De stijgende huizen- en huurprijzen zijn niet alleen een grote zorg in Nederland, maar voor alle EU-burgers. De huizenprijzen in de EU stegen in de periode van 2015 tot 2023 gemiddeld 48%. Voor het eerst heeft de Europese Commissie een aparte Eurocommissaris voor huisvesting aangesteld, een baanbrekende stap die de urgentie van de wooncrisis in Europa onderstreept. Deze nieuwe Eurocommissaris, de Deense Dan Jørgensen, zal in 2026 het allereerste Actieplan voor Betaalbare Huisvesting presenteren. Decentrale overheden kunnen meer financiële steun en ruimere regelgeving verwachten vanuit de EU om de woningnood effectiever aan te pakken.
Nicole Hoos, senior jurist gemeente Ede – De opgaven zijn groot: niet alleen in Nederland, maar in heel Europa zoeken mensen betaalbare woningen.
Cijfers tonen noodzaak voor Europese actie
De lidstaten van de EU hebben de exclusieve bevoegdheid voor huisvesting. Toch is er nu een Eurocommissaris die een plan voor betaalbare huisvesting gaat opstellen. De zorgelijke cijfers hebben huisvesting hoog op de Europese agenda gezet en snelle actie een noodzaak gemaakt: In 2023 waren er in de EU zo’n 900.000 daklozen, waarvan 400.000 kinderen, besteedde zo’n 10% van de EU-burgers 40% of meer van hun besteedbaar inkomen aan huisvesting en gerelateerde kosten, hadden 47 miljoen mensen niet genoeg geld om hun huizen te verwarmen en is de gemiddelde leeftijd waarop EU-burgers hun ouderlijk huis verlaten 26,3 jaar. In Nederland ligt deze gemiddelde leeftijd iets lager, op 23,2 jaar. Met name in Nederlandse steden zijn huurders meer dan 40% van hun besteedbaar inkomen kwijt aan huur, waarmee de huidige wooncrisis ook vooral het middensegment treft. Het Actieplan voor Betaalbare Huisvesting moet steden en lidstaten technische hulp bieden en focussen op benodigde investeringen en vaardigheden. Bovendien is er een tijdelijke speciale parlementaire commissie opgericht, waarvan drie vertegenwoordigers uit Nederland (NSC, D66, PVV) die begin 2026 een rapport zullen uitbrengen over de aanpak van huisvesting, waarna de commissie weer wordt opgeheven.
Willem Kluck, manager PwC Legal – Het woningtekort is een Europees probleem, dat mede door de lobby vanuit Nederland nu ook bij de Commissie aandacht krijgt.
Een dubbele uitdaging voor Jørgensen
Naast huisvesting heeft Jørgensen ook energie in zijn portefeuille, wat een belangrijke rol speelt in het concurrentievermogen van de EU, het bijdragen aan de Europese Green Deal en ook de woningmarkt moet verbeteren door het creëren van lagere energieprijzen. Het initiatief voor betaalbare huisvesting is gerelateerd aan veel ander Europees beleid, waaronder het Nieuw Europees Bauhaus, NextGenerationEU en het REPowerEU-plan. Met programma’s zoals EFRO en InvestEU ondersteunt de EU decentrale overheden om bij te dragen aan zowel betaalbare huisvesting als energie-efficiënte renovaties. Von der Leyen benadrukt in de missiebrief gericht aan Jørgensen dat nieuw beleid voor energie en huisvesting eenvoudig, toegankelijk en gericht moet zijn. Dit onderstreept de visie van de huidige Commissie waarin wordt toegewerkt naar een sterker, eenvoudiger en sneller Europa.
Welke maatregelen komen er vanuit de EU?
