Algemene Groepsvrijstellings­verordening

Voldoet een steunmaatregel aan de vijf cumulatieve staatssteuncriteria, dan moet deze maatregel volgens de Europese staatssteunregels worden aangemeld bij de Europese Commissie (artikel 108, lid 3 VwEU). Een gemeente, provincie of waterschap kan echter onderzoeken of de steun mogelijk vrijgesteld kan worden van deze aanmeldingsplicht. Is er bijvoorbeeld sprake van steun aan een MKB’er voor consultancydiensten? Of wordt er steun verleend aan een onderneming voor de sanering van een verontreinigd terrein? Misschien wil een decentrale overheid wel steun verlenen voor training of omscholing van werknemers? Deze en andere categorieën kunnen op grond van de Algemene Groepsvrijstellings­verordening of AGVV van steun worden vrijgesteld.

Wanneer kan de AGVV toegepast worden?

De AGVV is volgens artikel 1, lid 1 op de volgende steuncategorieën van toepassing:

• regionale steun (sub a);
• steun voor het midden- en kleinbedrijf (MKB). In de AGVV wordt het MKB aangeduid als “kleine en middelgrote ondernemingen” (kmo). Bijvoorbeeld investeringssteun, exploitatiesteun en toegang tot financiering te geven (sub b);
• steun voor de bescherming van het milieu (sub c);
• steun voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie (sub d);
• opleidingssteun (sub e);
• steun ten behoeve van kwetsbare werknemers en werknemers met een handicap (sub f);
• steun tot herstel van de schade veroorzaakt door bepaalde natuurrampen (sub g);
• sociale vervoerssteun ten behoeve van bewoners van afgelegen gebieden (sub h);
• steun voor breedbandinfrastructuur (sub i);
• steun voor cultuur en instandhouding van erfgoed (sub j);
• steun voor sportinfrastructuur en multifunctionele recreatieve infrastructuur (sub k);
• steun voor lokale infrastructuurvoorzieningen (sub l);
• steun voor regionale luchthavens (sub m);
• steun voor havens (sub n).

Met de aanpassing van de AGVV in 2021 zijn een aantal steuncategorieën toegevoegd, waaronder steun voor energie-efficiëntieprojecten in gebouwen, steun voor oplaad- en tankinfrastructuur voor emissiearme wegvoertuigen, steun voor mobiele 4G- en 5G-netwerken, bepaalde trans-Europese infrastructuurprojecten voor digitale connectiviteit en bepaalde vouchers.

De AGVV geldt in beginsel voor alle sectoren, maar slechts deels voor de visserij- en aquacultuursector en de primaire landbouwproductie (artikel 1, lid 3).

Zo kan de AGVV alleen worden toegepast in de sector van de visserij- en aquacultuursector (sub a) wanneer het gaat om:

• opleidingssteun;
• steun om MKB toegang tot financiering te geven;
• steun ten behoeve van onderzoek en ontwikkeling;
• innovatiesteun voor MKB;
• steun ten behoeve van kwetsbare werknemers en werknemers met een handicap;
• regionale investeringssteun in ultraperifere gebieden;
• regelingen inzake regionale exploitatiesteun.

Voor de primaire landbouwproductie (sub b) is steun op grond van de AGVV alleen mogelijk wanneer het gaat om:

• consultancysteun voor het MKB;
• risicofinancieringssteun;
• onderzoek & ontwikkeling en innovatiesteun voor het MKB;
• milieusteun;
• opleidingssteun;
• steun voor kwetsbare werknemers en werknemers met een handicap.

Steun voor de verwerking en afzet van landbouwproducten (sub c) valt in specifieke gevallen niet onder de AGVV. Deze gevallen zijn genoemd in i) of ii).  Zo is de AGVV niet van toepassing op steun voor de verwerking en afzet van landbouwproducten wanneer deze steun aan de primaire productie wordt doorgegeven.

