De discussie over de economische koers van de EU is nog steeds in volle gang. Het rapport-Draghi benadrukte eerder de noodzaak van een sterkere Europese concurrentiepositie en zowel de Europese Commissie als het Europees Parlement beraden zich. Maar wat betekent dit voor decentrale overheden? Terwijl de voorbereidingen op de onderhandelingen over het nieuwe Meerjarig Financieel Kader (MFK) 2028-2034 nu al starten, dreigt het cohesiebeleid, belangrijk voor regionale ontwikkeling, steeds meer onder druk te komen staan.
Von der Leyens visie op economische veerkracht
Tijdens haar recente speech bij de Conferentie van EU-ambassadeurs benadrukte Ursula von der Leyen de noodzaak van een sterker en competitiever Europa: “Ik kan nu al toegeven dat ik niet de perfecte balans zal vinden tussen regio’s, beleid en multilaterale instellingen.” Haar toespraak onderstreepte hoe geopolitieke ontwikkelingen en de behoefte aan economische veiligheid en technologische onafhankelijkheid de prioriteiten van de EU beïnvloeden. De nieuwe focus op defensie, Europese chipproductie en kunstmatige intelligentie kan ten koste gaan van de traditionele cohesiepolitiek.
Verschuivende prioriteiten binnen de EU
Het cohesiebeleid is van oudsher een belangrijk instrument om ongelijkheden tussen regio’s te verkleinen. Nederlandse decentrale overheden profiteren via fondsen als het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) en het Europees Sociaal Fonds (ESF). Eerder berichtte KED al over het cohesiebeleid als pure noodzaak voor economische versterking. Echter, de geopolitieke verschuivingen zorgen ervoor dat er in de komende begrotingsperiode mogelijk meer middelen naar andere strategische sectoren gaan. Dit roept de vraag op in hoeverre cohesiegelden behouden blijven voor decentrale ontwikkeling.
Von der Leyen: Ik kan nu al toegeven dat ik niet de perfecte balans zal vinden tussen regio’s, beleid en multilaterale instellingen.
Centralisatie cohesiegelden
De verwachting is dat in het nieuwe meerjarig financieel kader (MFK) dat loopt van 2028-2034, maar waar onderhandelingen al voor zijn begonnen, er meer geïnvesteerd zal worden in defensie, Europese chipproductie en kunstmatige intelligentie. Dit kan ten koste gaan van onder meer cohesie. Verder zijn er zorgen, zo viel eerder te lezen in vakblad Binnenlands Bestuur, over mogelijke centralisatie van EU-cohesiefondsen, waarbij beslissingen meer op nationaal niveau worden genomen, wat kan leiden tot verminderde regionale autonomie en aandacht voor lokale behoeften, aangezien nationale prioriteiten mogelijk niet aansluiten bij lokale vraagstukken. Dit zou betekenen dat gemeenten en provincies scherp moeten zijn op de verdeling van middelen en zich proactief moeten opstellen in de onderhandelingen over het nieuwe MFK. KED heeft eerder al uitgebreid bericht over de mogelijke herstructurering van cohesiegelden en de implicaties van het rapport-Draghi.
Slimme subsidies: EU-financiering innovatie en economische veerkracht
Een goed voorbeeld van effectief gebruik van EU-financiering op lokaal niveau is het Haagse project Slim Strandnet, mede gefinancierd door EFRO. Dit project richt zich op efficiënter energiegebruik, waardoor de bestaande capaciteit van het energienet beter wordt benut en is een voorbeeld waarin wordt bijgedragen aan economische veerkracht en concurrentievermogen. Gemeenten of provincies met soortgelijke projecten kunnen in de nabije toekomst op meer steun rekenen vanuit de EU. Te denken valt ook aan Brainport Eindhoven. Dankzij subsidies uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) en Horizon-programma’s heeft deze regio zich ontwikkeld tot een hightech innovatiehub, met investeringen in AI, chiptechnologie en slimme mobiliteit. Voor meer informatie over fondsen, subsidies en kansen kunt u terecht bij de EU-fondsenwijzer van KED.
Vooruitblik: kansen en risico’s
Met de lopende onderhandelingen over het nieuwe MFK moeten decentrale overheden anticiperen op mogelijke veranderingen. Dit betekent:
- Actief betrokken blijven bij Europese besluitvorming.
- Samenwerkingen aangaan om innovatieve projecten te ontwikkelen die in lijn liggen met de EU-prioriteiten.
- Alert zijn op pogingen om cohesiegeld te centraliseren en pleiten voor een eerlijke verdeling van middelen.
De ambities van de nieuwe Europese Commissie worden geleidelijk duidelijk, en de impact op decentrale overheden zal steeds concreter worden. KED komt binnenkort met een uitgebreide analyse van het werkplan 2025, met een specifieke focus op de gevolgen voor decentrale overheden.
Bronnen
Speech by President von der Leyen at the EU Ambassadors Conference 2025, Europese Commissie
EU Ambassadors Conference 2025: Annual Conference of EU Ambassadors starts in Brussels on Monday 3 February, European Union External Action
