Decentrale overheden die economische activiteiten verrichten moeten zich houden aan de gedragsregels Markt en Overheid, die zijn opgenomen in de Mededingingswet. De doelstelling van de Wet Markt en Overheid is om zo gelijk mogelijke concurrentieverhoudingen te creëren tussen overheden en particuliere ondernemingen. Deze regels vullen de Europese mededingingsregels aan. Op deze pagina vindt u meer informatie over de gedragsregels.
Vier gedragsregels wet markt en overheid
De Wet Markt en Overheid (Wet M&O) bevat vier gedragsregels, die een gelijk speelveld tussen overheden en ondernemingen moeten creëren:
- Integrale kosten doorberekening: overheden moeten ten minste de integrale kosten van hun goederen of diensten in hun tarieven doorberekenen;
- Bevoordelingsverbod: overheden mogen hun eigen overheidsbedrijven niet bevoordelen ten opzichte van concurrerende bedrijven;
- Gegevensgebruik: overheden mogen de gegevens die ze vanuit hun publieke taak verkrijgen, niet gebruiken voor economische activiteiten die niet dienen ter uitvoering van deze taak. Dit verbod geldt niet als andere overheidsorganisaties of bedrijven ook over de gegevens kunnen beschikken;
- Functiescheiding: als een overheid op een bepaald terrein een bestuurlijke (bijvoorbeeld toetsende) rol heeft voor bepaalde economische activiteiten en ook zelf die economische activiteiten uitvoert, mogen niet dezelfde personen betrokken zijn bij de uitoefening van de bestuurlijke bevoegdheid en bij het verrichten van de economische activiteiten van de overheidsorganisatie.
De Wet M&O bevat nationale regels voor decentrale overheden die zich op de lokale markt begeven.
Reikwijdte gedragsregels
De gedragsregels zijn van toepassing op overheidsorganisaties. Hieronder worden verstaan:
- rijk, provincies, gemeenten en waterschappen;
- zelfstandige bestuursorganen met een publiekrechtelijke status;
- gemeenschappelijke regelingen die geen eigen rechtspersoonlijkheid hebben;
Deze overheidsorganisaties moeten een economische activiteit verrichten of laten verrichten door een aan hen gerelateerd overheidsbedrijf. Een economische activiteit is het aanbieden van goederen of diensten aan derden op de markt. Een overheid kan haar publieke taak uitvoeren door middel van economische activiteiten. Als dit leidt tot concurrentievervalsing kan dat worden gerechtvaardigd door het publiek belang dat met het verrichten en financieren van de activiteiten is gemoeid. De wet Markt en Overheid zondert daarom financiering in het publieke belang uit van de gedragsregels.
Uitzonderingen
De Mededingingswet benoemt verschillende uitzonderingsgronden in artikel 25h. Zo is de Wet M&O niet van toepassing als er sprake is van staatssteun. Ook zijn bepaalde sectoren uitgezonderd van de gedragsregels, zoals onderwijs en publieke omroepen. Daarnaast kan door middel van een algemeen-belang-besluit de economische activiteit van een overheidsorganisatie worden uitgezonderd. Hierover leest u meer op de pagina algemeen-belang-besluit.
Toezicht door ACM
Ondernemingen kunnen op grond van deze wet hun beklag doen bij de Autoriteit Consument & Markt (ACM) over (decentrale) overheden die concurrentievervalsende commerciële activiteiten ondernemen. De ACM heeft de bevoegdheid onderzoek te doen naar klachten over de overtreding van de gedragsregels. Wanneer de ACM een overtreding constateert, kan zij een dwangsom of boete opleggen.
Evaluatie en wijziging Wet M&O
Hoofdstuk 4b van de Mededingingswet bevat gedragsregels voor bestuursorganen die economische activiteiten uitoefenen. Deze bepalingen moeten zorgen voor een gelijk speelveld tussen bestuursorganen en ondernemers. Echter, artikel 25h lid 5 van de Mededingingswet bepaalt dat de gedragsregels die volgen uit de Wet M&O niet van toepassing zijn op economische activiteiten die worden uitgevoerd in het algemeen belang. Het is belangrijk dat (decentrale) overheden het algemeen belang besluit altijd voldoende motiveren. Dit gebeurde niet altijd. Daarom is er een wetswijziging van de Mededingingswet in verband met aanpassing van de bepalingen over markt en overheid ingediend, De bedoeling is dat de voorwaarden voor het gebruik van de algemeen belang uitzondering wordt aangescherpt. Ook wordt met dit wetsvoorstel het tijdelijk karakter van de Wet M&O te vervallen.
Om een gat tussen het vervallen van de wet en de inwerkingtreding van een nieuw wetsvoorstel te voorkomen, is ervoor gekozen de wet te verlengen. Het besluit van 7 juni 2023 verlengt de werkingsduur van de gedragsregels voor overheidsinstanties tot 1 juli 2025.
