In de eerste twee weken van september heeft het Ministerie van Binnenlandse Zaken weer de Regio Deal Dagen georganiseerd. Regio Deals zijn de nu bekende afspraken tussen Rijk en Regio, waarmee 900 miljoen euro ter beschikking staat om specifieke uitdagingen per regio gezamenlijk op te lossen. Kenniscentrum Europa Decentraal was op deze dagen present om uitleg te geven over de mogelijke staatssteun aspecten. Omdat veel overheden te maken krijgen met de manier waarop de Regio Deals worden uitgekeerd, willen wij in deze Ster kort stilstaan bij dit instrument, en in het bijzonder de Specifieke Uitkering, ook wel de SPUK.
Specifieke Uitkeringen vs. Reguliere Bijdrage
De Specifieke Uitkering is een veelvoorkomend instrument dat door het Rijk wordt ingezet om decentrale overheden bij te staan bij het oplossen van specifieke problemen. Dit middel wordt niet alleen gebruikt voor de Regio Deals die worden gesloten sinds de derde tranche, maar bijvoorbeeld ook bij de Startbouwimpuls. Voorheen werden middelen vaak beschikbaar gesteld door middel van een reguliere (ook wel decentralisatie) bijdrage aan de gemeente. Dit had als nadeel dat de gemeenteraad het laatste woord over de financiën heeft. Het was, vanuit het perspectief van het Rijk, onhandig dat middelen bedoeld voor een specifiek probleem door een gemeenteraad konden worden ingezet voor een geheel ander doel. Daarnaast kon een gemeente ervoor kiezen om de vrijgegeven middelen zodanig in te zetten dat er een restant overbleef dat weer vrij besteedbaar was.
Dit middel wordt niet alleen gebruikt voor de Regio Deals sinds de derde tranche, maar bijvoorbeeld ook bij de Startbouwimpuls.
Voorwaarden
De Specifieke Uitkering is het beschikbaar stellen van middelen onder voorwaarden en is in die zin te vergelijken met een subsidie aan een decentrale overheid. Het geld dat op deze manier wordt verkregen moet ingezet worden voor een specifiek doel en kan nergens anders voor worden ingezet. Een SPUK kent dan ook een termijn waarbinnen zij moet worden besteed, en een verantwoordingsverplichting voor de uitgaven die gedaan worden. Bij het verlopen van de bestedingsperiode wordt een mogelijk restant teruggestort aan het Rijk. Ten slotte is het belangrijk om te weten dat er, net als bij subsidies, voorwaarden kunnen zijn voor terugbetaling, bijvoorbeeld wanneer de middelen niet correct zijn besteed.
Staatssteun en een Specifieke Uitkering
Wanneer een SPUK een gemeente of provincie bereikt, is hier vaak ook een paragraaf in opgenomen over mogelijke staatssteunaspecten die zich kunnen voordoen, en de verantwoordelijkheid van de ontvangende partij. Hier kan verwarring over ontstaan. In sommige gevallen denkt de ontvangende overheid dat, omdat het Rijk een regeling heeft opgesteld, zij ook al een staatssteuntoets heeft uitgevoerd, of het noodzakelijke contact met de Europese Commissie heeft gehad. In andere gevallen kan het zijn dat een gemeente of provincie denkt dat omdat het Rijk het geld beschikbaar stelt, zij ook de verantwoordelijkheid draagt voor deze staatssteuntoets.
Beide zijn niet het geval. Tenzij uit de voorwaarden van de SPUK iets anders blijkt, is het de ontvanger van deze bijdrage die daadwerkelijk het geld betaalt aan ondernemingen. Als de Commissie een regeling na een verzoek van het Rijk heeft goedgekeurd, en steun onder deze noemer kan worden gegeven, zal dit ook altijd duidelijk worden vermeld.
Het is in het merendeel van de gevallen aan de ontvangende provincie of gemeente om, wanneer zij het geld van de SPUK besteden, een staatssteuntoets plaats te laten vinden. Wanneer blijkt dat er staatssteun plaatsvindt, is het ook aan de provincie of de gemeente om de kennisgeving of melding bij de Europese Commissie te starten.
