De begrotingsplannen van kabinet-Schoof zijn door de Europese Commissie afgewezen op basis van groeiende begrotingstekorten die de EU-normen overschrijden. De Nederlandse begroting voldoet op termijn niet aan de eisen van het Stabiliteits- en Groeipact. Hierin wordt van alle lidstaten geëist dat ze hun begrotingstekort onder 3% van het bruto binnenlands product (bbp) houden en dat de overheidsschuld niet hoger is dan 60% van het bbp.
Stabiliteit en groeipact
Het Stabiliteits- en Groeipact is in 1997 geïntroduceerd om de stabiliteit van de Euromunt te garanderen door de financiële houdbaarheid van overheidsbegrotingen in lidstaten te waarborgen. Lidstaten moeten hun begrotingstekort onder 3% van het bruto binnenlands product (bbp) houden en de overheidsschuld mag niet hoger zijn dan 60% van het bbp. Het pact schrijft voor dat de Commissie, bij overschrijding van deze eisen, strenge aanbevelingen kan doen die als gevolg kunnen hebben dat de Raad boetes oplegt aan de lidstaten in overtreding. Eerder dit jaar zijn deze regels herzien en vernieuwd, waardoor er nu strikter toezicht is van de Commissie op overtredingen van de ‘begrotingseisen’. Dit heeft er echter ook voor gezorgd dat er nu meer ruimte is voor lidstaten om tekorten in de begroting terug te brengen.
Europees Semester
Artikelen 121 en 148 van het Verdrag inzake de werking van de EU (VwEU) bepalen dat lidstaten hun begroting en economisch beleid via het Europees Semester af moeten stemmen op de regels die op EU-niveau zijn overeengekomen. Het Europees Semester is een jaarlijks terugkerend beleidsproces dat de Europese coördinatie van economisch-, begrotings-, werkgelegenheids- en sociaal beleid in goede banen leidt. Het proces start jaarlijks in november en draagt bij aan gezonde overheidsfinanciën en het verminderen van overheidsschulden.
Bredere gevolgen van de afwijzing
Nederland voldoet als enige van de EU-lidstaten in het najaarspakket van het Europese Semester voor 2024-2025 niet aan de EU-begrotingsregels op de middellange termijn. Dit geldt ook voor de ontwerpbegroting voor 2025, waarbij het begrotingstekort boven de 3%-norm zal gaan uitvallen. De ‘aanwijzing’ van de Commissie heeft op dit moment nog geen concrete gevolgen voor de Nederlandse begrotingsplannen. Echter moet de begroting op termijn wel worden aangepast om de toenemende kosten, die structureel bijdragen aan een toenemende staatsschuld, te verminderen. Onderzoek van het CPB stelt dat; “als staatsschuld verder toeneemt tot 70% in 2038 kan de financiële stabiliteit van Nederland namelijk onder druk komen te staan, wat kan leiden tot sancties van de Europese Commissie.”
In de Europese context
De begrotingsregels op Europees niveau zijn mede door Nederlandse inzet in voorgaande jaren strikter gemaakt. Vanuit dit oogpunt is het opmerkelijk dat Nederland nu zelf de regels overschrijdt, vindt ook de Eurocommissaris voor Economische Zaken, Paolo Gentiloni. Bij de persconferentie over het najaarspakket zei hij: “Ja, er zijn enkele rigide regels, maar eerlijk gezegd ben ik niet degene die ze wilde. Ik wijs niemand aan als schuldige, maar iemand vroeg om deze strenge regels. Nu hebben we deze regels en wordt de Commissie gevraagd ze uit te voeren.”.
Echter is er op dit moment nog geen sprake van een ‘serieuze’ overtreding van Europese wetgeving, met directe rechtsgevolgen. Veel Europese lidstaten zijn namelijk in gebreke bij de Commissie door hun begrotingstekorten. Binnen dit Europese semester heeft de Commissie namelijk maar bij 8 van de 17 lidstaten die onderzocht zijn, niets op te merken over de financiële plannen. De landen Griekenland, Cyprus, Letland, Slovenië, Slowakije, Italië, Kroatië en Frankrijk zijn al eerder in een ‘buitensporige-tekortenprocedure’ beland, waarbij extra maatregelen nodig zijn om boetes te voorkomen.
Advies van het Centraal Planbureau en de Raad van State
Deze beoordeling door de Commissie komt niet plotseling uit de lucht vallen. Er zijn eerder namelijk al door het Centraal Planbureau en de Raad van State rapporten uitgebracht over het toenemende begrotingstekort en de staatsschuld van Nederland. Op 7 oktober heeft KED ook een artikel gepubliceerd waarin het advies van de Raad van State uiteen werd gezet en de schending van het Stabiliteits- en Groeipact al werd benoemd: “Zonder forse hervormingen en concrete maatregelen zal de overheidsschuld naar verwachting blijven stijgen, mede door de toenemende uitgaven aan zorg, sociale zekerheid, pensioenen door vergrijzing en hogere kosten voor defensie, asiel en rente.”.
Decentraal belang
Decentrale overheden worden gefinancierd vanuit het Rijk en zijn daarmee ook gevoelig voor nationale begrotingstekorten. Voor het verminderen van overheidsuitgaven is het noodzakelijk dat de overheid gaat bezuinigen om te voldoen aan de eisen van het Stabiliteits- en Groeipact. Daarbij kan het gevolg zijn dat decentrale overheden minder financiële middelen tot hun beschikking krijgen, waardoor bezuinigingen ook op decentraal niveau doorgevoerd moeten worden.
Meer informatie
Raad van State waarschuwt: Kabinet-Schoof op koers om Europese begrotingsregels te overschrijden – Europa decentraal
Bron
Europese Commissie, European Semester Autumn Package
Europese Commissie, Het Europees Semester in het kort – Consilium
