Aanbesteden

Aanbestedingswet

Op 1 juli 2016 is de herziene Aanbestedingswet 2012 in werking getreden. Met deze wijzigingen zijn de Europese aanbestedingsrichtlijnen 2014/23, 2014/24 en 2014/25 geïmplementeerd, die in april 2014 zijn vastgesteld.

Verslag behandeling wetsvoorstel

Het ministerie van EZ heeft op 29 oktober 2015 het wetsvoorstel tot wijziging van de Aanbestedingswet naar de Tweede Kamer gestuurd. Zie ook de Memorie van Toelichting op het wetsvoorstel. Ook is er een advies van de Raad van State over het wetsvoorstel gepubliceerd.

De vaste commissie Economische Zaken is belast met het voorbereidend onderzoek naar het wetsvoorstel tot wijzigingen van de Aanbestedingswet 2012. Zij bracht op 7 december 2015 een verslag uit van haar bevindingen ter voorbereidingen van de openbare behandeling van het wetsvoorstel. Het ministerie van EZ heeft vier Nota’s van Wijziging van het wetsvoorstel uitgebracht:

• Eerste Nota van Wijziging (19 januari 2016);
• Tweede Nota van Wijziging (9 februari 2016);
• Derde Nota van Wijziging (4 maart 2016);
• Vierde Nota van Wijzigingen (21 maart 2016).

Consultatie Aanbestedingswet 2012

In april 2015 heeft het ministerie van EZ concept wetsvoorstellen voor de gewijzigde Aanbestedingswet 2012 in consultatie gebracht. Hier vindt u het consultatiedocument gewijzigde Aanbestedingswet 2012 en het concept Memorie van Toelichting.

Aanbestedingsbesluit

U kunt hier het aanbestedingsbesluit 2012 vinden.

Overige wet- en regelgeving

• Wetsvoorstel Aanbestedingswet 1.0 (2006) en Memorie van Toelichting (gestrand in Eerste Kamer);
• Wetsvoorstel Aanbestedingswet 2.0 (2009) en Memorie van Toelichting, Nota van Wijziging, advies Raad van State en definitief aangenomen wet 2012;
• Tweede nota van wijziging;
• Derde nota van wijziging.

Geschiedenis Aanbestedingswet

In december 2002 is, naar aanleiding van de aanbevelingen van de Parlementaire Enquête Bouwnijverheid, aangegeven dat een nationaal aanbestedingskader gewenst zou zijn. In 2006 werd het concept wetsvoorstel van het ministerie van EZ door de Tweede Kamer aangenomen. Hierbij kwam ook een Memorie van Toelichting. Deze had in 2009 in werking moeten treden. De Eerste Kamer heeft in 2008 echter het wetsvoorstel verworpen. De Aanbestedingswet is uiteindelijk aangenomen en in werking getreden in 2012.

CPV

De CPV Verordening

In de CPV Verordening zijn zeven bijlagen opgenomen, wat is bedoeld als een classificatiesysteem voor alle soorten opdrachten voor leveringen, diensten en werken.

Bij de Verordening hoort een transponeringstabel, die een omnummering weergeeft van de codes uit de voormalige CPV-Verordening uit 2003 naar de codes uit 2007 en vice versa. Ook zijn er vier tabellen toegevoegd, die een omschrijving geven van oude CPV-codes uit 2003 en de bestaande CPV-codes uit 2007.

E-Aanbesteden

AANBESTEDINGSRICHTLIJNEN EN E-AANBESTEDEN

Aanbestedingsrichtlijnen 2014/23, 2014/24 en 2014/25 moeten lidstaten helpen om volledig over te gaan op elektronische aanbestedingen. Ook moet het voor ondernemers beter mogelijk worden om deel te nemen aan (online) aanbestedingsprocedures binnen de gehele EU. Om dat voor elkaar te krijgen, voorziet richtlijn 2014/24 in:

• een verplichte verzending van aankondigingen in elektronische vorm;
• de verplichte elektronische beschikbaarstelling van aanbestedingsdocumenten;
• een verplichte overgang naar volledige elektronische communicatie.

