In het Digitaal Kompas staan de ambities van de Europese Commissie omtrent de Digital Decade. Connectiviteit speelt hierin een grote rol. De Commissie stelt dat Europa een digitale leiderschapsrol wil vervullen. Dit, op basis van een duurzame digitale infrastructuur voor connectiviteit, micro-elektronica en de verwerking van enorme hoeveelheden gegevens. Deze maken andere technologische ontwikkelingen mogelijk en ondersteunen de concurrentiepositie van de Europese industrie. Daarnaast stelt de Commissie dat bedrijven en burgers alleen ten volle kunnen deelnemen aan de samenleving als iedereen overal in Europa over uitstekende en beveiligde connectiviteit beschikken. Daarom is er nieuwe wetgeving nodig.
Waarom is connectiviteit belangrijk?
De ambitie van de Europese Unie is om digitaal soeverein te zijn in een open en onderling verbonden wereld. De EU wil een digitaal beleid voeren dat burgers en bedrijven de mogelijkheid geeft deel uit te maken van een mensgerichte, duurzame en welvarendere digitale toekomst. De digitale transformatie is van belang voor het herstel, de welvaart, de veiligheid, het maatschappelijke welzijn en het concurrentievermogen van de EU. Ook wil de Commissie de kwetsbaarheid van de Europese digitale ruimte verkleinen en een onafhankelijke digitale ruimte realiseren. Nu is de EU nog erg afhankelijkheid van kritieke, vaak niet-EU-gebaseerde technologie en van enkele grote technologiebedrijven.
Maar, om te zorgen dat de EU als een sterk en eensgezind blok kan functioneren, is een onderlinge snelle en hoogwaardige connectiviteit van belang. Connectiviteit speelt immers een steeds grotere rol in het dagelijks leven. Van een email sturen of videobellen met collega’s, vrienden of familie, tot satellieten die het mogelijk maken om veiligheidsinformatie te vergaren. Connectiviteit ontwikkelt zich steeds verder. Daardoor groeit niet alleen de behoefte van burgers en bedrijven, maar ook de noodzaak om connectiviteit in de juiste banen te leiden binnen Europa.
Ook voor (decentrale) overheden is een hoogwaardige connectiviteit van belang. Burgers en bedrijven moeten in een steeds verder digitaliserende samenleving nog steeds hun weg kunnen vinden naar de overheid. Daarnaast zal een groot deel van het uitvoeren van de wetgeving omtrent connectiviteit bij de gemeenten en provincies terecht komen. Denk hierbij aan de uitrol van breedbandnetwerken, plaatsen van antennes of het faciliteren van gratis wifi in openbare ruimten.
Europees beleid voor connectiviteit
Het belangrijkste doel van de Europese Unie omtrent connectiviteit is dat tegen 2030 alle Europese huishoudens zijn aangesloten op een gigabitnetwerk. Ook moeten alle bevolkte gebieden door 5G worden gedekt. Om dit te bereiken heeft de Europese Commissie voorgesteld om de regels te actualiseren in verband met de toenemende behoeften van burgers en bedrijven op het gebied van connectiviteit en de connectiviteitsdoelstellingen van Europa´s digitale decennium.
Lees hieronder welke wetgeving er is om deze doelen te behalen.
Telecomcode
Op 11 december 2018 werd het Europees Wetboek voor elektronische communicatie gepresenteerd. Deze wordt ook wel de Europese Telecomcode genoemd. Dit is één regelgevingskader voor EU-telecommunicatieregels. Deze richtlijn vervangt de richtlijnen 2002/19/EG, 2002/20/EG en 2002/21/EG en artikel 5 van Besluit nr. 243/2012/EU. Deze trad op 20 december 2018 in werking.
De Europese Telecomcode stelt bijgewerkte regels vast voor de regulering van telecommunicatie. Het heeft als doel om hoogwaardige, veilige en betaalbare telecommunicatiediensten in Europa te vergemakkelijken. Het zorgt onder andere voor een verbetering in de verbindingssnelheden en -dekking, een betere consumenten bescherming ongeacht de vorm van digitale communicatie, een ruimere keuze aan innovatieve digitale diensten en het bevordert de ontwikkeling van de Europese interne markt en de mededinging.
In Nederland is deze code in de Telecommunicatiewet ingevoerd en stelt hoe dit beleid in Nederland wordt uitgevoerd. Deze is in 2022 herzien om de nieuwe Europese regelgeving vanuit de Telecomcode te implementeren.
Roaming
Regelgeving omtrent roaming is vastgelegd in de Verordening betreffende roaming op openbare mobiele communicatienetwerken binnen de Unie (Verordening 2022/612/EU). Hier wordt ook wel naar gerefereerd als “Roam Like at Home”. Roaming zorgt ervoor dat burgers overal in Europa verbonden zijn, zoals zij dit thuis gewend zijn. Dit houdt in dat in het buitenland hetzelfde verwacht moet kunnen worden als thuis en hier zijn dus dezelfde kosten aan verbonden zoals thuis. Dit geldt ook voor IJsland, Liechtenstein en Noorwegen. Dit is niet meer van toepassing in het Verenigd Koninkrijk.