Naast het actieplan voor betaalbare huisvesting, bestaat de Europese strategie voor woningbouw uit de volgende onderdelen:
1. Herziening staatssteunregels
In juni 2024 heeft de Minister van Buitenlandse Zaken, Hugo de Jonge, samen met andere Europese collega’s staatssteun voor het bouwen van middenhuurwoningen op de Europese agenda gezet. Er is gepleit voor een verruiming van het Dienst van Algemeen Economisch Belang (DAEB) Vrijstellingsbesluit 2012. Op het moment is het alleen toegestaan staatssteun te geven voor het bouwen van sociale huurwoningen door corporaties. Een uitbreiding van staatssteun naar middenhuur zou betekenen dat er meer woningen kunnen worden gebouwd door corporaties én marktpartijen. Jørgensen gaat zich bezighouden met het herzien van staatssteunregels om publieke investering in energie-efficiënte en sociale huisvesting te bewerkstelligen. Dit betekent dat het voor gemeenten eenvoudiger wordt om financiële steun te bieden aan aanbieders van middenhuur en daarmee het woningtekort effectiever aan te pakken.
Willem Kluck, manager PwC Legal – Geld is belangrijk, maar regelgeving vormt vaak de grootste belemmering.
2. Europees investeringsplatform
De Europese Commissie en de Europese Investeringsbank werken samen aan het opzetten van een EU-investeringsplatform om meer private en publieke investeringen in te zetten voor betaalbare en duurzame huisvesting. Dit sluit ook aan bij de strategie van de EU voor een spaar- en investeringsunie. In het kader van de noodzaak om Europa concurrerender te maken en daarmee te voldoen aan de huidige uitdagingen, wil de Commissie EU-burgers stimuleren om meer te investeren, waarmee zowel hun eigen financiële positie verbetert als die van bedrijven.
3. European Strategy for Housing Construction
Deze strategie moet het woningaanbod verbeteren door het verlagen van bouwkosten, het vergroten van vaardigheden van de beroepsbevolking, het verhogen van productiviteit en het verbeteren van milieuprestaties van de bouw.
4. Ondersteuning lidstaten bij verdubbeling investeringen
De EU zal ondersteuning bieden aan lidstaten om de geplande investeringen in het cohesiebeleid voor betaalbare huisvesting te verdubbelen. Dit is in lijn met de oproep van President van het Europees Comité van de Regio’s, Vasco Cordeiro, voor een sterkere cohesiepolitiek als pure noodzaak voor economische versterking, waar KED eerder over heeft bericht.
Nicole Hoos, senior jurist gemeente Ede – De bouwkosten stijgen, maar tegelijkertijd wil je woningen van goede kwaliteit, met bijvoorbeeld goede isolatie. Juist daarom zouden eenvoudigere mogelijkheden voor het verlenen van steun echt helpen.
5. Systematische problemen aanpakken en voorstellen doen
Verder zal Jørgensen zich bezighouden met het aanpakken van systematische problemen met kortetermijnverhuur van woonruimte en met voorstellen komen voor een efficiënt gebruik van de huidige woningvoorraad.
Wat gaan decentrale overheden merken?
Decentrale overheden kunnen baat hebben bij de inzet van de EU voor het realiseren van betaalbare huisvesting. Met nieuwe financiële steun via subsidies en investeringsfondsen helpt de EU bij de bouw van betaalbare woningen. Versoepeling van de staatssteunregels door het DAEB te verruimen zou gemeenten en provincies meer ruimte geven om middenhuurprojecten te steunen. Zie voor meer informatie het interview van KED met Willem Kluck, manager Decentrale Overheden en Regionale Samenwerkingen bij PwC Legal, over de impact van EU-staatssteun op de Nederlandse woningmarkt.
Daarnaast kunnen decentrale overheden profiteren van kennisuitwisseling, technische ondersteuning en advies over efficiënt gebruik van huidige woningvoorraad, wat het beter mogelijk maakt om efficiënter in te spelen op lokale woonproblemen. Een EU-brede aanpak geeft decentrale overheden extra middelen en beleidsinstrumenten om de wooncrisis in Nederland effectiever aan te pakken.
Bronnen
Dan Jørgensen, Europese Commissie
Europese Commissie en EIB-groep leggen basis voor nieuw pan-Europees investeringsplatform voor betaalbare en duurzame huisvesting, Europese Commissie
Minister De Jonge zet staatssteun voor middenhuur op Europese agenda, Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening
Mission letter, Europese Commissie
Speech by Commissioner Jørgensen at ‘Affordable Housing – Addressing the Housing Crisis in the Union Conference’ in the European Parliament, Europese Commissie
Stijgende huisvestingskosten in de EU – de feiten (Infografieken), Europees Parlement