De Europese Commissie heeft een tijdspad opgesteld waarbinnen e-aanbesteden moet worden uitgerold in de EU.

VOLLEDIG ELEKTRONISCHE COMMUNICATIE

Onder volledig elektronische communicatie wordt verstaan: “het overbrengen van informatie langs elektronische weg in alle fasen van de procedure, met inbegrip van de verzending van verzoeken om deelneming en de verzending van inschrijvingen via elektronische indiening” (overweging 52 van richtlijn 2014/24).

VERPLICHTING E-AANBESTEDEN

Richtlijn 2014/24 is op 1 juli 2016 in Nederland geïmplementeerd middels een aanpassing in de Aanbestedingswet. De overgang naar volledig elektronisch aanbesteden kan volgens de richtlijn worden uitgesteld tot 18 april 2018 (art. 90), maar wordt in de Aanbestedingswet 2012 verplicht gesteld per 1 juli 2017. Deze verplichting geldt voor aanbestedende diensten en speciale-sectorbedrijven. Volledig digitaal aanbesteden kan via TenderNed, of een van de andere aanbestedingsplatforms.

TenderNed

Sinds de inwerkingtreding van de Aanbestedingswet 2012 moeten Nederlandse overheden aankondigingen van Europese opdrachten (elektronisch) publiceren via TenderNed. Dit Nederlandse online-aankondigingssysteem is bedoeld voor alle Nederlandse overheids- en publiekrechtelijke instellingen die een aanbestedingsplicht hebben of ondernemingen die overheidsopdrachten willen uitvoeren.

Gunningscriteria

Nieuwe aanbestedingsrichtlijn – selectie en gunning

Artikel 56 lid 2 van richtlijn 2014/24 geeft een implementatiekeuze aangaande de selectie en gunning waarbij lidstaten ten aanzien van openbare procedures kunnen besluiten:
In openbare procedures kunnen aanbestedende diensten besluiten tot onderzoek van de inschrijvingen over te gaan voorafgaand aan de controle op het ontbreken van gronden tot uitsluiting en het voldoen van de selectiecriteria overeenkomstig artikelen 57 t/m 64. Wanneer zij van deze mogelijkheid gebruikmaken, zien zij erop toe dat de verificatie van het ontbreken van redenen voor uitsluiting en het voldoen aan de selectiecriteria op onpartijdige en transparante wijze plaatsvindt zodat er geen opdracht wordt gegund aan een inschrijver die had moeten worden uitgesloten overeenkomstig artikel 57 of die niet voldoet aan de selectiecriteria van de aanbestedende dienst.

De lidstaten kunnen besluiten het gebruik van de in de eerste alinea bedoelde procedure uit te sluiten of te beperken tot bepaalde soorten aanbestedingen of bepaalde omstandigheden.

Nieuwe aanbestedingsrichtlijn – abnormaal lage inschrijving

In de nieuwe richtlijn 2014/24 is de regeling over abnormaal lage inschrijving opgenomen in artikel 69. De nieuwe aanbestedingsrichtlijn  moet voor 18 april 2016 via een aanpassing van de Aanbestedingswet in Nederland geïmplementeerd zijn.
Het nieuwe artikel 69 in richtlijn 2014/24 komt grotendeels overeen met het huidige artikel 55 van richtlijn 2004/18. Er is wel een bepaling toegevoegd in de nieuwe richtlijn. De aanbestedende dienst wijst volgens de nieuwe richtlijn de inschrijving af indien hij heeft vastgesteld dat de abnormaal lage prijzen of kosten het gevolg zijn van niet-nakoming van dwingende sociaal-, arbeids- of milieurechtelijke voorschriften van het Unierecht, van met het Unierecht verenigbare voorschriften van nationaal recht, of van internationale arbeidsrechtelijke voorschriften.

