Op grond van artikel 107(3)(b) van het Verdrag voor de Werking van de EU kunnen lidstaten steun verlenen aan ondernemingen om zo een ernstige verstoring in de economie van een lidstaat op te heffen. Per 19 maart 2020 geldt een tijdelijk staatssteunkader in verband met de economische gevolgen van het Coronavirus. Op basis hiervan zijn verschillende nationale steunmaatregelen bij de Commissie aangemeld, waaronder zestien Nederlandse regelingen. Indien gemeenten en provincies zelf willen overgaan tot het doen van een melding/notificatie op basis van dit tijdelijke steunkader, dient er contact te worden opgenomen met het Coördinatiepunt Staatssteun voor Decentrale Overheden van het ministerie van BZK.
Het tijdelijk staatssteunkader
- Tijdelijke kaderregeling (19 maart 2020)
- Eerste uitbreiding Tijdelijke kaderregeling (3 april 2020)
- Tweede uitbreiding Tijdelijke kaderregeling (8 mei 2020)
- Derde uitbreiding Tijdelijke kaderregeling (29 juni 2020)
- Vierde uitbreiding Tijdelijke kaderregeling (13 oktober 2020)
- Vijfde uitbreiding Tijdelijke kaderregeling (28 januari 2021)
- Zesde uitbreiding Tijdelijke kaderregeling (18 november 2021)
- Samengevoegde versie Tijdelijke kaderregeling (informeel Commissiedocument)
Begunstigden
Maatregelen die gebaseerd zijn op het Tijdelijk staatssteunkader mogen steun verlenen aan zowel het mkb als grote ondernemingen die per 1 januari 2020 met liquiditeits- en krediettekorten kampen door de gevolgen van de COVID-19-uitbraak. Eveneens mag steun worden verleend aan gezonde ondernemingen.
Tijdelijke steunmaatregelen
De Europese Commissie benoemt vijf vormen van steun die op basis van het tijdelijk steunkader kunnen worden verleend. Hieronder worden de belangrijkste vier vormen (voor decentrale overheden) in beknopte vorm besproken.
Steun in de vorm van rechtstreekse subsidies, belastingvoordelen of terugbetaalbare voorschotten
Naast het feit dat liquiditeit verschaft kan worden op grond van artikel 107(3)(c) VWEU is het mogelijk om op basis van het tijdelijk steunkader tijdelijke beperkte steunbedragen (aan zowel grote ondernemingen als mkb’ers) te verlenen die met een plotseling tekort aan of zelfs geen liquiditeit worden geconfronteerd. In feite komt er zo directe funding/liquiditeit voor de onderneming. De Commissie stelt een aantal voorwaarden voor het verlenen van steun in deze situatie:
- De steun dient niet meer te zijn dan € 290.000,- per onderneming in de landbouwsector, € 345.000,- in de visserijsector en € 2,3 miljoen per onderneming werkzaam in andere sectoren (voor 24 november 2021 was dit respectievelijk € 225.000,- , € 270.000,- en € 1,8 miljoen);
- De steun dient in de vorm van een regeling met een begroting te zijn;
- De steun wordt uiterlijk op 30 juni 2022 verleend.
- Enkel gezonde ondernemingen, of ondernemingen die op 31 december 2019 niet al in moeilijkheden verkeerden en die in de problemen zijn gekomen door het coronavirus vallen hieronder.
N.B: Voor steun die wordt verleend in de agricultuur en de landbouw- en visserijsector gelden er specifieke voorwaarden (voor directe steun die onder paragraaf 3.1 van het steunkader wordt gegeven).
Steun in de vorm van garanties voor leningen
Lidstaten kunnen overheidsgaranties bieden voor leningen voor een periode van zes jaar en met het geleende bedrag voor toegang tot liquiditeit zorgen voor ondernemingen die met een plotseling tekort zitten. Een mogelijkheid hiervoor is bijvoorbeeld: het toekennen van een verlaging van de jaarlijkse premie voor nieuwe garanties die worden verleend in overeenstemming met de veilige haven voor kredietmarges. Het minimumniveau voor de garantiepremies is afhankelijk van de grootte van de onderneming en de looptijd van de lening. De percentages zijn terug te vinden in het steunkader.
