU-plan voorgesteld dat de EU ondersteunt bij het besparen van energie, het gebruiken van een mix van energiebronnen en -leveranciers, en het opwekken van schone energie. Met het wetgevingsvoorstel wil de Commissie de veiligheid van de energievoorziening van de EU waarborgen en tegelijkertijd de gevolgen voor prijzen en markten beperken.
Het nieuwe wetsvoorstel is onderdeel van de bredere strategie van de EU voor energiezekerheid en sluit aan bij andere initiatieven van de EU, zoals het kompas voor concurrentievermogen, de Clean Industrial Deal en het actieplan voor betaalbare energie. Een schoner en onafhankelijk energiesysteem heeft namelijk een positief effect op de economie en ondersteunt tegelijkertijd de ambitie van de EU voor het verminderen van uitstoot.
Inhoud van het wetsvoorstel
De voorgestelde verordening (2025/0180) voorziet in een geleidelijke afschaffing van leidinggas en vloeibaar aardgas (LNG) dat afkomstig is uit, of direct of indirect wordt geleverd door, de Russische Federatie. Bovendien bevat het voorstel maatregelen om de volledige stopzetting van de invoer van Russische olie tegen eind 2027 te vergemakkelijken.
De belangrijkste onderdelen van het voorstel:
- Diversificatieplannen: Lidstaten moeten plannen indienen over hoe zij hun energievoorziening uit een mix van energiebronnen en energieleveranciers halen. Hierbij moeten de precieze maatregelen en mijlpalen worden vermeld voor de geleidelijke stopzetting van de Russische gas- en olie-invoer;
- Verplichte informatieverstrekking: Ondernemingen met een contract voor levering van Russisch gas moeten informatie verstrekken aan de Commissie en importeurs van Russisch gas moeten alle informatie die nodig is om het traject van het ingevoerde gas te bevestigen, verstrekken aan de douaneautoriteiten.
- Tijdlijn voor het invoerverbod:
- Vanaf 1 januari 2026 zijn nieuwe contracten voor de invoer van Russisch gas verboden;
- Op 17 juni 2026 wordt de invoer van Russisch gas op basis van bestaande kortlopende contracten beëindigd, met uitzondering van pijpleidinggas geleverd aan niet aan zee grenzende landen, voor zover dit gebeurt onder bestaande langetermijncontracten. Deze uitzondering geldt tot eind 2027;
- Eind 2027 worden langlopende contracten voor de invoer van Russisch gas beëindigd;
- Vanaf 1 januari 2026 zijn langlopende contracten voor LNG-terminaldiensten verboden voor klanten uit Rusland of onder zeggenschap van Russische ondernemingen. Een uitzondering geldt voor langlopende contracten die vóór 17 juni 2025 zijn gesloten en nadien niet zijn gewijzigd. Indien de verlener dit kan aantonen aan de douaneautoriteiten, geldt het verbod voor deze contracten vanaf 1 januari 2028.
- Ondersteuning en toezicht: De Commissie ondersteunt de lidstaten bij het proces en ziet samen met het Agentschap van de Europese Unie voor de samenwerking tussen energieregulators (ACER) toe op de vooruitgang en gevolgen.
Wat betekent dit voor decentrale overheden?
De afbouw van Russische energie brengt zowel uitdagingen als kansen met zich mee voor decentrale overheden. Gemeenten, provincies en lokale netbeheerders spelen een belangrijke rol bij het aanpassen van de energie-infrastructuur. Zij worden betrokken bij het maken van ruimtelijke keuzes voor de opwekking van hernieuwbare energie en bij de overstap naar alternatieve energiebronnen.
De uitfasering van Russische energie kan gevolgen hebben voor de economie, bijvoorbeeld voor lokale ondernemingen die sterk afhankelijk zijn van fossiele energie. Tegelijkertijd ontstaan er ook nieuwe kansen voor innovatieve projecten gericht op schone en duurzame energie. Decentrale overheden kunnen daarnaast te maken krijgen met versnelde vergunningsprocedures voor projecten die bijdragen aan de energietransitie. Zulke projecten kunnen mogelijk in aanmerking komen voor Europese subsidies. Meer informatie over Europese subsidies vindt u in onze Fondsenwijzer.
Volgende stappen
Het wetgevingsvoorstel van de Commissie moet nog door het Europees Parlement en de Raad goedgekeurd worden. Binnen de Raad is daarvoor een gekwalificeerde meerderheid vereist. Bij goedkeuring zal de verordening in het Publicatieblad van de EU verschijnen.
Bron
Commission proposes gradual phase-out of Russian gas and oil imports into the EU, Europese Commissie