Innovatief aanbesteden

Innovatiepartnerschap

In de nieuwe aanbestedingsrichtlijn 2014/24 wordt aan de innovatiedoelstelling uit de EU2020-strategie tegemoetgekomen: het invoeren van het innovatiepartnerschap. Het gaat om de ontwikkeling en de daaropvolgende aankoop van nieuwe, innovatieve producten, werken en diensten. Deze moeten geleverd kunnen worden tegen overeengekomen kwaliteit- en prijsniveaus.

Fasen

Het partnerschap bepaalt tussentijdse streefdoelen en voorziet in betaling van de vergoeding in passende termijnen. Op basis van deze streefdoelen kan de aanbestedende dienst na elke fase besluiten het partnerschap op te zeggen. Als de aanbestedende dienst daarvoor intellectuele eigendomsrechten heeft verkregen, kan hij voor de resterende fasen een nieuwe aanbestedingsprocedure opzetten.

Artikel 31 van richtlijn 2014/24 beschrijft de procedurestappen van deze innovatiepartnerschap. In het kort worden onder meer de volgende stappen beschreven:

• elke ondernemer kan een verzoek om deelname indienen door verstrekking van door de aanbestedende dienst gevraagde informatie voor kwalitatieve selectie;
• de aanbestedende dienst geeft aan dat er behoefte is aan innovatieve producten, diensten of werken en dat met de aanschaf van reeds op de markt beschikbare producten (etc.) niet in die behoefte kan worden voorzien;
• de aanbestedende dienst geeft aan welke elementen de minimumeisen zijn;
• de toepasselijke termijnen voor ontvangst van verzoeken tot deelname staan, net als bovenstaande eisen, ook in lid 1 van artikel 31;
• het partnerschap is gericht op de ontwikkeling van innovatieve producten (etc.) en de daaropvolgende aankoop van daaruit resulterende leveringen (etc.), mits ze voldoen aan de afgesproken prestatieniveaus en onder de maximumkosten blijven;
• de procedure bestaat uit opeenvolgende fasen, die de reeks stappen in het onderzoeks- en innovatieproces volgen. Er worden ook tussentijdse doelen bepaald en er wordt voorzien in betaling in passende termijnen;
• de aanbestedende dienst kan na elke fase besluiten het innovatiepartnerschap te beëindigen of het aantal partners te verminderen (artikel 31 lid 2);
• er wordt onderhandeld om de inhoud van de inschrijving te verbeteren. Over de minimumeisen en gunningscriteria wordt niet onderhandeld (lid 3);
• tijdens de onderhandelingen waarborgt de aanbestedende dienst de gelijke behandeling van alle inschrijvers en maakt deze vertrouwelijke inlichtingen niet bekend zonder toestemming (lid 4);
• er kunnen onderhandelingen plaatsvinden om het aantal inschrijvingen waarover moet worden onderhandeld te beperken (lid 5);
• bij het selecteren van de gegadigden hanteren aanbestedende diensten criteria inzake het potentieel van de kandidaten en hun vermogen om nieuwe oplossingen te ontwikkelen;
• in de aanbestedingsstukken bepalen aanbestedende diensten welke regelingen op intellectuele eigendomsrechten van toepassing zijn (lid 6):
• lid 7 van artikel 31 geeft nog voorschriften voor de structuur van de partnerschap, de duur en de waarde van de verschillende fasen en de geraamde waarde van de leveringen, diensten of werken, die in verhouding moet staan met de investering voor de ontwikkeling ervan.

Integriteit

In art. 57 van aanbestedingsrichtlijn 2014/24 staan ‘dwingende en facultatieve’ uitsluitingsgronden benoemd. Decentrale overheden kunnen hiermee inschrijvende partijen uitsluiten van een aanbestedingsprocedure, bijvoorbeeld wanneer zij fraude hebben gepleegd.