Steun in de vorm van rentesubsidies voor leningen
Een andere manier voor lidstaten om in toegang tot liquiditeit te voorzien is door middel van gesubsidieerde rentetarieven voor een beperkte periode voor het geleende bedrag. De specifieke geldende percentages zijn ook hier per situatie verschillend en zijn terug te vinden in het steunkader. De leningscontracten worden uiterlijk op 30 juni 2022 ondertekend en zijn beperkt tot een duur van zes jaar.
Steun in de vorm van garanties en leningen die worden verstrekt via kredietinstanties of andere financiële intermediairs
Steun in de vorm van overheidsgaranties en verlaagde rentetarieven in overeenstemming met de twee hiervoor besproken vormen kunnen direct worden verleend, via kredietinstanties of andere financiële instanties. Als de steun niet direct wordt verleend gelden er een aantal voorwaarden. Kredietinstanties of andere financiële intermediairs kunnen indirect voordeel krijgen van deze vorm van steun die bedoeld is voor de ondernemingen. Daarom moeten zij ervoor zorgen dat de garanties en leningen zoveel mogelijk bij de ondernemingen terechtkomen. Er moeten overigens wel bepaalde safeguards worden opgenomen om te voorkomen dat er directe steun aan de banken wordt gegeven.
Publieke transparantie en rapportage
Voor individuele steunmaatregelen boven de €100.000 (voor landbouw en visserij boven de €10.000) geldt dat deze binnen twaalf maanden na toekenning bekendgemaakt moeten worden op de uitgebreide staatssteunwebsite of via het IT-instrument van de Commissie. Uiterlijk 30 juni 2022 moeten de lidstaten aan de Commissie verslag uitbrengen over de maatregelen die op grond van het tijdelijk kader zijn ingevoerd en goedgekeurd. Er geldt ook een rapportageplicht voor de lidstaten waardoor ze jaarlijks verslag dienen te doen aan de Commissie over verleende steun.
Zesde wijziging
op 24 november 2021 heeft de Europese Commissie de zesde wijziging van het Tijdelijk staatssteunkader aangenomen. Naast dat met deze wijziging de toepassing van het steunkader is verlengd tot en met 30 juni 2022, zijn er ook een aantal andere wijzigingen doorgevoerd en zijn er ook twee nieuwe maatregelen doorgevoerd.
Verhoging van de steunplafonds
Met de zesde wijziging zijn een aantal steunplafonds door de Europese Commissie gewijzigd. De nieuwe plafonds bedragen €270.000,- per onderneming die actief is in de primaire landbouwproductie, €345.000,- per onderneming die actief is in de visserij of aquacultuur en €2,3 miljoen per onderneming in alle andere sectoren.
Omzetting van terugbetaalbare instrumenten in rechtstreekse subsidies
In de vijfde wijziging van het steunkader noemde de Europese Commissie al dat terugbetaalbare instrumenten die op grond van de tijdelijke kaderregeling zijn verleend, omgezet kunnen worden in andere vormen van steun. Op die manier kunnen bijvoorbeeld garanties, leningen of terugbetaalbare voorschotten worden omgezet in rechtstreekse subsidies. In de vijfde wijziging stond dat lidstaten tot 31 december 2022 de mogelijkheid hadden dit te doen. Met de zesde wijziging is het voor lidstaten mogelijk om tot en met 30 juni 2023 deze terugbetaalbare instrumenten om te zetten in andere vormen van steun.
Nieuwe instrumenten
De Europese Commissie voegt met de zesde wijziging ook twee nieuwe instrumenten toe aan het bestaande steunkader, namelijk de mogelijkheid om maatregelen te treffen om investeringssteun met het oog op een duurzaam herstel te verlenen (punt 3.13). Daarnaast introduceert de Commissie ook de mogelijkheid om maatregelen te treffen om solvabiliteitssteun te verlenen (punt 3.14).
Geldigheid
Het gewijzigde steunkader is geldig tot en met 30 juni 2022.