Ons waterschap is voornemens om een korting op de afvalstoffenheffing verlenen aan bedrijven die hun afvalwater door ons laten zuiveren. Het zuiveren van afvalwater door waterschappen is naar onze mening een wettelijke taak. Daarom betalen particuliere gebruikers ook een afvalstoffenheffing voor afvalwaterzuivering. In hoeverre zijn de staatssteunregels van toepassing op een dergelijke kortingsregeling?
Antwoord in het kort
De staatssteunregels zijn van toepassing wanneer waterschappen besluiten om ondernemingen voordelen toe te kennen op hun zuiveringsheffing. Daarom moeten ze rekening houden met de regels voor staatssteun. Op grond van artikel 122d van de Waterschapswet moeten ondernemingen een zuiveringsheffing betalen aan het waterschap voor de zuivering van hun afvalwater. Volgens lid 5 van dit artikel mogen waterschappen subsidies verstrekken aan heffing betalers. De waterschappen moeten ervoor zorgen dat deze subsidies marktconform zijn, zodat ze geen staatssteun vormen op grond van artikel 107(1) van het VWEU, zodat goedkeuring van de Europese Commissie niet nodig is.
Anti-afhaak regelingen
Waterschappen en gemeenten dragen zorg voor zuivering van afvalwater. Om de kosten hiervan te dekken, moeten gebruikers die van deze dienstverlening gebruik maken, een afvalstoffenheffing betalen. Het is voor bedrijven echter geen verplichting om hun afvalwater door een waterschap te laten zuiveren. Wanneer bedrijven hiervoor kiezen, lopen de waterschappen mogelijk inkomsten mis. Dit kan mogelijk resulteren in een hogere heffing voor particulieren.
Economische activiteit
Wanneer waterschappen afvalwater van ondernemingen zuiveren, wordt er een dienst op de markt aangeboden en verrichten waterschappen een economische activiteit. Om te voorkomen dat ondernemingen zelf hun afvalwater gaan zuiveren, bieden waterschappen een subsidie op de afvalstoffenheffing aan. Dit om ondernemingen te stimuleren om ‘af te haken’ van hun eventuele eigen zuiveringsactiviteiten.
Afhaken
Van ‘afhaken’ is sprake als grote lozers hun afvalwater niet langer laten zuiveren via de rioolwaterzuiveringsinstallatie van een waterschap. Dergelijke bedrijven zuiveren dan bijvoorbeeld hun afvalwater zelf, of laten het zuiveren door derden, om zo kosten te reduceren. Het kan voor bedrijven namelijk goedkoper zijn om afvalwater zelf (voor) te zuiveren dan om een afvalstoffenheffing aan het waterschap te betalen. Het gevolg is dat de afvalwaterzuiveringsactiviteiten door het waterschap deels onbenut blijven, er minder afvalstoffenheffing binnenkomt en de tarieven voor de overige lozers hoger worden.
Instrument van Anti-afhaaksubsidies
Op grond van artikel 122d lid 5 van de Waterschapswet kunnen waterschappen subsidies verstrekken aan heffingsbetalers voor het zuiveren van hun afvalwater. Om ervoor te zorgen dat de subsidies marktconform worden toegekend, zodat de subsidie niet als staatssteun moet worden aangemerkt en bij de Commissie moet worden aangemeld, heeft de Unie van Waterschappen een modelregeling opgesteld.
Toetsing anti-afhaak aan staatssteunverbod
Het staatssteunverbod is neergelegd in artikel 107 lid 1 VWEU. Een maatregel is staatssteun in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU als aan vijf voorwaarden is voldaan. De toetsing aan artikel 107 lid 1 VWEU is door de Commissie uitgevoerd voor wat betreft de anti-afhaaksubsidies. De Commissie oordeelde in haar beschikking (Steunmaatregel SA.36556 (2013/N)) dat er sprake is van steun dat met staatsmiddelen is bekostigd. De maatregel wordt gefinancierd door waterschappen en dit zijn Nederlandse overheidsinstanties. De regeling is volgens de Commissie selectief, omdat zij enkel van toepassing is op bepaalde ondernemingen die afvalwater produceren. Daarnaast kan de regeling de concurrentie vervalsen en het handelsverkeer tussen lidstaten ongunstig beïnvloeden. De betrokken ondernemingen zijn namelijk actief in economische sectoren die voor mededinging openstaan en tot handelsverkeer tussen lidstaten aanleiding geven. Derhalve meent de Commissie dat er sprake is van staatssteun.
Verenigbare Steun
Bovengenoemd goedkeuringsbesluit (Steunmaatregel SA.36556 (2013/N)) liep af op 31 december 2023. Met het oog op de voortzetting van de toepassing van de anti-afhaak regeling heeft het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat informeel overleg gevoerd met de Commissie. Als onderdeel van dat overleg heeft de Commissie gevraagd of onderbouwd kan worden dat de anti-afhaakregeling leidt tot marktconforme verlagingen van de zuiveringsheffing. Naar aanleiding van dit verzoek heeft de Unie van Waterschappen een modelregeling anti-afhaaksubsidies waterschappen opgesteld die de toepassing van de anti-afhaak regeling waarborgt voor marktconformiteit (d.w.z. conformiteit met het zogenaamde “market economy operator principle” (“MEO principle”)).
Voorwaarden verlenen anti-afhaaksubsidie
Toepassing van de regeling is alleen toegestaan als ondernemingen kunnen aantonen dat zij technisch en financieel in staat zijn hun afvalwater zelf te zuiveren tegen een prijs die lager is dan de heffing. In dat geval kunnen zij een subsidie krijgen. Daarnaast moet de heffing altijd hoger blijven dan wat een onderneming zou betalen om haar afvalwater zelf te zuiveren. Om marktconformiteit te garanderen, mag de jaarlijkse subsidie niet hoger zijn dan wat nodig is voor het bedrijf om zichzelf afvalwater te zuiveren en niet hoger dan:
- het verschil tussen de normale tarief van de zuiveringsheffing van het waterschap en kosten van zelfzuivering
- het verschil tussen het normale tarief van de zuiveringsheffing van het waterschap en de marginale kosten van het zuivering technische werk van het waterschap
Meer informatie:
Modelregeling anti-afhaaksubsidies, Unie van Waterschappen
Steunmaatregel SA. 36556 (N/2013), Europese Commissie
Waterschapswet, Overheid.nl
Lijst met economische activiteiten, Autoriteit Consument&Markt
