Europees beleid voor digitale toegankelijkheid
De Europese Digitale Toegankelijkheidsrichtlijn (Richtlijn 2016/2102/EU) verplicht alle lokale, regionale en nationale overheden om hun websites en mobiele applicaties toegankelijk te maken. Ook aanbestedingsplichtige organisaties en samenwerkingsverbanden tussen die organisaties zijn hiertoe verplicht. Dit betekent dat overheidsinstanties hun websites en applicaties zo moeten inrichten dat deze voor gebruikers zo toegankelijk mogelijk zijn, met name voor mensen met een handicap. Denk hierbij aan het aanpassen van de lettergrootte, het gebruik van een groot contrast of het omschrijven van visuele componenten.
Digitale toegankelijkheidsrichtlijn: stand van zaken
Alle websites van overheidsinstanties in Nederland moeten sinds september 2020 aan de Europese Digitale toegankelijkheidsrichtlijn voldoen. Ook alle mobiele applicaties van de overheid moeten sinds juni 2021 conform de richtlijn werken.
In 2021 is de Toegankelijkheidsrichtlijn geëvalueerd. De resultaten zijn december 2022 gepubliceerd. Hieruit blijft dat de richtlijn doeltreffend is opgezet en uitgevoerd. Er is wel ruimte voor verbetering, bijvoorbeeld het feit dat er een gebrek is aan deskundigen.
Toegankelijkheidseisen
Op basis van de Toegankelijkheidsrichtlijn moet de Europese norm EN 301 549 toegepast worden. Dit is een Europese standaard voor digitale toegankelijkheid. De Europese norm verwijst onder andere naar een internationale standaard: Web Content Accessibility Guidelines (WCAG 2.1) van W3C. Digitoegankelijk is de Nederlandse naam voor de Europese norm 301 549. De technische standaarden van de WCAG 2.1 norm zijn te vinden op de webpagina van W3c.
De normen specificeren hoe digitale content toegankelijk gemaakt kan worden. De normen zijn gebaseerd op vier principes: websites en mobiele applicaties moeten waarneembaar, bedienbaar, begrijpelijk en robuust zijn. Niet iedereen gebruikt bijvoorbeeld een muis bij het bezoeken van een website. Formulieren moeten daarom ook alleen met het toetsenbord kunnen worden ingevuld. Ook moet er rekening gehouden worden met kleuren en contrastverhoudingen, voor mensen die kleurenblind of slechtziend zijn. Naast het specificeren van de toegankelijkheid van digitale content beschrijft de Europese norm ook instructies voor het inkopen van toegankelijke producten en diensten.
Nederlands beleid voor digitale toegankelijkheid
In Nederland zijn de regels van de Toegankelijkheidsrichtlijn geïmplementeerd in het Tijdelijk besluit digitale toegankelijkheid overheid., met een grondslag in artikel 3 lid 2 en 3 van de Wet digitale overheid. De regels zijn geïmplementeerd in een tijdelijk besluit omdat ze uiteindelijk onder de Wet Digitale Overheid zullen vallen.
Wie moeten er voldoen aan de toegankelijkheidsrichtlijn?
De toegankelijkheidseisen zijn verplichtingen voor overheidsinstanties. Volgens de definitie van de richtlijn geldt dit voor alle lokale en nationale overheden, aanbesteding plichtige organisaties en samenwerkingsverbanden hiertussen. In Nederland geldt dit dus ook voor uitvoeringsinstanties zoals de Belastingdienst, RDW en UWV. De websites en mobiele applicaties van publieke omroepen vallen niet onder de richtlijn.
Op het Dashboard DigiToegankelijk is te vinden welke websites en apps van de Nederlandse overheid voldoen aan de toegankelijkheidseisen.
Welke digitale diensten moeten digitoegankelijk zijn?
In principe moeten alle websites en mobiele applicaties van overheidsinstanties aan de toegankelijkheidseisen voldoen. Dit betekent dat alle digitale kanalen die overheidsinstanties gebruiken digitoegankelijk moeten zijn. Dit geldt zowel intern als extern. Extern zijn dit bijvoorbeeld de websites van gemeenten, provincies en waterschappen en alle content die zich daarop bevindt zoals documenten, video’s en aanvraagformulieren. Intern valt hier ook het intranet omgeving van overheidsinstanties onder.