Welke wijzigingen van de Algemene Groepsvrijstellingsverordening zijn sinds juli 2021 van kracht? Kenniscentrum Europa Decentraal heeft een overzichtsdocument opgesteld waarin deze wijzigingen door middel van kleurcodes zijn aangegeven. Hier ziet u welke wijzigingen in welke artikelen zijn aangebracht.

Welke voorwaarden stelt de AGVV aan het verlenen van steun?

Om steun te verlenen op basis van één van de steuncategorieën dient er te worden voldaan aan de algemene voorwaarden van de AGVV uit hoofdstuk 1 daarvan en aan de specifieke voorwaarden van het toepasselijke artikel uit hoofdstuk 3 (artikel 3). Steun onder de AGVV kan in verschillende vormen toegepast worden, waaronder rentesubsidies, leningen, garantieregelingen en risicofinanciering. Zowel ad-hocsteun als steunregelingen, op grond waarvan meermaals steun kan worden verleend, kunnen staatssteunproof worden gemaakt met de AGVV.

Algemene voorwaarden

In hoofdstuk 1 van de AGVV worden een aantal algemene voorwaarden genoemd waaraan steunverlening onder de AGVV aan moet voldoen:

• Steun is alleen toegestaan indien die transparant is en kan worden toegepast zonder dat er een risicoanalyse hoeft te worden uitgevoerd. Een aantal categorieën wordt hoe dan ook als transparant beschouwd (artikel 5);
• Bij de meeste vormen van steunverlening moet er sprake zijn van een stimulerend effect (artikel 6). Steun wordt geacht een stimulerend effect te hebben wanneer de begunstigde ervan, voordat de werkzaamheden aan het project of de activiteit aanvangen, bij de betrokken lidstaat een schriftelijke steunaanvraag heeft ingediend.
• Er wordt uitgegaan van brutobedragen, dus voor aftrek van de belasting. In het geval er geen sprake is van een subsidie moet het brutosubsidie-equivalent (BSE) gebruikt worden (artikel 7). Voor bijzondere vormen van steun gelden nog overige voorwaarden die in ook in artikel 7 zijn terug te vinden. Voor het berekenen van het steunelement kan gebruik worden gemaakt van de Staatssteun Calculator van Kenniscentrum Europa Decentraal.
• De decentrale overheid dient rekening te houden met cumulatie (artikel 8). Als er voor dezelfde kosten steun is toegekend door bijvoorbeeld andere overheden, dan mag het totale bedrag het toepasselijke plafond niet overschrijden.
• Er mag geen steun worden verleend aan ondernemingen in financiële moeilijkheden (artikel 1, lid 4, sub c). De AGVV bevat een uitzondering op deze regel als het gaat om steun voor schade veroorzaakt door natuurrampen.In principe mag er geen staatssteun op basis van de AGVV worden verleend aan ondernemingen in moeilijkheden. Hierop is door de Europese Commissie een uitzondering gemaakt voor staatssteun die verleend wordt aan een onderneming die tijdens de coronacrisis in deze situatie is geraakt. Deze uitzondering, die geldt van 1 januari 2020 tot en met 31 december 2021, wordt (voorlopig) niet verlengd. Dit betekent formeel dat vanaf 1 januari 2022 alleen AGVV-steun aan ondernemingen kan worden verleend als zij niet in moeilijkheden verkeren zoals bedoeld in artikel 2, punt 18, van de AGVV.
• Er mag geen steun worden verleend aan ondernemingen waarbij er een bevel tot terugvordering van eerder (onrechtmatig) toegekende steun uitstaat (artikel 1, lid 4 sub a) en b), Deggendorf-clausule).

