Hoe creëren we een duurzame toekomst met milieuvriendelijke landbouw, eerlijke voedselsystemen, veerkrachtige gemeenschappen, biodiversiteit en een schone leefomgeving? In het kader van dit vraagstuk stelde de Europese Commissie in 2023 zeven thematische oproepen open via het Horizon Europe programma. In totaal gaat er nu, na afronding van de beoordeling, € 500 miljoen naar 91 nieuwe onderzoeksprojecten ter ondersteuning van de Europese Green Deal-doelen. Ook het Nederlandse onderzoeksveld draagt een steentje bij; vier gehonoreerde projecten van Nederlandse bodem en ontvangen gezamenlijk zo’n € 15 miljoen aan EU-financiering.
Nederlandse onderzoeksprojecten
Van de € 15 miljoen voor projecten met een Nederlandse penvoerder, gaat de meeste financiering naar het onderzoek ‘Biodiversity Meets Data’ van stichting Naturalis Biodiversity Center (€ 7.265.660,00). Dit project richt zich het creëren van een centrale database voor Europese monitoring en analyse op het vlak van biodiversiteit en klimaatverandering. De andere drie Nederlandse projecten die subsidie ontvangen richten zich op de mogelijkheden van digitale technologie voor voedselveiligheid in een veranderend klimaat, de adoptie van slimme technologieën door boeren en het gebruik van secundaire grondstoffen als meststoffen in de landbouw. Projectvoorstellen worden veelal ingediend door subsidieconsortia (samenwerkingsverbanden van meerdere partners) en zijn grensoverschrijdend in hun onderzoeksopzet. Mogelijk zijn er naast de Nederlandse penvoerders dus ook nog andere Nederlandse organisaties betrokken bij de nieuwe Horizon subsidies.
Met 733 ingediende voorstellen, hadden de gehonoreerde projecten flink wat concurrentie. Er was veel animo onder bedrijven en onderzoeksinstellingen om met het vraagstuk aan de slag te gaan en vanwege het grote aantal voorstellen werden de beschikbare middelen sterk overvraagd.
Van Horizon Europe naar lokaal beleid
Horizon Europa is het belangrijkste EU-financieringsinstrument voor onderzoek en innovatie en heeft een budget € 93,5 miljard voor de periode 2021-2027. Het programma biedt mogelijkheden voor allerlei onderzoeksvormen en organisaties (ondernemingen, kennisinstellingen, overheden en maatschappelijke organisaties). De gehonoreerde projecten, en voorafgaande subsidieoproepen, horen bij pijler 2 van Horizon Europe: ‘Wereldwijde uitdagingen en Europees industrieel concurrentievermogen’. Daarbinnen vallen ze onder cluster 6: ‘Levensmiddelen, bio-economie, natuurlijke hulpbronnen, landbouw en milieu’.
Deze onderwerpen zijn ook in decentraal beleid aan de orde van de dag en het onderzoek dat nu wordt uitgevoerd, biedt in de toekomst nieuwe opties om dit beleid vorm te geven. Denk bijvoorbeeld aan onderzoek naar het inzetten van datamodellen om milieurisico’s te identificeren of aan innovatie in milieuvriendelijke bemesting en gewasbescherming. Dit leidt uiteindelijk tot kansen en mogelijkheden in het kader van de omgevingswet, zoals betere monitoring, vereniging van verschillende maatschappelijke belangen (relevant voor omgevingsvisies en specifieke programma’s) en ruimere vergunnings-mogelijkheden. Daarnaast is het voor overheden ook interessant om te kijken naar deelname aan een Horizon Europe subsidieconsortium. In dit kader vroeg KED de gemeente Lingewaard eerder naar hun ervaring met de voorganger van Horizon Europe (Horizon 2020).