Er zijn een aantal uitzonderingen op de toegankelijkheidsverplichting. De richtlijn werkt namelijk niet met terugwerkende kracht. Dit betekent dat eerder gepubliceerde content uitgezonderd kan zijn. Een aantal voorbeelden hiervan zijn:
- Kantoorbestandsformaten zoals een PDF die op een webpagina zijn gepubliceerd voor 23 september 2018. De uitzondering geldt niet als deze content nodig is voor actieve administratieve processen van de betrokken overheidsinstantie;
- Content die enkel beschikbaar is voor een gesloten gebruikersgroep, zoals een intranet-omgeving, en die is gepubliceerd voor 23 september 2019. Bij een ingrijpende wijziging moet deze content wel aan de toegankelijkheidseisen voldoen;
- Live uitgezonden media;
- Van derden afkomstige content die niet onder het gezag van overheidsinstanties staat.
Implementeren van de toegankelijkheidseisen
In Nederland ondersteunt Logius, de dienst Digitale Overheid (bekend van diensten zoals DigiD en mijnoverheid) overheidsinstanties bij het implementeren van de digitoegankelijkheidseisen. Op hun website digitoegankelijk.nl is een eenvoudige uitleg van de toegankelijkheidseisen te vinden. Ook heeft Logius een handreiking gepubliceerd waarin staat hoe diensten en informatie toegankelijker gemaakt kunnen worden.
Toegankelijkheidsverklaring
Overheidsinstanties moeten een toegankelijkheidsverklaring plaatsen om aan te tonen dat ze aan de toegankelijkheidseisen voldoen. Deze moeten gepubliceerd worden op de website of bij het downloaden van een mobiele applicatie.
De toegankelijkheidsverklaring bestaat uit een aantal onderdelen, zoals een toelichting over de toegankelijkheid, een feedbackmechanisme en contactgegevens. Sommige onderdelen zijn uitgesloten van de toegankelijkheidseisen. Er moet daarom informatie gegeven worden welke onderdelen (nog) niet toegankelijk zijn, de redenen daarvoor en alternatieven die wel toegankelijk zijn. In het geval de website of mobiele applicatie de regels niet naleeft moet daar een melding van gemaakt kunnen worden. Er moet daarom een link naar een feedbackmechanisme zijn waar gebruikers van de website of applicatie een melding kunnen maken van eventuele niet naleving van de toegankelijkheidseisen.
Een toegankelijkheidsverklaring heeft een vaste vorm. Hiervoor is door de Commissie een model vastgesteld. In Nederland heeft Logius op basis hiervan een modelverklaring ontwikkeld. Meer informatie hierover vindt u op deze website van Logius.
Wat heeft mijn gemeente, provincie of waterschap met digitoegankelijkheid te maken?
In principe is digitoegankelijkheid voor alle overheidswebsites en mobiele applicaties verplicht, ook voor die van gemeenten, provincies en waterschappen. Dit betekent dat websites en mobiele applicaties toegankelijker gemaakt moeten worden op basis van de internationale toegankelijkheidsnorm WCAG 2.1. Hier vallen ook PDF-bestanden, media en intranetomgevingen onder. Zo gelden er toegankelijkheidseisen voor vormgeving, navigatie en tekststructuur.
Daarnaast moet er op de website van uw gemeente, provincie of waterschap een toegankelijkheidsverklaring worden gepubliceerd. In deze verklaring moet staan welke maatregelen de overheidsorganisatie neemt (inclusief een planning) om de website toegankelijk te maken en te houden. Deze toegankelijkheidsverklaring moet dan ook continu worden bijgehouden. Met behulp van de invulassistent kunnen decentrale overheden gemakkelijk een toegankelijkheidsverklaring opstellen. Voor verdere informatie over de toegankelijkheidsverklaring heeft Logius een informatieve webpagina opgesteld.
Daarnaast heeft de VNG in samenwerking met gemeenten en stichting Lezen en Schrijven een set websteksten met bijbehorende iconen ontwikkeld. Dit kan gemeenten, maar ook andere decentrale overheden helpen om de eigen website toegankelijker en gebruiksvriendelijker te maken.
Voor meer informatie over de mogelijkheden en verplichtingen voor decentrale overheden inzake digitoegankelijkheid kunt u deze praktijkvraag raadplegen.