Procedurele voorwaarden

De volgende procedurele voorwaarden gelden voor het verlenen van steun op grond van de AGVV:

• Termijnen
  Onder de AGVV moet steun binnen twintig werkdagen na inwerkingtreding worden kennisgegeven. Kenniscentrum Europa Decentraal ondersteunt, in opdracht van het ministerie van BZK, provincies en gemeenten bij het doorlopen van een kennisgevingsprocedure. Voor waterschappen is het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) het aanspreekpunt.
• Clausules
  In de steunregelingen en beschikkingen van ad-hocsteunmaatregelen moet de zogenaamde ‘Deggendorf-clausule’ worden opgenomen. Hierin wordt betaling van steun aan een onderneming uitgesloten wanneer eerdere steun onrechtmatig en onverenigbaar is verklaard met de interne markt (artikel 1, lid 4, sub a). Tegen de onderneming is in dit geval een terugvorderingsbevel gegeven. Ontbreekt deze clausule, dan kan er geen beroep gedaan worden op de AGVV.
• Publicatie
  Bij de inwerkingtreding van een steunmaatregel moet de decentrale overheid de tekst van de steunmaatregel op haar website of digitaal publicatieblad publiceren. Dat geldt ook voor beschikkingen van ad-hocsteun (artikel 9).
• Verslaglegging
  Decentrale overheden moeten over een periode van tien jaar een dossier bijhouden over steunmaatregelen die onder de AGVV worden gebracht (artikel 12).
• Rapportage
  Verder moeten decentrale overheden jaarlijks over de uitgaven rapporteren (artikel 11).
• Transparantie
  In het kader van transparantie moet bij steunverlening op grond van een beschikking of een regeling, waarbij de drempels worden overschreden die in artikel 9, lid 1, onderdeel c (€ 100.000,-) zijn vastgelegd, de aanvullende gegevens genoemd in bijlage III eveneens gepubliceerd worden. Hiervoor kan gebruik worden gemaakt van de transparency aid module (TAM).

Specifieke voorwaarden per steuncategorie

Voor iedere categorie gelden afzonderlijke bepalingen ten aanzien van de steunintensiteiten, de hoogte van de steun en de criteria waaraan moet worden voldaan. Om gemakkelijk na te kunnen gaan of aan de toepasselijke voorwaarden van een AGVV-bepaling is voldaan, heeft de Europese Commissie in juni 2015 een aantal checklists opgesteld. Deze checklists zijn een handig hulpmiddel voor decentrale overheden die gebruik willen maken van de AGVV. Wel is het zo dat de checklists geen officiële documenten van de Europese Commissie zijn. Ook kan het zijn dat de checklists inmiddels op sommige punten verouderd zijn, doordat de AGVV sindsdien een aantal keer herzien is.

Om van de AGVV gebruik te kunnen maken moet dus altijd worden nagegaan of aan de toepasselijke voorwaarden, zoals neergelegd in AGVV, is voldaan. Hieronder zijn de checklists per categorie te vinden:

• Checklist Regionale steun
• Checklist Steun voor breedband infrastructuur
• Checklist Steun voor cultuur en instandhouding erfgoed
• Checklist Steun voor herstel schade veroorzaakt door bepaalde natuurrampen
• Checklist Steun voor kmo
• Checklist Steun voor kmo’s toegang tot financiering te geven
• Checklist Steun voor kwetsbare werknemers en werknemers met handicap
• Checklist Steun voor lokale infrastructuurvoorzieningen
• Checklist Steun voor milieubescherming en energie
• Checklist Steun voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie
• Checklist Steun voor opleiding
• Checklist Steun voor sociaal vervoer t.b.v. bewoners in afgelegen gebieden
• Checklist Steun voor sportinfrastructuur en multifunctionele recreatieve infrastructuur

Welke procedure dient te worden gevolgd bij steunverlening op grond van de AGVV?

Steunmaatregelen die onder de AGVV vallen, hoeven niet ter goedkeuring gemeld te worden bij de Commissie. Kennisgeving en rapportage zijn echter wel verplicht. Uiterlijk twintig werkdagen nadat de steunmaatregel in werking treedt, moet de kennisgeving bij de Europese Commissie zijn afgerond. Als een gemeente of provincie tot de conclusie komt dat steun verleend kan worden op grond van de AGVV en er een kennisgevingsprocedure gestart moet worden, moet er contact worden opgenomen met het Coördinatiepunt staatssteun van het Kenniscentrum Europa Decentraal.

In onze kennisgevingsbarometer vindt u meer informatie over de toepassing van de AGVV door decentrale overheden.