WET BIBOB

Decentrale overheden kunnen ervoor kiezen om de wet Bibob (Bevordering Integriteitsbeoordelingen door het Openbaar Bestuur) toe te passen op een aanbestedingsprocedure. Het doel van deze wet is om te voorkomen dat overheden overeenkomsten aangaan met criminele elementen betrekkingen . Op basis van de wet Bibob kan de integriteit van ondernemers worden gecontroleerd en kan, indien nodig, worden besloten om gegadigden voor een overheidsopdracht uit te sluiten.

AANBESTEDINGSWET

De herziene Aanbestedingswet 2012 voert een verplichte toetsing van de integriteit van ondernemers door aanbestedende overheden in. Voordat aanbestedende overheden een opdracht aan een onderneming gunnen, moeten zij ondernemers vragen om een VOG-verklaring.

Milieucriteria

Nieuwe aanbestedingsrichtlijnen

Op 15 januari 2014 heeft het Europees Parlement 3 nieuwe Europese aanbestedingsrichtlijnen aangenomen welke op 11 februari 2014 door de Raad van Ministers zijn vastgesteld. De definitieve tekst is op 28 maart 2014 gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Unie. Het betreft een nieuwe richtlijn voor de klassieke sectoren (2014/24/EU), een richtlijn voor de nutssectoren (2014/25/EU) en een concessierichtlijn (2014/23/EU). Nederland moet voor 18 april 2016 de nieuwe richtlijnen implementeren in de Aanbestedingswet.
De nieuwe aanbestedingsrichtlijnen bevatten geen verplichtingen om sociale-, milieu-, of innovatiedoelstellingen te integreren in het aanbestedingsproces. Gezien de grote verschillen tussen sectoren en markten, heeft de Europese wetgever het niet raadzaam gevonden voor overheidsopdrachten algemene verplichtingen voor ecologisch en sociaal  verantwoorde en innovatieve aanbestedingen vast te stellen. Daarom is ervoor gekozen om via sectorspecifieke wetgeving sectorspecifieke verplichtingen vast te stellen.
Wel bevatten de richtlijnen een aantal nieuwe mogelijkheden om behalve prijs ook kwaliteit, milieueffecten, sociale factoren en innovatiepotentieel een rol te laten spelen bij de selectie.
Zie voor meer informatie ook de notitie nieuwe aanbestedingsrichtlijnen van Europa decentraal.

Sectorspecifieke regelgeving met milieucriteria

In de volgende regelgeving zitten de milieucriteria verwerkt:

1. Richtlijn schone en energiezuinige wegvoertuigen

Met de richtlijn schone en energiezuinige wegvoertuigen geeft de Commissie aan dat zij wil dat decentrale overheden bij de aanschaf van wegvoertuigen meer rekening houden met het milieu. Vanaf 2012 is het verplicht om milieuoverwegingen op te nemen in de aanbesteding van vervoersmiddelen.

2. Richtlijn energieprestaties gebouwen

Volgens de richtlijn energieprestaties gebouwen moeten alle gebouwen waar overheden eigenaar van zijn, vanaf 2019 bijna energieneutraal zijn. Dit in kader van de voortrekkersrol van decentrale overheden. Vanaf 31 januari 2020 moeten alle nieuwe gebouwen bijna energieneutraal zijn en sinds 2013 moet al aan een aantal minimumeisen worden voldaan.

3. IT-producten

IT-producten die aanbestedende diensten kopen, moeten voldoen aan de minimum eisen die beschreven worden in de EU Energie Star Verordening.

MKB en aanbesteden

Ter voorbereiding van de Europese aanbestedingsrichtlijnen 2014/23, 24 en 25 heeft de Europese Commissie de Europese aanbestedingssystematiek geëvalueerd. Hieruit is het Groenboek modernisering aanbestedingsrichtlijnen voortgekomen. Daarin staat dat één van de hoofddoelstellingen van de EU-wetgeving inzake overheidsopdrachten is om ondernemingen de kans te geven daadwerkelijk te concurreren om overheidsopdrachten in andere lidstaten binnen te halen.

