Op 14 mei 2024 heeft de Raad van de Europese Unie het nieuwe Migratie en Asielpact officieel aangenomen. Het Pact bestaat uit tien wetgevingsbesluiten die samen de hervorming van het Europese migratie en asielbeleid moeten bewerkstelligen. Maar wat betekent dit nu voor decentrale overheden?
Migratie en asielpact
Het eerste Commissievoorstel voor het Migratie en Asielpact stamt al uit 2016. Na jaren aan onderhandelingen is het nu officieel door de Raad en het Parlement aangenomen, al ging dit gepaard met veel kritiek, voornamelijk uit het maatschappelijk middenveld. Zo waarschuwen onder andere VluchtelingenWerk Nederland en Amnesty International dat het pact tot vele mensenrechtenschendingen zal leiden.
De hervorming van het asielstelsel die het Pact moet bewerkstelligen bestaat uit drie takken. Het gaat hierbij om het goed beheer van aankomsten, het vormen van efficiënte en uniforme asielprocedures en de eerlijke lastenverdeling tussen de lidstaten. Het pact bestaat uit tien verschillende wetgevingsbesluiten die elk een deel van de hervorming van het migratie- en asielbeleid behandelen. Voor Nederlandse gemeenten is met name de volgende wetgeving van belang:
- Verordening asielprocedures: Deze verordening stelt een verplichte grensprocedure in en stroomlijnt de Europese asielprocedure.
- Verordening terugkeergrensprocedure: Deze verordening betreft de terugkeer van personen van wie de asielaanvraag is afgewezen.
- Verordening asiel- en migratiebeheer: Via deze regelgeving wordt bepaald welke lidstaat verantwoordelijk is voor de behandeling van het verzoek om asiel.
- Crisisverordening: Deze verordening zorgt ervoor dat in crisis situaties asielaanvragen versneld in behandeling genomen kunnen worden.
- Richtlijn opvangvoorzieningen: Deze wetgeving bevat uniforme regels en normen voor de opvang van asielzoekers.
Het migratie en asielpact richt zich voornamelijk op strengere grenscontrole aan de buitengrenzen van de EU, snellere asielprocedures, striktere regels voor terugkeer, en het beperken van asielzoekers die binnen de EU doorreizen, behalve bij georganiseerde herplaatsing.
Wat betekent dit voor gemeenten?
Een groot deel van de hervorming van het EU migratie en asielbeleid heeft geen directe invloed op decentrale overheden. Er zijn echter een aantal veranderingen die voor gemeenten wel van belang zijn, omdat zij asielzoekers moeten opvangen en huisvesten tijdens en na de asielprocedure.
Ten eerste kan het Migratie en Asielpact invloed hebben op de instroom van asielzoekers in Nederland. De strengere screening aan de buitengrenzen moet er voor zorgen dat minder asielzoekers de EU binnen komen. Dit zou daarmee ook leiden tot een lager aantal opvangplekken waar Nederland voor moet zorgen. Het aantal asielzoekers dat naar Nederland wordt herplaatst, zal waarschijnlijk laag blijven vanwege het karakter van het solidariteitsmechanisme als crisismechanisme en de optie voor financiële steun op afstand in plaats van opvang. Het vereenvoudigen van asiel- en terugkeerprocedures moet ervoor zorgen dat opvang korter duurt.
Ook de herschikking van de Richtlijn 2013/33/EU inzake opvangsnormen is van belang voor gemeenten. Hierin zijn namelijk een aantal belangrijke veranderingen opgenomen ten aanzien van de opvang van asielzoekers. Zo wordt het beperken van de bewegingsvrijheid vergemakkelijkt door de mogelijkheden tot het vaststellen van een onderduikrisicio (artikel 9) uit te breiden. Daarnaast worden de sociale zekerheidsnormen voor asielzoekers verhoogd. Zo moet toegang tot de arbeidsmarkt na maximaal zes maanden verleend worden, waar dit eerder na maximaal negen maanden was (artikel 17). Ook de eisen die gesteld worden aan de beschikbare gezondheidszorg, juridische dienstverlening en onderwijs zijn verhoogd.
Lidstaten hebben twee jaar om de nieuwe verordeningen en richtlijnen te implementeren in de nationale wetgeving. De exacte invulling van het nieuwe migratie- en asielbeleid in Nederland wordt dan ook nader bepaald.
Bron
Raad keurt EU-migratie- en asielpact goed, Raad van de Europese Unie
Meer informatie
Wat betekenen de afspraken van de EU over de herplaatsing van asielzoekers voor onze gemeente?, Kenniscentrum Europa Decentraal
Asiel, Kenniscentrum Europa Decentraal
Huisvesting, Kenniscentrum Europa Decentraal