Wanneer staatssteun bij een specifieke uitkering?
Het is natuurlijk helemaal niet automatisch zo dat er bij, bijvoorbeeld, het binnenhalen van een Regio Deal automatisch sprake is van staatssteun. Het geld kan volledig binnen de (gemeentelijke) organisatie worden uitgegeven, bijvoorbeeld aan personele lasten. Of er kunnen (aanbesteedbare) opdrachten worden uitgezet die door een marktpartij onder normale voorwaarden worden vervuld. Ook wanneer private of semipublieke partners marktconform worden gecompenseerd voor de kosten die ze maken binnen het door de SPUK gefinancierde project, hoeft er geen sprake te zijn van staatssteun.
Het is natuurlijk helemaal niet automatisch zo dat er bij, bijvoorbeeld, het binnenhalen van een Regio Deal automatisch sprake is van staatssteun.
Echter, er zullen gevallen zijn waar de oplossing in een Regio Deal gevonden wordt door aan ondernemers geld beschikbaar te stellen om het voor hen aantrekkelijk te maken om een activiteit te ondernemen waar ze normaal nooit het initiatief toe zouden nemen. In deze gevallen kan er sprake zijn van staatssteun. Het is dan ook aan te raden om al in een vroeg stadium van de planvorming een deskundige jurist mee te laten denken over de oplossingen die worden voorgesteld in het projectvoorstel richting Rijk. Het is natuurlijk erg jammer wanneer een creatief plan uiteindelijk niet kan worden uitgevoerd omdat er staatssteuntechnische beperkingen aan kleven.
Regio deals
Bij Regio Deals zal er echter vaak een manier zijn om subsidies correct aan ondernemers uit te keren. In sommige gevallen zal dat zijn omdat er niet aan alle criteria van staatssteun wordt voldaan. Er wordt misschien wel door een overheid een voordeel gegund aan een specifieke onderneming, maar het effect ervan kan voor sommige projecten als puur lokaal worden bestempeld. Misschien is de steun zo klein dat deze onder de de minimis drempel valt. Wanneer een onderneming over drie belastingjaren minder dan € 200.000,- steun ontvangt, is de Commissie van mening dat dit geen marktverstorend effect heeft en daarom niet hoeft te worden gemeld of kennis worden gegeven.
Daarnaast zijn de Regio Deals in het leven geroepen om de brede welvaart te bevorderen. Onder die brede noemer vallen veel beleidsgebieden die in de Algemene Groepsvrijstellingsverordening (AGVV) worden genoemd. Wanneer een beleidsgebied, zoals “Cultuur” onder artikel 53 AGVV, in de AGVV is opgenomen, kan er onder bepaalde omstandigheden steun worden gegeven. Dit hoeft dan alleen aan de Commissie te worden kennisgegeven. Ten slotte zijn er in sommige gevallen bij het vaststellen van problemen in de marktwerking op een beleidsterrein, oplossingen te vinden in het instellen van een Dienst van Algemeen Economisch Belang. Binnen bepaalde regels is het dan alsnog mogelijk is om een project doorgang te laten vinden.
Bij een ‘SPUK’ komt ook de verantwoordelijkheid voor het uitvoeren van de staatssteuntoets wanneer geld aan een onderneming wordt uitgekeerd.
Conclusie
Een Specifieke Uitkering geeft een gemeente of provincie weliswaar geld voor het oplossen van een specifiek probleem, maar daarbij komt ook de verantwoordelijkheid voor het uitvoeren van de staatssteuntoets wanneer er in deze context geld aan een onderneming wordt uitgekeerd. Wanneer hier op tijd bij stil wordt gestaan, bijvoorbeeld al bij het opstellen van het voorstel richting Rijk, kan dit echter in veel gevallen ondervangen worden door een staatssteundeskundige. Mochten er alsnog vragen zijn, dan kan de website van KED, of onze helpdesk, u altijd verder helpen.