Aanbestedingsrichtlijn 2014/24 bevat dan ook verschillende artikelen die de toegang, van met name kmo’s en starters, tot de Europese aanbestedingsmarkt moeten verbeteren. Deze worden hieronder nader besproken.

Uniform Europees Aanbestedingsdocument

Het standaard Europees Uniform Aanbestedingsdocument (UEA) is een bewijsmiddel voor het ontbreken van gronden voor uitsluiting. Het UEA vervangt in Nederland de Eigen Verklaring. Het UEA bestaat uit een formele verklaring van de ondernemer dat de betrokken grond tot uitsluiting niet van toepassing is en/of dat aan het selectiecriterium is voldaan en bevat de relevante informatie die door de aanbestedende dienst wordt verlangd (art. 59 lid 1 richtlijn 2014/24).

Opdelen in percelen

Aanbestedende diensten moeten ertoe worden aangezet om opdrachten in percelen te verdelen. Zij krijgen de verplichting toe te lichten waarom zij dit niet doen (art. 46 richtlijn 2014/24). Hier leest u meer informatie over het opdelen van een aanbestedingsopdracht in percelen.

Beperking eisen voor deelname

Aanbesteden diensten kunnen niet van ondernemers verlangen dat zij een minimale omzet hebben die niet in verhouding staat tot het voorwerp van de opdracht. Als vuistregel geldt dat de omzeteis maximaal twee keer de geraamde waarde van de opdracht mag zijn (art. 58  lid 3 richtlijn 2014/24). Op goede gronden moet het echter mogelijk zijn strengere eisen op te stellen. In Nederland geldt sinds inwerkingtreding van de Aanbestedingswet een omzeteis van maximaal drie keer de geraamde waarde van de opdracht (art. 2.90 Aanbestedingswet).

Meer informatie hierover leest u in het Factsheet 2 ‘Simplifying the rules for bidders’ van de Commissie.

AANBESTEDINGSWET

Ook op nationaal niveau is er toenemende aandacht voor het aandeel van het MKB bij overheidsopdrachten. De Tweede Kamer heeft op 14 februari 2012 ingestemd met de Aanbestedingswet. Deze wet moet ervoor zorgen dat overheidsopdrachten eenvoudiger en transparanter zijn. Op grond van de Aanbestedingswet (art. 1.5) mogen opdrachten bijvoorbeeld niet meer zonder goede reden worden geclusterd. Zo moeten kleinere bedrijven meer kans maken om in aanmerking te komen voor overheidsopdrachten.

Raamovereenkomsten

Overheidsopdrachten onder raamovereenkomsten kunnen gegund worden volgens de procedures genoemd in artikel 2.44 Aanbestedingswet.Paragraaf 2.2.3.3 van de Aanbestedingswet geeft een uitgewerkte regeling voor de aanbesteding van raamovereenkomsten.

De raming van raamovereenkomsten vindt plaats volgens art. 2.15 lid 3 van de Aanbestedingswet en art. 5 lid 5 van richtlijn 2014/24. Er moet worden uitgegaan van de geraamde maximale waarde (exclusief BTW) van alle voor de totale duur van de overeenkomst voorgenomen opdrachten.

aanbestedingsrichtlijn 2014/24

In de aanbestedingsrichtlijn 2014/24 worden de voorwaarden voor het gebruik van een raamovereenkomst door aanbestedende diensten die zelf geen partij zijn bij de overeenkomst verduidelijkt. Dit regime voor raamovereenkomsten is geregeld in art. 33 en rechtsoverweging 60 t/m 62 van de richtlijn.

betrokken aanbestedende partijen

Raamovereenkomsten mogen niet worden gebruikt door aanbestedende diensten die daar zelf niet in worden vermeld. Vanaf het begin moet duidelijk worden aangegeven welke aanbestedende diensten partij zijn bij een specifieke raamovereenkomst. Dat kan door vermelding bij naam of met andere middelen, zoals verwijzing naar een bepaalde categorie aanbestedende diensten binnen een duidelijk afgebakend geografisch gebied. Zo zijn de betrokken aanbestedende diensten ondubbelzinnig en makkelijk aan te duiden.

