Dankzij Europese regels voor grensoverschrijdende zorg hebben EU-burgers recht op gezondheidszorg in elk EU-land. Wat is de actuele stand van zaken op het gebied van grensoverschrijdende samenwerking in de zorg en zijn er daarbij relevante zaken aan de orde waar gemeenten expliciet rekening mee moeten houden?
Antwoord in het kort
Sinds de invoering van de Patiëntenrichtlijn lijkt er over het algemeen een stijgende lijn te zijn op het gebied van grensoverschrijdende samenwerking in de zorg. Voor gemeenten blijft het relevant om rekening te houden met zaken als informatieverstrekking en financiering. Daarnaast zet de EU sinds de COVID-19 pandemie in op een verdere EU-samenwerking in de zorg via onder andere het EU4health programma en Verordening 2022/2371 over ernstige grensoverschrijdende bedreigingen van gezondheid. Bij deze plannen zijn gemeenten verantwoordelijk voor signalering en goede communicatie met landelijke organen en buurgemeenten over de grens.
Patiëntenrichtlijn
De inwerkingtreding van de Europese Patiëntenrichtlijn (EU 2011/24) heeft mede gezorgd voor een versterking van de samenwerking op het gebied van de gezondheidszorg tussen de lidstaten. Die intensievere samenwerking heeft onder andere geleid tot de oprichting van Europese Referentienetwerken en tot bevordering van wederzijdse erkenning van voorgeschreven recepten uit andere EU-landen. Daarnaast zijn er eerder afspraken gemaakt binnen de Benelux, die voornamelijk betrekking hadden op het grensoverschrijdende ambulancevervoer.
De Richtlijn heeft als doel een goede balans te vinden tussen de houdbaarheid van de zorgstelsels en het recht van patiënten om zich in het buitenland te laten behandelen. De regels die zijn opgesteld, zien erop toe dat EU-landen onderling hun zorgbeleid en zorgstelsels steeds meer op elkaar afstemmen. De belangrijkste aspecten van de Patiëntenrichtlijn zijn:
- Voorzien in een netwerk voor nationale contactpunten die informatie verstrekken aan patiënten over grensoverschrijdende zorg;
- Overeenstemming over welke elementen minimaal op een medisch voorschrift of recept moeten staan als een patiënt het voorschrift wil meenemen naar een ander EU-land;
- Stimuleren van de verdere ontwikkeling van Europese referentienetwerken van medische expertise.
Follow-up
De Commissie publiceert regelmatig een verslag over de stand van zaken met betrekking tot de belangrijkste bepalingen uit de Richtlijn. In het verslag uit 2022 noemt de Commissie bijvoorbeeld dat zorgaanbieders geen hogere prijzen mogen vaststellen voor patiënten uit andere lidstaten en dat daarom een prijsschaal voor medische kosten beschikbaar moet zijn. Daarnaast zijn administratieve procedures soms nog te complex en moeten de nationale contactpunten hierover betere informatie verstrekken.
Grensoverschrijdende gezondheidscrises: Verordening 2022/2371
De Verordening over ernstige grensoverschrijdende gezondheidsbedreidingen aangenomen (EU 2022/2371). Deze Verordening moet een sterkere basis bieden voor coördinatie en samenwerking op grensoverschrijdende crises op gezondheidsgebied. Het doel is om:
- De preventie-, paraatheids- en responsplanning te versterken;
- Epidemologische bewaking en monitoring te versterken;
- Gegevensrapportering te verbeteren, en
- Interventie door de EU te versterken.
Gemeenten staan voornamelijk aan de lat bij het signaleren en monitoren van eventuele bedreigingen en paraat staan als extra maatregelen nodig zijn. Ook veiligheidsregio’s hebben een rol te spelen bij acute crises en bedreigingen van de openbare orde bij grootschalige bedreigingen van de volksgezondheid.
EU4Health
Het EU4Health-programma is opgezet om de EU weerbaarder te maken in tijden van gezondheidscrises zoals de COVID-19-pandemie. Het programma is vastgesteld in Verordening 2021/522. Het doel van het programma is het sterker maken van het grensoverschrijdend gezondheidsbeleid. Het beoogt onder andere de gezondheidszorg beter toegankelijk te maken en de nationale zorgstelsels beter samen te laten werken. Dit programma is de eerste stap naar een Europese gezondheidsunie waarin alle EU-landen zich samen voorbereiden op gezondheidscrises en samenwerken om de preventie, behandeling en nazorg te verbeteren. Dit is niet alleen gericht op crisissituaties maar ook op het bestrijden van ziekten zoals kanker.
Nationaal Contactpunt Nederland: CAK
In Nederland is het Centraal Administratie Kantoor (CAK) opgericht om in navolging van de Patiëntenrichtlijn de taken van het nationale contactpunt (NCP) uit te voeren. Hier wordt algemene informatie aangeboden aan patiënten die in een ander EU-land een medische behandeling willen ondergaan. Onder de taken van het CAK bevindt zich ook de gegevensuitwisseling van patiënten met verschillende partijen, waaronder met gemeenten. Daarnaast wordt er door het CAK met deze partijen uitvoerig over de toepassing van de richtlijn gesproken.
Uit bovengenoemde evaluatie door de Commissie blijkt dat NCPs door patiënten vaak nog moeilijk te vinden zijn. Daarnaast blijven er lacunes bestaan wat betreft beschikbaarheid en duidelijkheid van informatie. Hierdoor blijft het gebruik van grensoverschrijdende zorg gering. Voor gemeenten is het daarom van belang dat er door hen een actieve rol wordt gespeeld op het gebied van voorlichting en doorverwijzing ten aanzien van grensoverschrijdende zorg. Van (grens)gemeenten wordt bovendien verwacht dat zij de grensoverschrijdende samenwerking in de zorgsector bevorderen. Gebruikmaken van een tweetalige website, tweetalige brochures en spreekuren wordt in dit verband zeer aangemoedigd. Op de lange termijn kan dit voor veel verbetering van de gezondheidsstelsels binnen de EU zorgen.
Meer informatie:
Grensoverschrijdende samenwerking, Kenniscentrum Europa Decentraal
EU4health, Kenniscentrum Europa Decentraal