Op 14 oktober 2024 heeft de Raad van de Europese Unie twee nieuwe Richtlijnen aangenomen om het reizen binnen de Europese Unie (EU) makkelijker te maken voor personen met een handicap. Meer dan 100 miljoen mensen (één op de vier volwassenen in de EU), hebben een lichte tot zware handicap, blijkt uit gegevens van Eurostat van 2023. Door wederzijdse erkenning van de Europese gehandicaptenkaart en Europese gehandicaptenparkeerkaart moet het makkelijker worden voor personen met een handicap om hun recht op vrij verkeer en verblijf uit te oefenen binnen de EU.
De Richtlijn tot invoering van de Europese gehandicaptenkaart en de Europese gehandicaptenparkeerkaart stelt EU-brede regels vast voor de afgifte, en het formaat, van de gestandaardiseerde Europese gehandicaptenkaart en de Europese parkeerkaart voor gehandicapten. De regels en rechten onder deze Richtlijn worden uitgebreid door de tweede Richtlijn tot uitbreiding tot derdelanders die legaal in een lidstaat verblijven, waardoor ook derdelanders met een handicap die legaal in de EU verblijven aanspraak kunnen maken op deze kaarten.
Gebrek aan bindende Europese regelgeving
Momenteel krijgen personen met een handicap vaak bijzondere voorwaarden of een voorkeursbehandeling, als hun gehandicaptenstatus door de nationale bevoegde autoriteit is beoordeeld en erkend, om toegang tot maatschappelijke voorzieningen te faciliteren. Deze status wordt echter niet altijd erkend door andere lidstaten, waardoor gehandicapten in het buitenland geen aanspraak kunnen maken op bijzondere voorwaarden of een voorkeursbehandeling. Dankzij de gestandaardiseerde Europese gehandicaptenkaart en gehandicaptenparkeerkaart kunnen mensen met een handicap overal in de EU aantonen dat zij recht hebben op aanvullende faciliteiten die de gelijke behandeling binnen de EU bevorderen.
Bij bijzondere voorwaarden of voorkeursbehandelingen valt te denken aan diensten, activiteiten en faciliteiten met betrekking tot openbaar vervoer, parkeerplaatsen, culturele evenementen, zoals musea, pretparken of toerisme. Voorbeelden van bijzondere voorwaarden zijn lagere of nultarieven, prioritaire toegang, persoonlijke assistentie, hulpmiddelen of gereserveerde parkeerplaatsen.
Toepassing en wederzijdse erkenning
De Richtlijn tot invoering van de Europese gehandicaptenkaart en de Europese gehandicaptenparkeerkaart stelt regels vast voor de afgifte van de kaarten en biedt gestandaardiseerde sjablonen, zodat de kaarten er hetzelfde uitzien. De Richtlijn geldt voor alle parkeervoorwaarden en alle situaties waarin particulieren en overheidsinstanties bijzondere voorwaarden aanbieden aan personen met een handicap. De Richtlijn geldt voor alle EU-burgers, hun familieleden en derdelanders met een geldige verblijfsvergunning, van wie de gehandicaptenstatus en indien van toepassing ook het recht op gereserveerde parkeervoorwaarden zijn erkend door de lidstaat van verblijf.
Lidstaten kunnen nog steeds hun eigen voorwaarden bepalen voor het beoordelen en erkennen van de gehandicaptenstatus, maar zij moeten ook de Europese gehandicaptenkaart en Europese gehandicaptenparkeerkaart erkennen wanneer die door andere lidstaten zijn verstrekt. Lidstaten moeten ervoor zorgen dat gehandicapten die naar een andere lidstaat reizen dezelfde rechten hebben met betrekking tot bijzondere voorwaarden, voorkeursbehandelingen en parkeervoorwaarden als gehandicapten die in de lidstaat van bestemming verblijven.
De rol van gemeenten bij de afgifte van de gestandaardiseerde kaarten
Het is aannemelijk dat in Nederland de gemeenten verantwoordelijk zullen zijn voor de afgifte van de Europese gehandicapten(parkeer)kaarten. De lidstaten moeten de Richtlijnen echter wel nog omzetten in nationale wetgeving en daarbij aangeven wie de bevoegde autoriteit wordt.
Gemeenten zijn momenteel al verantwoordelijk voor het afgeven van parkeerkaarten voor gehandicapten volgens de Regeling gehandicaptenparkeerkaart. Artikel 6 van de Regeling legt de verplichte wederzijdse erkenning van gehandicaptenparkeerkaarten verstrekt door andere lidstaten al vast. Meer over de wederzijdse erkenning van de gehandicaptenparkeerkaart in Nederland vindt u in onze praktijkvraag. Zodra de Richtlijnen van toepassing worden, mogen gemeenten alleen nog de Europese gehandicaptenparkeerkaart volgens het sjabloon in bijlage II verstrekken.
Gemeenten zullen waarschijnlijk verantwoordelijk worden voor de afgifte van de Europese gehandicaptenparkeerkaart en de Europese gehandicaptenkaart.
Voor de afgifte van deze kaarten verwerken gemeenten veel (gevoelige) persoonsgegevens, zoals naam, geboortedatum, een foto van de kaarthouder en gegevens over de gezondheid. Zij zijn daarom verwerkingsverantwoordelijke en moeten voldoen aan de verplichtingen onder de Algemene Verordening Gegevensverwerking die de privacy van de persoon in kwestie beschermen. Beide kaarten moeten zowel in fysiek als in digitaal formaat beschikbaar zijn op basis van nader te bepalen specificaties van de Commissie.
Vervolgstappen
Op 14 oktober 2024 heeft de Raad de twee Richtlijnen goedgekeurd en op 23 oktober 2024 hebben de voorzitters van het Europees Parlement en de Raad beide wetvoorstellen ondertekend. De Richtlijnen zullen waarschijnlijk komende maand officieel openbaar gemaakt worden in het Publicatieblad van de Europese Unie en twintig dagen na bekendmaking in werking treden.
De lidstaten moeten de Richtlijnen uiterlijk 18 maanden na inwerkingtreding in nationale wetgeving hebben omgezet. 30 maanden na de datum van inwerkingtreding worden de Richtlijnen van toepassing en moeten decentrale overheden zich gaan houden aan de daarin vastgelegde regels. Vanaf deze datum is de niet-bindende Aanbeveling 98/376/EG inzake een parkeerkaart voor mensen met een handicap niet langer van toepassing.
Meer informatie
Kenniscentrum Europa Decentraal, Wetsvoorstel Europese gehandicapten- en parkeerkaarten: gelijke toegang in de gehele EU
Kenniscentrum Europa Decentraal, Mobiliteit en vervoer: overige regelgeving
Bronnen
Persbericht Raad van de Europese Unie, Europese gehandicaptenkaart en Europese parkeerkaart: Raad neemt nieuwe richtlijnen aan
Eurostat, Population with disability
