De EU streeft ernaar om uiterlijk in 2050 klimaatneutraal te zijn en de verwachting is dat de vraag naar elektriciteit tussen 2022 en 2050 meer dan verdubbelt. In lijn met de energietransitie en het moderniseren van het verouderde elektriciteitsnet in de EU zijn grootschalige investeringen nodig. De Europese Rekenkamer (hierna “ERK”) brengt in haar analyse de uitdagingen en kansen voor een verbeterd Europees elektriciteitsnet in beeld. Dit artikel bespreekt hoe decentrale overheden kunnen bijdragen aan het verbeteren van het EU-elektriciteitsnet.
Wat zijn de uitdagingen in het elektriciteitsnet van de EU?
Uit de analyse van de ERK blijkt dat het huidige tempo van de geplande investeringen – €1.871 miljard tussen 2024 en 2050 – niet snel genoeg is. De Commissie schat de investeringsbehoeften tussen de €1.994 en €2.294 miljard. Dit komt doordat het elektriciteitsnet van de EU verouderd is en de vraag naar elektriciteit steeds meer toeneemt; zoals door het gebruik van elektrische voertuigen en warmtepompen. Snelle modernisering van het elektriciteitsnet is nodig, maar dit wordt belemmerd door een slechte netplanning, langdurige vergunningsprocedures, een gebrek aan maatschappelijk draagvlak en tekorten aan apparatuur, materialen en geschoolde arbeidskrachten.
In lijn met de energietransitie en het moderniseren van het verouderde elektriciteitsnet in de EU zijn grootschalige investeringen nodig.
Welke kansen ziet de Rekenkamer voor een verbeterd elektriciteitsnet?
De ERK beveelt aan om risicobeperkende maatregelen te nemen die op dit moment het moderniseren van het elektriciteitsnet in de weg zitten:
- De netplanning beter coördineren en integreren;
- Een efficiënter verloop van vergunningsprocedures en betrokkenheid van het publiek vergroten;
- Moderne technologie gebruiken zoals slimme meters, welke nog traag op gang komt in sommige lidstaten;
- Het tekort aan arbeidskrachten aanpakken via opleidings- en bijscholingsinitiatieven.
Optimalisatie van het elektriciteitssysteem kan de behoefte aan investeringen verminderen door flexibele aanpassingen te maken die efficiëntie bevorderen. Het doel is de druk op het elektriciteitsnet verminderen door het net beter te laten aansluiten op dagelijkse, wekelijkse en seizoensgebonden schommelingen in energieverbruik en -opwekking. Hiervoor worden de volgende aanbevelingen gegeven:
- De elektriciteitsnetverbindingen tussen lidstaten versterken;
- Grootschalig gebruik van geavanceerde nettechnologieën;
- Vraagresponsmaatregelen toepassen. Door afnemers aan te moedigen om hun elektriciteitsverbruik te verminderen of uit te stellen tijdens periodes van grote vraag of netcongestie kunnen pieken in vraag worden afgevlakt en de beschikbare netcapaciteit efficiënter worden gebruikt.
- Een goede aanvulling op vraagresponsmaatregelen zijn opslagoplossingen ontwikkelen en deze op grote schaal toepassen. Dit zorgt ervoor dat overtollige elektriciteit wordt opgeslagen op momenten dat het aanbod de vraag overstijgt. Opslagoplossingen zoals batterijen en hernieuwbare waterstof hebben als belemmering dat deze niet voldoende geavanceerd of te duur kunnen zijn;
- De rol van verbruikers die zelf ook energie produceren en energiegemeenschappen vergroten, omdat zij lokaal hernieuwbare energie opwekken, zorgen voor opslag en flexibiliteit, het bewustzijn vergroten en particuliere middelen investeren in de energietransitie.
Optimalisatie van het elektriciteitssysteem kan de behoefte aan investeringen verminderen door flexibele aanpassingen te maken die efficiëntie bevorderen.
Wat kunnen decentrale overheden hier aan doen?
Decentrale overheden hebben baat bij een goede energie-infrastructuur, aangezien dit de energietransitie bevordert. Bovendien zijn gemeenten verantwoordelijk voor fysieke ontwikkelingen in de regio, zoals woningbouw, waar voldoende netcapaciteit noodzakelijk is om geplande projecten te kunnen uitvoeren. Gemeenten spelen een belangrijke rol bij de realisatie van infrastructuur voor elektriciteit via ruimtelijke inpassing en vergunningverlening. Daarnaast kunnen zowel gemeenten als provincies energie-infrastructuurprojecten versnellen en ondersteuning bieden bij het goed laten aansluiten in het bestaande elektriciteitsnet.
Decentrale overheden kunnen ook lokale initiatieven stimuleren die flexibiliteitsmaatregelen nemen. Een concreet voorbeeld is hoe gemeenten kunnen bijdragen aan het verminderen van overbelasting op het elektriciteitsnet via het slim laden van elektrische auto’s. Op piekmomenten kan de laadsnelheid van laadpalen worden aangepast aan de ruimte die op het stroomnet aanwezig is. Tot slot volgt uit het rapport Landelijk Actieprogramma Netcongestie het advies aan decentrale overheden om samen te werken met de omgeving, zoals netbeheerders, bedrijven of andere lokale overheden om netuitbreidingen sneller te kunnen realiseren.
Bron
Analyse 01/2025: Het elektriciteitsnet van de EU klimaatneutraal maken, Europese Rekenkamer
