Europees Parlement
Het Europees Parlement bestaat uit 750 vertegenwoordigers (inclusief een voorzitter) van de burgers van de Europese Unie. Het aantal vertegenwoordigers per lidstaat is gebaseerd op de omvang van de bevolking van iedere lidstaat. Deze vertegenwoordigers worden iedere vijf jaar gekozen door middel van verkiezingen. De vorige verkiezen waren in 2019. Het aantal zetels dat bezet wordt door Nederlanders is sindsdien 29. Het Europees Parlement heeft onder andere de volgende bevoegdheden:
- Onderhandelen over en vaststellen van Europese wetgeving, veelal samen met de Raad van de Europese Unie.
- Het vaststellen van de Europese begroting samen met de Raad van de Europese Unie.
- Het uitoefenen van de bij de Verdragen bepaalde voorwaarden politieke controle en adviserende taken.
- Het kiezen van de voorzitter van de Europese Commissie.
Europese Raad
De Europese Raad bestaat uit alle regeringsleiders en staatshoofden van de lidstaten van de Europese Unie, de voorzitter van de Europese Raad en de voorzitter van de Europese Commissie. Zij komen in ieder geval vier keer per jaar bijeen om te vergaderen. Deze vergaderingen worden ook wel “EU-toppen” genoemd. De Europese Raad houdt zich voornamelijk bezig met de algemene beleidsagenda van de Europese Unie en heeft dus geen wetgevingstaak.
Raad van de Europese Unie
De Raad van de Europese Unie (hierna: de Raad) wordt ook wel de Raad van Ministers genoemd, omdat de Raad bestaat uit een vertegenwoordiger van iedere lidstaat op ministerieel niveau. De Raad kan in verschillende formaties bijeen komen, afhankelijk van het onderwerp dat zal worden besproken. Aan de Raad voor Milieu nemen bijvoorbeeld alle voor milieu verantwoordelijke ministers deel. De Raad heeft de volgende taken:
- Onderhandelen over en vaststellen van Europese wetgeving samen met het Europees Parlement.
- Vaststellen van de Europese begroting samen met het Europees Parlement.
- Coördineren van het beleid van de lidstaten
- Sluiten van internationale overeenkomsten en ontwikkelen van Europees buitenlands en veiligheidsbeleid
Europese Commissie
De Europese Commissie houdt zich vanuit Brussel bezig met het dagelijks bestuur van de Europese Unie. Deze instelling heeft onder andere de volgende bevoegdheden:
- De Europese Commissie is betrokken bij het ontwikkelen en uitvoeren van het beleid van de Europese Unie. Zo kan de Europese Commissie wetsvoorstellen doen en goedgekeurde voorstellen uitvoeren.
- Samen met het Hof van Justitie van de Europese Unie ziet de Europese Commissie toe op de naleving van het recht van de Europese Unie. Zo kan de Europese Commissie een inbreukprocedure starten indien een (decentrale) overheid niet handelt in overeenstemming met Europese wetgeving.
- De Europese Commissie stelt de begroting van de Europese Unie op en voert deze uit. Ook beheert de Europese Commissie financieringsprogramma’s op basis waarvan uitgaven worden gedaan om beleidsdoelstellingen van de Europese Unie te realiseren.
- De Europese Commissie zorgt voor de externe vertegenwoordiging van de Europese Unie, tenzij anders bepaald in de Verdragen. Zo onderhandelt de Commissie over ontwikkelingsakkoorden.
Hof van Justitie van de Europese Unie
Het Hof van Justitie van de Europese Unie, dat gevestigd is in Luxemburg, heeft de exclusieve bevoegdheid om uitspraak te doen over de interpretatie van Europees recht. Het Hof van Justitie bestaat uit twee gerechten:
- Het Gerecht, dat zaken behandelt van onder andere bedrijven en zich bezighoudt met staatsteun, mededingingsrecht en het aanbestedingsrecht. Het Gerecht telt ten minste één rechter per lidstaat.
- Het Hof van Justitie dat onder andere prejudiciële vragen van nationale rechtbanken en beroepszaken behandelt. Het Hof van Justitie bestaat uit één rechter per lidstaat. Het wordt bijgestaan door advocaten-generaal.
Onder ‘EU rechtspraak’ kunt u een selectie vinden van de voor decentrale overheden relevante jurisprudentie van het Hof van Justitie van de Europese Unie.
Europese Centrale Bank
Net als Nederland heeft ook de Europese Unie een centrale bank. De Europese Centrale Bank (hierna: ECB) is gevestigd in Frankfurt in Duitsland. De ECB wordt geraadpleegd door de Europese Unie en in sommige gevallen ook de nationale autoriteiten over wetsvoorstellen (artikel 127 lid 4 VWEU). Daarnaast kan de ECB zelf advies geven aan de Europese Unie of aan nationale autoriteiten indien dat binnen haar bevoegdheid vallen.
Nederland is naast lid van de Europese Unie ook onderdeel van de Eurozone. Hieronder vallen alle lidstaten die gebruik maken van de eenheidsmunt de euro. De Europese Centrale Bank en de nationale centrale banken mogen bankbiljetten uitgeven. De door de ECB en de nationale centrale banken uitgegeven bankbiljetten zijn de enige bankbiljetten die binnen de Unie de hoedanigheid van wettig betaalmiddel hebben.
Rekenkamer
De in Luxemburg gevestigde Rekenkamer, waarin alle lidstaten worden vertegenwoordigd, controleert de financiën van de Europese Unie. De leden worden steeds aangesteld voor een periode van zes jaar.
Economisch en Sociaal Comité
Dit adviesorgaan van de Europese Unie is gevestigd in Brussel en bestaat uit 350 leden, die iedere vijf jaar worden benoemd op voordracht van de lidstaten. Het Economisch en Sociaal Comité wordt gevormd door vertegenwoordigers van maatschappelijke, werkgevers- en werknemersorganisaties. Soms moet dit comité verplicht worden geraadpleegd over wetsvoorstellen, maar het kan ook op eigen initiatief advies geven. Deze verplichting geldt bijvoorbeeld voor wetsvoorstellen over landbouw (artikel 43 VWEU) of het vrij verkeer van werknemers (artikel 46 VWEU).
Comité van de Regio’s
Het in Brussel gevestigde Comité van de Regio’s heeft een adviserende taak binnen de Europese Unie. Dit comité bestaat uit 350 regionale of lokale vertegenwoordigers die voor vijf jaar worden benoemd. In sommige gevallen is het vereist om dit comité te raadplegen, zoals in het geval van nieuwe wetgeving over vervoer (artikel 91 VWEU) en de toepassingsverordeningen over het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO)(artikel 178 VWEU). Ook het Comité van de Regio’s kan op eigen initiatief een advies uitbrengen, ook als dit niet vereist is.