Zonder een mobiel netwerk dat de hele Unie dekt en verschillen tussen binnenlandse en roamingtarieven kan er niet gesproken worden van een interne telecommunicatiemarkt. “Roam Like at Home” zorgt ervoor dat gebruikers van mobiele communicatienetwerken geen buitensporig hoge tarieven betalen wanneer zij binnen de Unie reizen.
Nederland heeft geen uitvoeringswet van de Verordening betreffende roaming op openbare mobiele communicatienetwerken binnen de Unie. Wel is er regelgeving vastgelegd in de Telecommunicatiewet.
Connectiviteits Toolbox
De Connectiviteits Toolbox biedt richtlijnen voor de uitrol van glasvezel en 5G netwerken. De Toolbox is ontwikkeld in opvolging van de Aanbeveling betreffende een gemeenschappelijke toolbox van de Unie om de kosten van de uitrol van netwerken met zeer hoge capaciteit (Aanbeveling 2020/1307/EU).
Het doel van de toolbox is om connectiviteit over de EU te waarborgen door kosten te verlagen en de snelheid van hoge capaciteitsnetwerken en om de uitrol van 5G te bevorderen. In het bijzonder om daarmee het economisch herstel na de COVID-19-crisis te faciliteren. Daarnaast bleek in 2018 dat de uitvoering van de Richtlijn Kostenvermindering Breedband inefficiënt en inconsistent gebeurd. Een toolbox met best practices kan helpen om dit proces te versnellen.
Gigabit Infrastructuur Verordening
De Europese Rekenkamer stelt in een onderzoeksrapport in 2022 dat de uitrol van 5G-internet in Europa te langzaam gaat. In 2025 moeten alle 27 lidstaten 5G hebben in alle stedelijke gebieden en op alle belangrijke transportroutes. Tegen 2030 zou er dan in de hele EU 5G-dekking moeten zijn. Op het huidige tempo gaat het echter niet lukken. Daarom dringt de Europese Rekenkamer aan dat er dringend een impuls nodig is om de plannen te realiseren en economische groei en versterking van het concurrentievermogen te stimuleren. Mede hierom en met het oog op de toenemende behoefte van burgers en bedrijven aan connectiviteit, publiceerde de Commissie op 23 februari 2023 een bijgewerkt regelgevingskader.
De Gigabit Infrastructuur Verordening is een update van de Richtlijn voor het verlagen van de kosten voor breedband opgestelde regelgeving. De nieuwe verordening moet de uitrol van hogesnelheidsnetwerken faciliteren en stimuleren. De voorganger van de Gigabit Infrastructuur was namelijk een richtlijn en een richtlijn dient door nationale overheden te worden omgezet tot nationale wetgeving. Dit zorgde echter voor uiteenlopende nationale initiatieven, wat de uitrol belemmerde en stroever liet verlopen.
De voorgestelde Gigabit Infrastructuur Verordening zorgt ervoor dat alle lidstaten dezelfde wetgeving hanteren. Het heeft als doel om de focus te leggen op de snelste netwerktechnologieën en om de uitrol van gigabitnetwerken te versnellen en goedkoper te maken. De nieuwe wetgeving neemt daarin de barrières voor een soepele uitrol weg. De Gigabit Infrastructuur Verordening richt zich op zes hoofdlijnen:
- Het verbeteren van coördinatie tussen sectoren. Dit betreft onder andere het coördineren van de aanleg van fysieke infrastructuur, zoals masten of kabels.
- Het stroomlijnen en versnellen van de vergunningsprocedure. Zo moet de volledigheid van een vergunningsaanvraag binnen vijftien dagen na ontvangst vastgesteld worden. Deze vergunning moet binnen 4 maanden worden verleend of geweigerd.
- Digitaliseren. Uitvoerende organisaties moeten online toegang hebben tot alle informatie over al bestaande infrastructuur en geplande operaties.
- Het vergemakkelijken van plaatsingen. Het (her)gebruiken van al de bestaande infrastructuur, zoals leidingen of masten, wordt makkelijker.
- Nieuwe of gerenoveerde gebouwen moeten vooraf worden uitgerust met glasvezel en glasvezelklare infrastructuur.
- Het verminderen van de ecologische voetafdruk van elektronische en communicatienetwerken. Dit gebeurt door de invoering van milieuvriendelijke efficiëntere technologieën en al bestaande infrastructuur te hergebruiken.
Gigabit Aanbeveling
De voorgestelde Gigabit Aanbeveling vervangt de Next Generation Acces (2010) Aanbeveling en de Niet-discriminatie en kostenberekeningsmethode Aanbeveling (2013).
