Het Europees Parlement en de Raad zijn het met elkaar eens geworden over het voorstel van de Commissie voor de Richtlijn over Bodemmonitoring en Veerkracht. Het doel is een gezonde Europese bodem voor 2050, in lijn met de ambitie om voor dat jaar alle verontreiniging tot nul terug te dringen. De nieuwe doelstelling draagt bij aan de veerkracht van de voedselketen en de bredere economie.
Achtergrond
Op 5 juli 2023 heeft de Commissie het voorstel voor de Richtlijn Bodemmonitoring en Veerkracht aangenomen. Toen bleek dat 60-70% van de bodems in de EU in ongezonde staat verkeerde en dat is nu bijna zo’n twee jaar later onveranderd gebleven. Dit wordt veroorzaakt door verstedelijking, lage recycling percentages, intensivering van landbouwpraktijken en klimaatverandering. Gezonde bodems zijn noodzakelijk, want ze vormen de basis voor 95% van het voedsel dat we eten, bevatten meer dan 25% van de biodiversiteit en vormen het grootste koolstofreservoir op aarde.
Hierbij wordt jaarlijks een miljard ton grond weggespoeld door erosie waardoor de vruchtbaarheid van de bodem afneemt en resulteert in een geschat jaarlijks productiviteitsverlies in de landbouw van €1,25 miljard. De geschatte kosten in verband met bodemdegradatie zijn meer dan €50 miljard per jaar. Met de nieuwe richtlijn wil de EU een belangrijke stap zetten richting gezonde bodems in het belang van burgers, landbouwers, grondbeheerders en het milieu.
Belangrijke maatregelen voor lidstaten
Het belangrijkste doel van de nieuwe richtlijn is het invoeren van een pragmatisch en flexibel kader om de bodemgezondheid in de hele EU te monitoren en dat gebaseerd is op nationale bodemmonitoringsystemen. De richtlijn laat veel flexibiliteit over voor lidstaten om hun aanpak af te stemmen op de plaatselijke bodemgesteldheid. In het kader van de versimpelingsagenda van de Europese Commissie worden de lasten voor de lidstaten zoveel mogelijk beperkt. Met de nieuwe werkagenda belooft de Commissie de administratieve taken en regelgeving verder te vereenvoudigen. Deze beleidskeuze sluit aan bij de aanbevelingen uit het Draghi-rapport, waarin simplificatie van regelgeving wordt aangemerkt als essentieel voor een onafhankelijkere en slagkrachtigere Europese economie.
Met de nieuwe richtlijn wil de EU een belangrijke stap zetten richting gezonde bodems in het belang van burgers, landbouwers, grondbeheerders en het milieu.
De nieuwe wet is er ook op gericht op het beter bestand maken van de bodem tegen natuurrampen, hittegolven, extreme weersomstandigheden en andere kritieke milieu-uitdagingen, zoals erosie, verontreiniging en biodiversiteitsverlies.
Voor lidstaten betekent de nieuwe richtlijn dat de volgende maatregelen genomen moeten worden:
- Het creëren van een samenhangend monitoringskader van de bodemgezondheid.
- Bodembeheerders ondersteuning bieden om de bodemgezondheid en -veerkracht te verbeteren.
- De negatieve gevolgen van het gebruik van grond voor gebouwen en infrastructuur beperken, zodat de bodem andere ecosysteemdiensten kan blijven vervullen, zonder dat dit soort bouwprojecten helemaal verboden worden.
- Een openbare lijst opstellen van mogelijk verontreinigde locaties en deze beheren om risico’s voor de menselijke gezondheid en het milieu weg te nemen, met inachtneming van het beginsel dat de vervuiler de kosten draagt.
Decentrale relevantie
Decentrale overheden hebben taken en verantwoordelijkheden bij de zorg voor de bodemgezondheid binnen de kaders die landelijk bepaald zijn. Vooral gemeenten spelen als beheerder van de fysieke ruimte een grote rol. Zij moeten regels over bodemkwaliteit opnemen in hun omgevingsplannen en rekening houden met verontreinigende stoffen. De exacte verantwoordelijkheden van decentrale overheden zullen nog moeten blijken uit de vertalingen van de richtlijn naar Nederlandse wetgeving. Ze zouden aangewezen kunnen worden als bevoegde autoriteit of verantwoordelijk worden gesteld voor (een gedeelte van) de monitoring. De VNG, IPO en de UvW hebben eerder bezorgdheid geuit over de uitvoerbaarheid van de regelgeving voor gemeenten, provincies en waterschappen. Voor decentrale overheden is het van belang om op de hoogte te blijven van de ontwikkeling van de nieuwe Europese Richtlijn over Bodemmonitoring en Veerkracht.
Volgende stappen
De nieuwe richtlijn moet nog formeel worden aangenomen door het Europees Parlement en de Raad voordat deze van kracht wordt. De richtlijn zal 20 dagen na bekendmaking in het Publicatieblad van de EU in werking treden, waarna de lidstaten binnen drie jaar het nationale kader moeten invoeren om de richtlijn in werking te laden treden.
Bronnen
Moving towards healthier soils in Europe, Europese Commissie
Soil monitoring: deal with Council on new EU law with better support for farmers, Europees Parlement
Richtlijn bodemmonitoring: Raad en Parlement akkoord, Raad van de Europese Unie
Meer informatie
Europees Parlement scherpt de bodemmonitoringsrichtlijn aan, Kenniscentrum Europa Decentraal