Ook mag een bestaande raamovereenkomst niet openstaan voor nieuwe ondernemers. Dit brengt bijvoorbeeld bij het gebruik van een aankoopcentrale mee dat zowel de identiteit van de betrokken aanbestedende dienst als de datum met ingang waarvan deze recht heeft zich te beroepen op een door de aankoopcentrale gesloten raamovereenkomst, gecontroleerd kunnen worden.

Meer informatie hierover leest u in onze notitie nieuwe Europese Aanbestedingsrichtlijnen, pagina 32 e.v.

Statistische verplichtingen

Nieuwe aanbestedingsrichtlijn

De nieuwe aanbestedingsrichtlijn 2014/24 bevat een aantal nieuwe statistische verplichtingen. Meer informatie over deze nieuwe verplichtingen vindt u onder de rechterkantpagina ‘wet- en regelgeving’.

1. Toezichtsrapporten

De lidstaten dienen uiterlijk op 18 april 2017 en vervolgens elke drie jaar bij de Commissie een toezichtrapport in met, indien van toepassing, informatie over de meest voorkomende factoren die tot verkeerde toepassing of rechtsonzekerheid leiden, met inbegrip van mogelijke structurele of terugkerende problemen bij de toepassing van de regels, de mate van mkb-deelname aan overheidsopdrachten, en de preventie, opsporing en adequate melding van gevallen van aanbestedingsfraude, corruptie, belangenverstrengeling, en andere ernstige onregelmatigheden (artikel 83 lid 3).

De Commissie kan de lidstaten ten hoogste om de drie jaar verzoeken informatie te verstrekken over de praktische uitvoering van het nationale strategische beleid inzake overheidsopdrachten. Op basis van de uit hoofde van dit lid ontvangen gegevens brengt de Commissie regelmatig een verslag uit over de tenuitvoerlegging van en de beste praktijken inzake nationaal beleid met betrekking tot overheidsopdrachten in de interne markt.

2. Kopieën overeenkomsten en aanbestedingsrapport

De aanbestedende diensten houden, tenminste gedurende de looptijd van de opdracht, kopieën bij van alle gesloten overeenkomsten met een waarde van ten minste 1.000.000 EUR voor opdrachten voor leveringen of diensten en 10.000.000 EUR voor opdrachten voor werken (artikel 83 lid 6 en overweging 126). Van elke aanbestedingsprocedure moeten de basiselementen en besluiten in een aanbestedingsrapport worden beschreven (zie ook artikel 84 over het proces verbaal).

3. Nationale verslaglegging en statistische informatie

De lidstaten doen de Commissie uiterlijk op 18 april 2017 en vervolgens elke drie jaar een statistisch rapport toekomen voor overheidsopdrachten die onder deze richtlijn zouden vallen indien de waarde hoger zou liggen dan de in artikel 4 vastgestelde toepasselijke drempel, waarbij een raming wordt gegeven van de gezamenlijke totale waarde van deze aanbestedingen in de betrokken periode. Zie artikel 85. Deze raming kan met name worden gebaseerd op gegevens die beschikbaar zijn op grond van nationale publicatievoorschriften of op steekproeven.

De lidstaten stellen de Commissie informatie ter beschikking over hun institutionele organisatie met betrekking tot de uitvoering, controle en naleving van deze richtlijn, alsmede over nationale initiatieven om voorlichting en bijstand te verlenen bij de uitvoering van de aanbestedingsregels van de Unie of een antwoord te formuleren op de uitdagingen die zich bij de uitvoering van deze regels aandienen.