Breedband
Breedband infrastructuur is een kabelnetwerk dat snelle verbinding levert. Bandbreedte gaat over de snelheid waarmee data over een infrastructuur gaat. Dit wordt vaak aangeduid in megabits per seconde (Mbps). De EU categoriseert breedband wanneer het download vermogen tussen de 144 kilobits per seconde (Kpbs) en 30 megabits per seconde (Mbps) is. Snelle breedband wordt gecategoriseerd wanneer deze snelheid tussen de 30 en de 100 Mbps ligt. Ultrasnelle breedband ligt hoger dan 100 Mbps.
Digitale technologieën, zoals de metaverse, kunstmatige intelligentie (AI), kwantumcomputing, augmented en virtual reality, ontwikkelen zich enorm snel. Om deze ontwikkelingen te kunnen faciliteren zijn er aanzienlijke netwerkinvesteringen nodig om de toenemende behoefte aan bandbreedte bij te houden. Het doel van de EU is om een Gigabit Society te behalen. Dit houdt in dat alle Europese huishoudens rond 2025 zijn aangesloten op netwerken met een downloadsnelheid van 100Mpbs of hoger. Ook moeten tegen 2025 grote sociaaleconomische drijfveren toegang hebben tot gigabit connectiviteit. Denk bijvoorbeeld aan scholen, onderzoekscentra, en ziekenhuizen die op digitale technologieën rekenen.
Breedbandprojecten worden vaak door decentrale overheden uitgevoerd. Ook breedbanddiensten worden geregeld via de Telecommunicatiewet.
WIFI4EU
Het WiFi4EU initiatief probeert in zoveel mogelijk gemeente overal in Europa voor gratis wifi te zorgen. Dit kan op openbare plaatsen zoals parken, pleinen, overheidsgebouwen, bibliotheken of ziekenhuizen, etc. Om dit te bewerkstelligen kunnen gemeenten een voucher van 15.000 euro aanvragen. Hiermee kunnen zij wifi-apparatuur laten installeren om voor gratis wifi te zorgen op openbare plekken.
Om hiervoor in aanmerking te komen moet de gemeente zich eerst registreren. Dit kan hier. Ook kunnen Wifi-installatiedienste zich aanmelden. Zo zijn zij vindbaar voor gemeenten die gebruik willen maken van deze diensten.
5G
Hoge snelheidsnetwerken spelen een grote rol in het concurreren op de wereldmarkt. Daarom wil de EU de uitrol van 5G infrastructuur bevorderen. In 2016 is er al een actieplan gelanceerd rondom investeringen in 5G infrastructuur in de EU.
In januari 2020 presenteerde de Commissie een 5G-Toolbox met gemeenschappelijke maatregelen over de Europese aanpak. Met deze maatregelen moeten de belangrijkste cyberveiligheidsrisico’s van 5G-netwerken kunnen worden beperkt. Verder biedt de Toolbox richtsnoeren voor maatregelen waar op nationaal en Europees niveau over moet worden nagedacht bij het beperken van de risico’s van 5G.
Er is in Nederland geen specifieke wetgeving rondom de uitrol van 5G. In de Telecommunicatiewet staan wel regels voor de uitgifte van frequenties en het delen van antenne-opstelpunten. Wel hebben gemeenten via de Vereniging Nederlandse Gemeenten invloed op de plaatsing van vergunningsvrije antennes door het Antenneconvenant. Lees meer over waar gemeenten rekening mee moeten houden bij de uitrol van 5G in deze praktijkvraag.
IRIS²
In november 2022 werd er een akkoord bereikt over de IRIS². IRIS² staat voor Infrastructure for Resilience, Interconnectivity and Security by Satellite. Het is de derde constellatie internetsatellieten van de Europese Unie. Een satellietconstellatie is een groep identieke satellieten die samenwerken om een dienst te verlenen. IRIS² moet onder meer gebruikt worden voor overheids- en defensiedoeleinden, zoals grenssurveillance, crisismanagement en beveiligde communicatie tussen Europese ambassades
IRIS² maakt deel uit van de Global Gateway. Dit is een strategie die connectiviteit in partnerlanden van Europa faciliteert. Denk hierbij aan investeringen in digitalisering om zo de infrastructuurkloof te overbruggen. Doormiddel van IRIS² kunnen verscheidende communicatiecapaciteiten aangeboden worden. Denk hierbij aan verbeterde overheidstoepassingen op het gebied van bewaking, crisisbeheer of bescherming van belangrijke communicatie-infrastructuren. Ook zal het van toepassing zijn op massamarkttoepassingen zoals vaste breedbandsatelliettoegang of satelliettoegang voor transport. Daarnaast zal IRIS² de verdere ontwikkeling van hogesnelheidsbreedband en naadloze connectiviteit in de hele Unie mogelijk maken. Ook neemt het dode communicatiezones weg. Zo wordt connectiviteit overal mogelijk.
In februari 2023 nam het Europees Parlement IRIS² aan. Naar verwachting kan in 2024 gebruik worden gemaakt van de eerste services. Tegen 2027 moet IRIS² volledig in werking zijn.
